Finanse publiczne: rząd zmienia zasady wydawania pieniędzy

Nowy mechanizm ma ograniczyć wzrost wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych do średniego tempa wzrostu PKB. W okresie dobrej koniunktury wydatki będą rosły wolniej niż PKB, a w okresie spowolnienia gospodarczego – szybciej.

Gilotyna wydatków zadziała przy nadmiernych wydatkach

W sytuacji nadmiernej nierównowagi finansów publicznych włączy się zapisana w tej regule automatyczna korekta tempa wzrostu wydatków.

Przy ostrym spowolnieniu gospodarczym – rząd zwolni nogę z hamulca wydatków

Korekta ta będzie jednak zawieszona w razie prognozowanego silnego spowolnienia gospodarczego, gdy nierównowaga finansów publicznych nie okaże się alarmująca.

Jak zapewnia rząd – „Polityka fiskalna będzie prowadzona w sposób antycykliczny i przewidywalny. W efekcie zwiększy się stabilność wzrostu gospodarczego, a także poprawi konkurencyjność gospodarki i warunki funkcjonowania przedsiębiorstw.”

Dotychczas obowiązywały cztery ograniczenia przy wydawaniu publicznych pieniędzy. Po pierwsze obowiązywał konstytucyjny limit zadłużenia uzupełniony o progi ostrożnościowe w ustawie o finansach publicznych.

Po drugie obowiązywała reguła ograniczająca tempo wzrostu wydatków innych niż prawnie zdeterminowane (oraz nowych prawnie zdeterminowanych) do prognozowanego wskaźnika inflacji powiększonego o punkt procentowy (tzw. dyscyplinująca reguła wydatkowa).

Po trzecie miały zastosowanie reguły długu i kosztów obsługi długu funkcjonujące w jednostkach samorządu terytorialnego (JST) do 2013 r. (od 2014 r. zastąpią je indywidualne wskaźniki zadłużenia JST).

I po czwarte obowiązywała zasada co najmniej zrównoważonego wyniku bieżącego JST.

Jak czytamy w komunikacie rady ministrów, nowa reguła wydatkowa, o charakterze antycyklicznym, ma zapewnić długookresową stabilność finansów państwa i będzie sprzyjać stabilności makroekonomicznej.

Z analizy starego systemu wynikało, że dotychczasowe zabezpieczenia w sposób niewystarczający zapewniały dyscyplinę w finansach publicznych, a w okresie poprzedzającym spowolnienie gospodarcze i w sytuacji spowolnienia, wynikającego z kryzysu w strefie euro – prowadziły wręcz do procyklicznego jego spotęgowania zamiast mu antycyklicznie przeciwdziałać.

Jakie sankcje za przekroczenie długu publicznego

Nowa reguła zastąpi obowiązującą tzw. dyscyplinującą regułę wydatkową oraz wprowadza inne ograniczenia przy przekroczeniu przez państwowy dług publiczny 50 proc. PKB.

Stabilizująca reguła wydatkowa o charakterze antycyklicznym nakłada ograniczenia na poziom wydatków publicznych. Jej zakres jest znacznie szerszy od obwiązującej dyscyplinującej reguły wydatkowej – obejmuje wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych z wyłączeniem wydatków w pełni finansowanych ze środków unijnych i EFTA oraz wydatków jednostek, które nie mają zdolności do generowania wysokich deficytów, co stanowi około 90 proc. wydatków sektora.

Limit wydatków sektora rządowego i samorządowego

Wprowadzenie nowej reguły zmieni zasadniczo prowadzenie polityki fiskalnej – czytamy w komunikacie. Chodzi o nałożenie wiążącego prawnie limitu na poziom około 2/3 wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Przestrzeganie limitu przyczyni się do osiągnięcia w średnim okresie wyniku nominalnego na poziomie MTO (średniookresowego celu budżetowego, przyjętego obecnie na poziomie minus 1 proc. PKB).

Pozwoli też w dłuższym okresie zredukować dług publiczny znacznie poniżej progu konstytucyjnego (60 proc. PKB) i utrzymać deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych znacząco poniżej 3 proc. PKB (ograniczenie wynikające z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

W rezultacie wprowadzenie reguły wydatkowej zapewni utrzymanie stabilności fiskalnej, co z kolei będzie sprzyjać stabilności makroekonomicznej. Stabilizująca reguła wydatkowa zwiększy transparentność polityki budżetowej – będą funkcjonować jasne i stabilne ramy wyznaczające limit wydatków publicznych na każdy rok. Po raz pierwszy regułę tę wykorzystano – pomocniczo – przy opracowywaniu budżetu państwa na 2014 r.

Możliwa korekta po 5 latach od wprowadzenia nowej reguły

Reguła będzie monitorowana pod kątem: 1) realizacji jej celu głównego, czyli likwidacji strukturalnej nierównowagi fiskalnej, 2) przestrzegania limitu wydatkowego, 3) wprowadzenia do niej zmian – po 5 latach od dnia wejścia w życie tej nowelizacji lub po ewentualnej aktualizacji wysokości średniookresowego celu budżetowego, minister finansów dokona przeglądu funkcjonowania przepisów dotyczących ustalania kwoty wydatków publicznych oraz przedstawi rządowi informację o sposobie funkcjonowania reguły w procesie budżetowym, z rekomendacjami ewentualnych zmian.

jk