POLSTR zamiast WIBOR. Co się zmieni w twoich ratach?
Czy banki mogły manipulować stawką WIBOR, zawyżając oprocentowanie i zarabiając jeszcze więcej na udzielanych kredytach? Pytania i podejrzenia pojawiły się po wykryciu, że tak działo się ze światowym wskaźnikiem LIBOR. Polski indeks, od którego od dekad zależy oprocentowanie milionów umów, zostanie po globalnym skandalu zastąpiony przez nowy standard – POLSTR. Co to oznacza dla twoich rat? Kiedy dokładnie nastąpi zmiana?
2025-07-03, 13:35
Najważniejsze informacje w skrócie:
- Co się dzieje? Wskaźnik WIBOR zostanie obowiązkowo zastąpiony nowym wskaźnikiem POLSTR. Ostateczna zmiana dla wszystkich istniejących kredytów nastąpi z końcem 2027 roku.
- Dlaczego? To część globalnej reformy po skandalu z manipulowaniem stawką LIBOR. Cel to większa stabilność i przejrzystość – POLSTR opiera się na realnych transakcjach, a nie na deklaracjach banków.
- Czy moja rata od razu spadnie? Nie. W momencie zmiany do twojego kredytu zostanie dodany tzw. „spread korygujący”. Sprawi on, że oprocentowanie (i rata) na starcie pozostaną bez zmian.
- Jaka jest główna różnica w praktyce? POLSTR jest mniej zmienny. Twoja rata będzie rosła wolniej w czasie podwyżek stóp, ale też wolniej spadała w czasie obniżek. Korzyścią ma być większa przewidywalność.
- Co z aneksami od banku? Zachowaj ostrożność. Nie musisz ich podpisywać, a zmiana i tak nastąpi z mocy prawa. Podpisanie aneksu może Cię pozbawić możliwości dochodzenia roszczeń w przyszłości.
LIBOR w służbie banków. Teoria spiskowa, która była faktem
Reforma wskaźników w Polsce nie jest wydarzeniem odosobnionym ani reakcją na lokalny kryzys. Stanowi integralną część globalnego procesu, który rozpoczął się po wykryciu skandalu związanego z manipulowaniem stawką LIBOR – kluczowym światowym wskaźnikiem, od którego zależało oprocentowanie instrumentów finansowych o wartości setek bilionów dolarów. Ujawnienie, że największe banki przez lata wpływały na wysokość LIBOR dla własnych korzyści, podważyło zaufanie do całego systemu finansowego.
W odpowiedzi światowe organy regulacyjne zainicjowały reformę mającą na celu zastąpienie wskaźników opartych na deklaracjach (jak LIBOR czy WIBOR) nowymi, wiarygodnymi wskaźnikami opartymi na rzeczywistych transakcjach. Prawnym motorem zmian w Europie jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE), znane jako Rozporządzenie BMR.
Nakłada ono rygorystyczne wymogi na administratorów wskaźników, stanowiąc, że powinny być one oparte na realnych danych, aby zapewnić ich rzetelność i odporność na manipulacje. Polska reforma jest więc częścią ogólnoświatowego trendu, tak jak przejście na wskaźnik SOFR w USA, SONIA w Wielkiej Brytanii czy €STR w strefie euro.
REKLAMA
RAMKA 2: Skandal LIBOR
🏦 Czym był skandal LIBOR? Afera, która zmieniła światowe finanse
Na czym polegał skandal z LIBOR?
LIBOR – światowy wskaźnik. LIBOR był przez dekady kluczową stopą procentową dla całego świata, wpływając na oprocentowanie kredytów, instrumentów pochodnych i obligacji o wartości setek bilionów dolarów.
Zmowa bankierów. W latach 2012-2015 na jaw wyszło, że traderzy z największych światowych banków (m.in. Barclays, UBS, Royal Bank of Scotland) przez lata zmówili się i manipulowali codziennymi notowaniami LIBOR.
Jak to robili? W prywatnych wiadomościach na czatach uzgadniali między sobą, jakie stawki podadzą, aby wpłynąć na ostateczną wysokość wskaźnika i zmaksymalizować zyski ze swoich pozycji handlowych.
