Polska fantastyka naukowa w czasach PRL. Ziemkiewicz: Zajdel okazał się prorokiem
2021-08-08, 08:45
- Janusz Zajdel był najwybitniejszym przedstawicielem formacji "pisarzy z przymusu historycznego". To był człowiek o wspaniałym talencie pisarskim i humanista, który został fizykiem właśnie dlatego, że w czasach jego młodości wstyd było studiować cokolwiek innego niż nauki ścisłe - mówił w Polskim Radiu 24 Rafał Ziemkiewicz, pisarz i publicysta.
Rafał Ziemkiewicz zaznaczył, że fantastyka naukowa, podobnie jak inne dziedziny sztuki czy trendy kulturowe, była wykorzystywana przez komunistów do odciągnięcia młodzieży od istotnych problemów życia w PRL czy działalności opozycyjnej.
Powiązany Artykuł
"Prawda ma to do siebie, że jest niebezpieczna". Rafał Dudkiewicz o roli cenzury w PRL
- Polska fantastyka miała bardzo szczególne korzenie, (…) źródłem jej pojawienia się w obiegu było, jak mawiał jej popularyzator, Zbigniew Przyrowski, zjawisko "inżynierów i naukowców z historycznego przymusu". Ludzie z rodzin patriotycznych, wychowani w antykomunistycznym sprzeciwie, tzw. reakcja, mimo humanistycznych zamiłowań wybierali studia ścisłe, by uciec przed indoktrynacją marksizmu. Wielu z nich odkryło fantastykę najpierw jako pomysł na rozrywkę, później zaś stała się ona narzędziem do przemycania złośliwych aluzji. W tej konwencji napisano w Polsce mnóstwo bardzo krytycznych wobec ustroju tekstów. Młodzi ludzie, sięgając po fantastykę, wiedzieli, że sięgają po coś, co jest "anty" - wyjaśniał gość audycji.
Publicysta przywołał postać Janusza Zajdla, wybitnego autora fantastyki, tworzącego w czasach PRL. - Zajdel okazał się prorokiem. Zwłaszcza w jego ostatnich powieściach przedstawiał wizje społeczne, które wtedy były odbierane tylko jako ekstrapolacja realnego socjalizmu, odczytywano tylko wątki aluzyjne, mniej zauważano, że jest to spójna wizja przyszłości, czegoś, co może się zdarzyć - zauważył.
Posłuchaj
- Dzisiaj, gdy czyta się "Limes Inferior" Zajdla, powieść z wątkiem ekonomicznym, pokazującą jak system finansowy warunkuje ludzkie zachowania, w tym wypadku sprzyja ogłupianiu społeczeństwa, widać jak wiele autor przewidział, jak był w stanie pokazać ciemne strony systemu, gdy mój bank wie o mnie wszystko, przez analizę wydatków może mnie zlokalizować czy sprofilować - podkreślał publicysta.
Czytaj także:
Więcej w zapisie audycji.
* * *
Audycja: "PRL - historia prawdziwa"
Prowadzi: Robert Tekieli
Gość: Rafał Ziemkiewicz
Data emisji: 08.08.2021
Godzina emisji: 7.35
PR24/ka