Karty pobytu jak dobro luksusowe. Urzędy przeciążone, cudzoziemcy rozgoryczeni

Anna z Rosji we wrześniu 2018 roku po raz trzeci ubiegała się w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim o wydanie karty pobytu. To dokument, który potwierdza tożsamość cudzoziemca podczas jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz uprawnia, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy. Dla Anny to ważny dokument. Marzyła o wyjeździe do Rosji na święta. Marzenia spełzły jednak na niczym, bo murem nie do przeskoczenia okazały się urzędowe formalności.

– Nie mogę uzyskać żadnej informacji na temat swojej sprawy. Telefon jest odłączony, dział konsultacji zlikwidowano, podanie z prośbą o spotkanie z inspektorem nie jest rozpatrzone od listopada, odpowiedzi na pytania zadane przez formularz kontaktowy nie dotyczą moich pytań, na recepcji w urzędzie dają numer niedziałającego telefonu. Siedzę bez prawa wyjazdu od września w oczekiwaniu na decyzję. Według informacji, które wówczas widniały na stronie, decyzja miała być podjęta w przeciągu 3 miesięcy od momentu złożenia dokumentów, czyli w grudniu. Jest prawie koniec lutego i dalej nic – skarżyła się kilka dni temu Anna redakcji PulsHR.pl.

Zostawieni sami sobie

Jak informuje, aby złożyć w WUM wniosek wraz z kompletem dokumentów, trzeba zapisać się na wizytę przez kalendarz internetowy. Ten, według Anny, nie działa prawidłowo. Na zmianę z koleżanką próbowały znaleźć punkt zaczepienia, ale za każdym razem nie było wolnych dni i terminów. Po wielu próbach to koleżanka trafiła na puste okienko. Udało się. Ale to był dopiero początek problemów.

– Kolejnym etapem było zebranie wszystkich dokumentów. Dział konsultacji został zlikwidowany dawno temu. Kiedyś można było przyjść na konsultację do pracownika urzędu, poczekać najpierw 4 godziny w kolejce, potem otrzymać niepełną informację, która przy każdej kolejnej konsultacji brzmiała inaczej, ale jednak taki dział był – mówi Anna.

Teraz musiała działać na własną rękę. Zebrała wszelkie dokumenty, radząc się znajomych, którzy mieli większe doświadczenie w tym zakresie. Złożyła je we wrześniu 2018 roku. Przyjmujący dokumenty urzędnik zapewnił Annę, że wszystko przygotowała właściwie, zwrócił jedynie uwagę na niepoprawnie wypełnioną linijkę przez pracodawcę. Poprawiony dokument Anna doniosła jeszcze tego samego dnia. W listopadzie dostała list z urzędu.

– Była to informacja o tym, że decyzja zostanie podjęta przed 4 lutego 2019 roku. Zawierała też ogromną listę wszystkich wymaganych dokumentów. Połowę tych dokumentów złożyłam już 13 września, druga połowa w ogóle mnie nie dotyczyła. Kiedy w 2015 i 2017 roku składałam wniosek o kartę pobytu, otrzymywałam listy z wyszczególnieniem, czego brakuje. Teraz trudno było zrozumieć, czy to wezwanie, czy po prostu list informacyjny – opowiada.

Czytaj też: Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce to droga przez mękę. A w Niemczech...

Labirynt bez wyjścia

Anna próbowała dodzwonić się do urzędu, korzystając z infolinii ds. legalizacji pobytu oraz wymiany karty pobytu. – Dzwoniłam bez przerw w godzinach pracy infolinii przed kilka dni, bo akurat miałam zapalenie oskrzeli i byłam na L4, więc miałam czas na tę zabawę – telefon rozłączał się po dwóch sygnałach i na ekranie telefonu komórkowego wyświetlał się napis, że linia zajęta. Poprosiłam o pomoc koleżankę. Ale i jej nie udało się dodzwonić do urzędu – opowiada. Korespondencja przez formularz kontaktowy z urzędem także nie przynosiła rezultatu. Na różne pytania przychodziła ta sama formułka. Wizyta w urzędzie również niewiele dała.

– Za pierwszym razem dostałam niedziałający numer telefonu, za drugim razem – polecono mi napisać podanie do inspektora, na które nikt nie odpowiedział, za trzecim razem – kazali sprawdzać status sprawy na stronie i wysyłać wiadomości przez formularz kontaktowy, na który dostawałam bezsensowne odpowiedzi – mówi.

– Nic nie można sprawdzić, wszystkie strony działają źle, nie ma żadnej logiki w tym, co się dzieje, zamiast uprościć procedury, tylko bardziej je komplikują, o niczym nie można się dowiedzieć, telefon jest odłączony, na maila odpowiadają roboty, dział konsultacji zlikwidowano, nikt w urzędzie nie może pomóc w niczym, wniosku nie rozpatrują, statusu sprawy nie odświeżają, wszędzie są podawane sprzeczne informacje – mówi Anna.