REKLAMA
Skutek: Afera doprowadziła do nałożenia na banki wielomiliardowych kar i całkowitej utraty zaufania do wskaźników opartych na deklaracjach. To zmusiło regulatorów na całym świecie do stworzenia nowych, opartych na realnych transakcjach wskaźników, takich jak POLSTR w Polsce.
WIBOR pod lupą. Czy banki mogły manipulować oprocentowaniem?
Sedno kontrowersji wokół wskaźnika WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) tkwi w samej jego konstrukcji. Główny zarzut, podnoszony zarówno przez krytyków, jak i w pozwach sądowych, dotyczy faktu, że WIBOR opiera się na deklaracjach banków, a niekoniecznie na dużej liczbie faktycznie zawartych transakcji.
REKLAMA
Wskaźnik ten odzwierciedla cenę, po jakiej największe banki są gotowe pożyczyć sobie pieniądze. W warunkach, gdy na rynku międzybankowym dochodzi do niewielu rzeczywistych transakcji, WIBOR jest ustalany w dużej mierze na podstawie "osądu eksperckiego" banków. To tworzy potencjalny konflikt interesów: banki, jako kredytodawcy, czerpią wyższe zyski z kredytów, gdy WIBOR jest wyższy.
Istnieje zatem teoretyczna pokusa, aby kwotowały one wyższe stawki, zwłaszcza gdy brak jest realnych transakcji, które mogłyby te kwotowania zweryfikować. Banki mogły więc “bez kozery” deklarować wyższe stawki dotyczące pożyczek międzybankowych, niż faktycznie byłyby skłonne zapłacić, jeśli nie planowały i nie potrzebowały zdobycia dodatkowego kapitału.
To właśnie ten mechanizm jest wskazywany jako potencjalne pole do nadużyć. Krytycy argumentują, że taka struktura nie spełnia ducha Rozporządzenia BMR, które wymaga, aby wskaźnik był w jak największym stopniu reprezentatywny dla rzeczywistego rynku.
Oficjalne stanowisko instytucji nadzorczych, takich jak Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) i Związek Banków Polskich (ZBP), jest jednoznaczne: WIBOR jest wskaźnikiem legalnym, zgodnym z Rozporządzeniem BMR, a proces jego ustalania jest rzetelny i nadzorowany. Mimo to, globalne organy regulacyjne uznały sam model oparty na deklaracjach za strukturalnie podatny na ryzyko, co stało się głównym motorem globalnej reformy.
REKLAMA
🧑⚖️ Kto decyduje o losie milionów kredytów? Poznaj "mózg" reformy WIBOR
Za całą operacją zmiany wskaźnika z WIBOR na POLSTR stoi specjalnie powołane ciało – Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej (KS NGR). Kto wchodzi w jego skład?
To nie jest jeden urząd. Decyzja nie jest podejmowana arbitralnie przez jedną instytucję. W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele kluczowych podmiotów polskiego systemu finansowego.
Kluczowi gracze: Są to reprezentanci m.in. Ministerstwa Finansów, Narodowego Banku Polskiego (NBP), Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG), a także przedstawiciele największych banków komercyjnych i izb gospodarczych.
Cel: Taki szeroki skład ma zagwarantować, że proces reformy jest transparentny, uwzględnia interesy wszystkich uczestników rynku (od państwa, przez banki, po klientów) i, co najważniejsze, zapewnia stabilność całego systemu finansowego w Polsce w trakcie tej skomplikowanej operacji.
REKLAMA
POLSTR - duża zmiana, która nic nie wniesie? Porównanie z WIBOR
Reforma wprowadza wskaźnik POLSTR (Polish Short Term Rate), który opiera się na zupełnie innej filozofii. Warto zaznaczyć, że w początkowej fazie reformy jako następcę WIBOR wybrano wskaźnik WIRON. Jednak po dalszych analizach i konsultacjach rynkowych ostatecznie zdecydowano się na POLSTR. Uznano, że bazuje on na węższym i bardziej jednolitym (homogenicznym) zbiorze danych – wyłącznie na transakcjach depozytowych między instytucjami finansowymi, co ogranicza "szum" informacyjny. Analizy wykazały również, że POLSTR charakteryzuje się większą stabilnością i niższą zmiennością.
