Raje podatkowe powodem bilionowych strat w dochodach państw. Dane nie pozostawiają złudzeń
2023-09-07, 09:45
Międzynarodowe korporacje, wykorzystując luki systemów podatkowych, raportują swoje zyski w jurysdykcjach o niższych lub zerowych stawkach podatku CIT. Tym sposobem nie dokładają się do budżetów państw, w których w rzeczywistości prowadzą swoją działalność i z których infrastruktury korzystają.
Najnowsza edycja raportu State of Tax Justice wskazuje, że roczne straty w wyniku różnych rodzajów transgranicznego unikania opodatkowania wynoszą 480 mld USD rocznie. W tej kwocie ponad 300 mld USD to utracone wpływy z podatku od osób prawnych, z kolei ponad 170 mld USD wynika z unikania opodatkowania przez osoby fizyczne. Inne szacunki wskazują nawet na 600 mld USD strat podatkowych rocznie.
Winne państwa rozwinięte
Główna odpowiedzialność za straty podatkowe z tego tytułu spoczywa na państwach rozwiniętych. Wielka Brytania, wraz ze swoimi terytoriami zamorskimi (Kajmany, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, wyspa Jersey i inne), odpowiada za 24 proc. światowych strat podatku CIT. Razem z Holandią, Luksemburgiem i Szwajcarią przyczynia się do ponad 50 proc. strat, podczas gdy wszystkie państwa OECD już do 77 proc.
Niektóre z nich, np. Luksemburg, umożliwiają unikanie płacenia podatków od dywidend lub od dochodów z własności intelektualnej, inne, np. Szwajcaria, cechują się niską transparentnością i niechęcią do współpracy z zagranicznymi organami podatkowymi. Jednak często ich rola w unikaniu opodatkowania polega na możliwości łatwego transferowania zysków do raju podatkowego poza Europą, np. na Kajmany, na których firmy zwolnione są z podatku od osób prawnych czy zysków kapitałowych.
Ogromne straty
Państwa Unii Europejskiej tracą rocznie 128 mld USD, jednocześnie przyczyniając się do kolejnych 142 mld USD strat, w tym strat innych państw UE. Jak wskazuje raport PIE z 2020 r., 80 proc. dochodów z CIT utraconych przez państwa członkowskie Unii jest wynikiem sztucznego transferowania zysków do innych państw członkowskich UE. Ten sam raport szacuje, że Niemcy straciły w ten sposób 30 proc. należnych im dochodów podatkowych z tytułu podatku CIT w 2016 r.; nowsze publikacje wskazują na dalsze postępowanie tego zjawiska.
Nominalnie największe straty ponoszą kraje rozwinięte, ale w stosunku do wielkości ich gospodarek najbardziej poszkodowane są kraje rozwijające się. Jak pokazuje raport Tax Justice Network, straty państw rozwiniętych w wyniku transgranicznego unikania opodatkowania stanowią równowartość 9 proc. ich wydatków na ochronę zdrowia, a w przypadku państw o niskim dochodzie aż 56 proc.
Nic więc dziwnego, że najnowszą inicjatywę na rzecz ukrócenia tego typu praktyk na forum międzynarodowym podjęła Nigeria, wnioskując w 2022 r. o ustanowienie międzynarodowej konwencji podatkowej, która miałaby wypracować standardy dotyczące miejsca rozliczania podatków przez korporacje, opierające się na miejscu rzeczywistego osiągania zysku.
Straty Polski
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie ile Polska straciła na przestrzeni lat w związku z istnieniem rajów podatkowych, ponieważ straty związane z istnieniem rajów podatkowych mogą dotyczyć różnych rodzajów podatków i różnych metod unikania opodatkowania. Dostępne dane są skrajnie rozstrzelone.
Według raportu Oxfam z 2016 roku, Polska traciła rocznie około 9,3 mld zł z tytułu sztucznego transferowania zysków przez firmy do rajów podatkowych. Według raportu Tax Justice Network z 2019 roku, Polska traciła rocznie około 18,9 mld zł z tytułu unikania podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) przez wielonarodowe korporacje. Natomiast raportu Komisji Europejskiej z 2020 roku wskazuje, że Polska traciła rocznie około 11,8 mld euro (ok. 53 mld zł) z tytułu luki VAT, czyli różnicy między teoretycznymi a faktycznymi wpływami z tego podatku.
PolskieRadio24.pl/ IAR/ PIE/ mib