Émile Reynaud - pionier kinematografii

- Za narodziny X muzy przywykło się uważać pierwszy publiczny pokaz filmów braci Lumière. Ale już trzy lata wcześniej, bo w roku 1892, swoją króciutką animację "Biedny Piotruś" zaprezentował publiczności francuski wynalazca - podkreślał filmoznawca prof. Marek Hendrykowski w Polskim Radiu w 2016 roku. 179 lat temu urodził się Émile Reynaud, francuski nauczyciel i wynalazca, prekursor techniki filmowej i filmu animowanego.

2023-12-08, 05:40

Émile Reynaud - pionier kinematografii
Praksynoskop projekcyjny Émile Reynaud dla La Nature, czasopisma naukowego, 1882 r.Foto: Wikipedia/domena publiczna

Émile Reynaud urodził się 8 grudnia 1844 roku w Montreuil-sous-Bois we Francji. Był synem zegarmistrza i medaliera oraz nauczycielki, która pasjonowała się malowaniem akwareli. Nie uczęszczał do szkoły, ponieważ jego edukacją zajęli się rodzice. W domu – jak pisze w tekście "Émile Reynaud" Sylvie Saerens, jego wnuczka - obowiązywała tylko jedna zasada: uczyć się przez zabawę.

"Ta edukacja nauczyła dziecko solidnych pojęć z botaniki, zoologii, astronomii, fizyki. Po śmierci ojca Émile wraz z matką zamieszkał w Puy-en-Velay. Tutaj, w obszernej bibliotece swojego wuja, chirurga, doskonalił swoją wiedzę: anatomię, fizjologię i inne nauki medyczne, a także grekę i łacinę" – stwierdza Sylvie Saerens.

Twórca praksinoskopu

W latach 1873-1877 Émile Reynaud wykładał fizykę i nauki przyrodnicze w Ecoles Industrielles du Puy. "Jego wykłady odbywały się wieczorami w auli ratusza i były otwarte dla publiczności. Używał rzutnika, aby zilustrować to, co mówił, w jasny i przyjemny sposób" – zaznacza w tekście o swoim dziadku Sylvie Saerens.

W roku 1876 Reynaud zakończył prace nad swoim pierwszym wynalazkiem, na który ostatecznie rok później uzyskał licencję (21 grudnia 1877 roku). Był nim praksynoskop – jeden z pierwszych przyrządów do pokazów kinematograficznych. Urządzenie miało formę bębna obrotowego, w którym znajdowała się taśma filmowa, co umożliwiało widzenie ruchomego obrazu.

REKLAMA

"Ten przyrząd optyczny stworzył iluzję ruchu. Składał się z centralnej klatki z 12 lustrami i metalowego bębna, do którego wstawiono pasek z kreskówek, przedstawiający 12 klatek obiektu lub poruszającego się krajobrazu. Bardzo szybko obracając bęben i obserwując obraz odbijany w lustrach, można było zobaczyć płynnie animowaną sekwencję" – tłumaczy Sylvie Saerens.

Filmoznawcy podkreślają, że w ten sposób widzowie – a kilkoro mogło wtedy jednocześnie to oglądać - uczestniczyli w małym spektaklu.

Dwa lata później Reynaud udoskonalił swój wynalazek, który od tej pory wyświetlał obrazy ze szklanych płyt połączonych tkaniną.

"Zasada pozostała ta sama, ale Emile Reynaud dodał latarnię, która umożliwiła mu wyświetlanie jego skeczy na ekranie. Dzięki temu były widoczne dla szerszej publiczności. Postacie zostały narysowane na szklanych płytach połączonych kawałkami tkaniny; paski nadal zawierały tylko 12 ramek" – pisze wnuczka Reynauda.

REKLAMA

Teatr Optyczny

W grudniu 1888 roku Émile Reynaud opatentował w Paryżu Teatr Optyczny. Było to urządzenie, które wyświetlało pierwsze filmy rysunkowe, jeszcze wtedy własnoręcznie malowane przez Reynauda na perforowanych taśmach papierowych.

"Rysował i ręcznie malował swoje obrazy jeden po drugim na papierze filmowym, co dawało średnio od 500 do 600 klatek na pasek. (…) Teatr Optyczny był wielkim praksynoskopem, który umożliwiał mu wyświetlanie nieskończenie długiego paska – prawdziwego prekursora filmu" - podkreśla Sylvie Saerens.