Kluczowa różnica: POLSTR nie jest prognozą ani deklaracją, lecz wskaźnikiem typu "backward-looking" (patrzącym w przeszłość). Jego wartość jest obliczana na podstawie rzeczywistych, zrealizowanych transakcji depozytowych z poprzedniego dnia roboczego. Jest to średnia ważona wolumenem – im większa transakcja, tym większy jej wpływ na wskaźnik.
Porównanie wskaźników:
| Podstawa kalkulacji | Deklaracje (kwotowania) banków panelowych dotyczące kosztu pożyczenia pieniądza |
| Horyzont czasowy | "Forward-looking" (patrzący w przyszłość) - zawiera oczekiwania co do przyszłych stóp |
| Źródło danych | Kwotowania 10 największych banków w Polsce (panelistów) |
| Reakcja na zmiany stóp NBP | Szybka, niemal natychmiastowa, często wyprzedzająca decyzje RPP |
| Typowy poziom vs stopa NBP | Powyżej stopy referencyjnej NBP |
| Zmienność | Wyższa, odzwierciedla zmienność nastrojów i oczekiwań rynkowych |
| Administrator | GPW Benchmark S.A. |
| Podstawa kalkulacji | Rzeczywiste, zrealizowane transakcje depozytowe typu overnight |
| Horyzont czasowy | "Backward-looking" (patrzący w przeszłość) - oparty na danych historycznych |
| Źródło danych | Transakcje depozytowe O/N między bankami i instytucjami finansowymi |
| Reakcja na zmiany stóp NBP | Powolna i stopniowa, ze znacznym opóźnieniem |
| Typowy poziom vs stopa NBP | Poniżej stopy referencyjnej NBP |
| Zmienność | Niższa, wygładzona przez proces składania i oparta na szerokiej bazie transakcji |
| Administrator | GPW Benchmark S.A. |
REKLAMA
POLSTR zamiast WIBOR. Co się zmieni w twoich ratach?
Gdyby wskaźnik POLSTR po prostu zastąpił WIBOR z dnia na dzień, kredytobiorcy odczuliby natychmiastową obniżkę rat. Przykładowo, dla kredytu na 350 000 zł z marżą 2,5% i 20-letnim okresem spłaty, zamiana WIBOR 3M (5,80%) na POLSTR 3M (4,80%) bez żadnych dodatkowych mechanizmów obniżyłaby miesięczną ratę z 2963 zł do około 2762 zł. Taki scenariusz oznaczałby więc spadek raty o blisko 200 zł.
Jednak tak gwałtowna i masowa obniżka nie nastąpi, ponieważ reforma wprowadza kluczowy mechanizm zabezpieczający, znany jako "spread korygujący". Jego nadrzędnym celem jest zapewnienie, aby w momencie konwersji zmiana była neutralna ekonomicznie dla obu stron umowy – zarówno dla kredytobiorcy, jak i banku. Ma to zapobiec nagłemu szokowi finansowemu, przede wszystkim gwałtownemu spadkowi dochodów sektora bankowego, co mogłoby zagrozić stabilności całej gospodarki. W praktyce oznacza to, że w dniu zmiany oprocentowanie kredytu pozostanie na niemal identycznym poziomie.
Infografika pokazująca porównanie POLSTR i WIBOR Wszystkie istniejące kredyty zostaną objęte regułą podwyższającą stawkę POLSTR o stały, wyliczony w dniu przejścia na nowy wskaźnik spread korygujący. Dla posiadaczy istniejących kredytów (umowy na WIBOR) oprocentowanie będzie trwale oparte na formule POLSTR + spread korygujący + pierwotna marża banku. Spread korygujący staje się stałym i nieodłącznym elementem oprocentowania na cały pozostały okres spłaty. W praktyce oznacza to, że podstawą do obliczania odsetek nie jest sam POLSTR, ale suma "POLSTR + spread".
Dla nowych kredytobiorców (umowy od 2026 roku) system będzie wyglądał zupełnie inaczej. Nowe kredyty, oferowane przez banki już po przejściu na nowy wskaźnik (planowo od 2026 roku), będą oparte na "czystym" POLSTR. W ich umowach nie będzie stosowany spread korygujący. Formuła oprocentowania dla tych kredytów będzie prosta: POLSTR + nowa marża banku. Należy jednak pamiętać, że banki, wiedząc, że POLSTR jest niższy od WIBOR, mogą oferować te nowe kredyty z odpowiednio wyższą marżą, aby osiągnąć pożądany poziom rentowności.