Jej zdaniem to labirynt bez wyjścia. – Wszystko to w końcu zaczyna się wydawać czymś intencjonalnym, jakby to było robione z premedytacją, żeby wydłużyć czas oczekiwania, żeby zniechęcić cudzoziemców, żeby następnym razem już nie mieli siły przejść przez ten proces… Kafki, a najlepiej w ogóle nie przyjeżdżali – mówi Anna.

Nie ona jedna ma zastrzeżenia do działania WUM. Nastya z Białorusi twierdzi, że informacja o procesie, wymaganych dokumentach i terminach jest na stronie urzędu niekompletna i nie uwzględnia różnorodności spraw i przypadków. Białorusinka narzeka też na brak punktu informacyjnego i brak możliwości uzyskania informacji na infolinii. Te same zastrzeżenia ma Tatiana z Ukrainy.

– Na zadane pytania przychodzą jakby automatyczne odpowiedzi, standardowe i nie na temat. Ciężko zapisać się do kolejki elektronicznej. Brakuje profesjonalnego centrum informacyjnego. Nie wiadomo gdzie, kogo i jak pytać o dokumenty, braki, postępy w swojej sprawie, decyzje – wymienia.

Setki historii

Zarzuty cudzoziemek potwierdza Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, które działa na rzecz osób dyskryminowanych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym.

– Nie jesteśmy instytucją, do której cudzoziemcy wnoszą skargi, natomiast w ramach udzielanej przez nas pomocy prawnej i integracyjnej zwracają się do nas nagminnie cudzoziemcy, dla których wadliwe i przewlekłe funkcjonowanie Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego jest główną bolączką i główną przeszkodą w legalizacji ich pobytu w Polsce – mówi Katarzyna Słubik z SIP.

Jak dodaje, do SIP spływają także sygnały, że w innych miastach okres oczekiwania na decyzję jest równie długi, ale to na działalności MUW-u cierpi największa liczba cudzoziemców w Polsce, ponieważ jest ich w Warszawie najwięcej.

 – Trzeba pamiętać, że większość cudzoziemców w czasie rozpatrywania ich wniosku nie może po pierwsze wyjechać do kraju pochodzenia, po drugie legalnie pracować. A procedury trwają od pół roku do ponad roku. Prowadzi to do prawdziwych ludzkich tragedii – ludzie tęsknią za swoimi rodzinami, opuszczają ważne wydarzenia w życiu rodziny za granicą, nie biorą udziału w ślubach, chrzcinach, nie mogą pożegnać się z chorującymi terminalnie bliskimi czy wziąć udziału w ich pogrzebie – mówi Katarzyna Słubik.

Przytacza jedną z historii, a takich, jak podkreśla, są setki. – Cudzoziemka – studentka, składa wniosek o kartę pobytu, dołącza, zgodnie z przepisami, dowód posiadania ubezpieczenia przez następne 6 miesięcy. Po 8 miesiącach urząd, nie wzywając jej do dołączenia aktualnego ubezpieczenia (pomimo takiego obowiązku), wydaje decyzję, w której odmawia jej pobytu, ze względu na to, że jej ubezpieczenie jest nieaktualne. Do odwołania, które wszak najpierw czyta MUW, studentka dołącza aktualne ubezpieczenie. Mimo tego urząd nie korzysta z przysługującej mu możliwości szybkiej zmiany decyzji, tylko przekazuje sprawę do II instancji, gdzie procedura znów potrwa około pół roku  – wspomina.
Obowiązków dużo, pracowników mało

Według Katarzyny Słubik większość problemów wynika z braków kadrowych urzędu. Liczba wniosków cudzoziemców w ostatnich latach znacząco wzrosła, a liczba urzędników nie.

– Drugim problemem jest brak finansowania organizacji pozarządowych, które jeszcze kilka lat temu były w stanie wytłumaczyć cudzoziemcom wezwania ze strony urzędu i zapełnić jakoś tę lukę w wiedzy, spowodowaną faktem, iż postępowanie legalizacyjne toczy się po polsku, oraz poprzez profesjonalnie sporządzane odwołania wpłynąć na poprawę jakości wydawanych decyzji – zauważa.

 Obecnie, jak tłumaczy, środki europejskie, które Komisja Europejska przeznacza co roku na tego typu wsparcie integracyjne, nie są dysponowane między organizacje pozarządowe w oparciu o przejrzyste konkursy, a pozostają do dyspozycji wojewodów, którzy do współpracy zapraszają lub nie, wedle uznania, organizacje pozarządowe.