28 października 1892 roku w Muzeum Grévin w Paryżu odbyła się premiera "oświetlonych pantomim" Reynauda. Był to jego pierwszy film animowany, który nosił tytuł "Pauvre Pierrot".

- Za narodziny dziesiątej muzy przywykło się uważać pierwszy publiczny pokaz filmów braci Lumière. Ale już trzy lata wcześniej, bo w roku 1892, swoją króciutką animację "Biedny Piotruś" zaprezentował publiczności francuski wynalazca - Emile Reynaud – podkreślał filmoznawca prof. Marek Hendrykowski w audycji Anny Fuksiewicz "Akademia kina" w Polskim Radiu w 2016 roku.

REKLAMA

I dodawał:

- Pierwsze filmy animowane Reynauda zawierają w sobie przepiękną kolorystykę, to nie są filmy czarno-białe. To są widowiska barwne o takiej urodzie kolorów, która do dzisiaj zapiera dech – podkreślał prof. Marek Hendrykowski.

Po "Pauvre Pierrot" były różne inne filmy, które cieszyły się wielką popularnością, miedzy innymi: "Un Bon Bock" i "Clown et ses Chiens".

"Wynalazca był zarówno scenarzystą, jak i operatorem. Przy fortepianie towarzyszył mu Gaston Paulin, który napisał partyturę muzyczną do każdej pantomimy"- zaznacza Saerens.

REKLAMA

Wystarczy podkreślić, że w ciągu kolejnych ośmiu lat filmy Reynauda obejrzało około pół miliona osób.

- To było zjawisko zupełnie fenomenalne. Możemy tu mówić o pewnej alternatywie kinematografii, której główny nurt potoczył się inaczej. W pewnym momencie stało się to ciekawostką widowiskową, kino poszło w inną stronę – zauważył prof. Hendrykowski.

Początki kinematografii

Kinematografię definiujemy dziś jako "dziedzinę działalności człowieka związaną z produkcją filmów oraz ich rozpowszechnianiem i wyświetlaniem w kinach".

Sto lat wcześniej słynny polski teoretyk kina Karol Irzykowski w swoim dziele "Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina", wydanym w roku 1924, "wróżył" przed animacją świetlaną przyszłość.

REKLAMA

"Gwałtowny rozrost kina w latach kilkunastu był jakby wciąż obecnym przykładem, że wstąpiliśmy w okres nagłej płynności elementów kultury. Do tygla idzie wszystko, co już stężało. W poezji, w malarstwie zapanowała rewolucja nie treści, lecz techniki. Są to przełomy na razie raczej wynalazkowe niż duchowe, ale ich skutkiem może być - że tak powiem - inna fizjologia ducha" - pisał Karol Irzykowski.

I dodawał:

"Gdy przyszłość filmu zwykłego należy do inżynierów materii (ciała ludzkiego i ciała przyrody), to przyszłość filmu rysunkowego należy do malarza-poety. I właściwie jedynie tego filmu możliwość poręcza kinu charakter sztuki" – pisał Irzykowski.

Profesor Marek Hendrykowski dopowiadał, że istotą filmu animowanego nie jest ruch, lecz ożywianie nieruchomych obrazów.

REKLAMA

- To jest rdzeń kinematografii w ogóle. Jeżeli weźmiemy taśmę filmową i popatrzymy na te kolejne klatki, przecież to są nieruchome obrazy. I w gruncie rzeczy animacja i film na przykład aktorski czy dokumentalny, korzystają z tej samej iluzji, z tego samego złudzenia, ruchomości nieruchomych obrazów – mówił w Polskim Radiu.


Posłuchaj

undefined 25:24
+
Dodaj do playlisty

 

Émile Reynaud zmarł w Ivry-sur-Seine 9 stycznia 1918 roku.

pcz

REKLAMA

Przy pisaniu tekstu korzystano z:

K. Irzykowski, "Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina", Kraków 1924
S. Saerens, "Émile Reynaud", Les independants du premier siècle, http://www.lips.org


Polecane

REKLAMA

Wróć do strony głównej

Najnowsze