 – Na szczęście w Warszawie w ramach tego rodzaju współpracy pomoc cudzoziemcom świadczy profesjonalnie Polskie Forum Migracyjne, lecz jest to jedna organizacja, która nie jest w stanie odpowiedzieć na  zapotrzebowanie wszystkich cudzoziemców w Warszawie – mówi.

Plan likwidacji zaległości w realizacji

Mazowiecki Urząd Wojewódzki informuje nas, że w urzędzie realizowany jest obecnie plan likwidacji zaległości i usprawnienia procedury wydawania zezwoleń pobytowych w Wydziale Spraw Cudzoziemców. – Urząd wojewódzki na bieżąco przeprowadza zmiany organizacyjne w celu udoskonalania profesjonalnej obsługi klienta – informuje Ewa Filipowicz z biura prasowego MUW.

Wydłużenie czasu oczekiwania na wydanie decyzji administracyjnych w sprawach legalizacji pobytu cudzoziemców tłumaczy znaczącym przyrostem liczby wniosków. Z danych przekazanych nam przez WUM wynika, że w styczniu tego roku wpłynęły już 6623 wnioski o legalizację pobytu. W całym 2018 roku takich wniosków wpłynęło ponad 65 tys. Dla porównania w 2013 roku było ich 18,6 tys.


– Trzeba także wziąć pod uwagę, że do czasu trwania postępowania wlicza się terminy oczekiwania na m.in.: uzupełnienie braków formalnych wniosków, opiniowanie spraw przez Policję, Straż Graniczną i Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego czy uzyskiwanie informacji z prokuratury, sądów, urzędów skarbowych o toczących się postępowaniach. Trzeba przypomnieć jednak, że przedłużające się wydawanie decyzji przez urząd wojewódzki wynika często z braku kompletnej dokumentacji, przedkładanej przez wnioskującego/ pełnomocnika, co niekorzystnie wpływa na czas rozpatrzenia sprawy – tłumaczy Filipowicz.

Przypomina, że w tym roku planowane jest utworzenie nowych stanowisk do obsługi w punkcie obsługi cudzoziemców na ul. Kruczej.

Anna dostała 26 lutego telefon z MUW. Jak twierdzi, to efekt interwencji redakcji PulsHR.pl. Zapytano ją tylko, czy pracodawca planuje przedłużyć z nią umowę. Potwierdziła, że tak. 27 lutego otrzymała SMS z informacją, że 7 marca, po pół roku oczekiwania, będzie mogła odebrać kartę pobytu. Nie kryje radości. Już nie może się doczekać, kiedy odwiedzi rodzinę, z którą nie widziała się od sierpnia 2018 roku.
Kontrola NIK?

Skargi cudzoziemców wskazują na pilną potrzebę zmian. Jeśli te nie nastąpią, cudzoziemcy zniechęcą się do pobytu i pracy w Polsce, co w obliczu rosnących braków kadrowych może być dużym problemem. Być może takie zmiany wkrótce nastąpią.

Z nieoficjalnych informacji uzyskanych ze źródeł zbliżonych do WUM wynika, że trwa w nim kontrola Najwyżej Izby Kontroli. Jest nadzieja, że jej wynik i rekomendacje pozwolą na zmiany idące w dobrym kierunku.

Informacje o prowadzonej kontroli potwierdza NIK.

- NIK prowadzi obecnie planową ogólnopolską kontrolę „Przygotowanie administracji publicznej do obsługi cudzoziemców”. Kontrolą objęliśmy osiem urzędów wojewódzkich, w tym także Mazowiecki Urząd Wojewódzki i osiem urzędów pracy, a także MSWiA, MPRiPS oraz Urząd ds. Cudzoziemców - słyszymy w biurze prasowym NIK.

W ramach kontroli NIK sprawdza, czy administracja publiczna przygotowana jest pod względem proceduralnym i technicznym do sprawnej obsługi cudzoziemców, a także, czy prawidłowo realizuje zadania w tym zakresie.

- Sprawdzamy m.in. także, czy Skarb Państwa ponosił wydatki w przedmiocie bezczynności lub przewlekłego prowadzenia spraw realizowanych przez wojewodów, dotyczących załatwianych wniosków cudzoziemców na legalizację pobytu i pracę. W związku z tym wystąpiono do wszystkich prezesów wojewódzkich sądów administracyjnych w Polsce o udzielenie informacji w tym zakresie - informuje nas NIK.

Raport z kontroli „Przygotowanie administracji publicznej do obsługi cudzoziemców” zostanie opublikowany najprawdopodobniej pod koniec II kwartału 2019 r.

Naczelna Redakcja Gospodarcza, pulshr.pl, md