REKLAMA
Może się więc okazać, że po wprowadzeniu POLSTR raty kredytu praktycznie nie będą odbiegać od zobowiązań wyliczanych według WIBOR. Możliwość stosowania wyższej marży do nowych kredytów, bez nakładanego spreadu korygującego, może zaś sprawić, że próba refinansowania kredytu będzie nieopłacalna.
🧮 Jak bank wyliczy "spread korygujący"? Wzór jest prostszy, niż myślisz
Artykuł wyjaśnia, że do twojego kredytu zostanie dodany "spread korygujący", aby rata na starcie się nie zmieniła. Jak on powstaje?
Definicja: Spread korygujący to, w uproszczeniu, historyczna różnica między wskaźnikiem WIBOR a nowym wskaźnikiem POLSTR.
Metoda obliczenia: Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników ustaliła, że spread zostanie obliczony jako średnia arytmetyczna z różnic pomiędzy WIBOR-em a POLSTR-em z okresu 5 lat poprzedzających moment konwersji.
REKLAMA
Stały na zawsze: Raz wyliczony i dodany do twojej umowy spread korygujący będzie stały i niezmienny przez cały pozostały okres spłaty kredytu. Będzie on na stałe podwyższał bazowy wskaźnik POLSTR.
Kiedy korzystniejszy jest WIBOR, a kiedy POLSTR?
W cyklu OBNIŻEK stóp procentowych: WIBOR spadnie szybko, POLSTR znacznie wolniej. W tym scenariuszu rata oparta na WIBOR byłaby przejściowo niższa.
W cyklu PODWYŻEK stóp procentowych: WIBOR gwałtownie wzrośnie, POLSTR będzie podążał za nim powoli. W tym scenariuszu rata oparta na POLSTR będzie rosła wolniej, dając kredytobiorcy "poduszkę bezpieczeństwa".
REKLAMA
Dlaczego z punktu widzenia kredytobiorcy sytuacja po wprowadzeniu POLSTR niemal się nie zmieni? Celem reformy nie jest obniżenie rat, ale zwiększenie stabilności i przewidywalności systemu finansowego. Długoterminową korzyścią dla kredytobiorcy ma być właśnie mniejsza zmienność oprocentowania i mniejsze ryzyko szokowego wzrostu raty.
🏛️ Czym jest "wskaźnik referencyjny"? Silnik oprocentowania twojego kredytu
WIBOR i POLSTR to tzw. wskaźniki referencyjne. Dlaczego banki w ogóle ich potrzebują przy kredytach o zmiennej stopie?
Dwa składniki oprocentowania: Oprocentowanie twojego kredytu składa się zawsze z dwóch części: stałej marży banku (zysk banku) oraz zmiennego wskaźnika referencyjnego, który odzwierciedla aktualny koszt pieniądza w gospodarce.
Ochrona przed arbitralnością: Wskaźnik referencyjny jest ustalany przez niezależnego administratora (w Polsce to GPW Benchmark S.A.), a nie przez twój bank. To zabezpieczenie, które uniemożliwia bankowi dowolne podnoszenie twojego oprocentowania.
REKLAMA
Cel reformy: Cała zmiana z WIBOR na POLSTR ma na celu uczynienie tego niezależnego wskaźnika jeszcze bardziej wiarygodnym, przejrzystym i odpornym na jakiekolwiek manipulacje, ponieważ jest on oparty na realnych transakcjach, a nie na deklaracjach banków.
POLSTR na horyzoncie. Kiedy kredyty z nowym wskaźnikiem?
Kluczowe daty (Mapa Drogowa):
- II kwartał 2025 r.: Rozpoczęcie oficjalnej publikacji wskaźnika POLSTR.
- 2026 r.: Banki rozpoczną oferowanie nowych produktów opartych na POLSTR.
- Koniec 2027 r.: Ostateczny i obligatoryjny moment konwersji wszystkich istniejących umów z WIBOR na POLSTR.
- Początek 2028 r.: Zaprzestanie publikacji wskaźnika WIBOR.
Dla posiadaczy istniejących kredytów:
Zmiana wskaźnika w istniejącej umowie nastąpi automatycznie, z mocy prawa. Podstawą będzie rozporządzenie Ministra Finansów. Należy zachować szczególną ostrożność wobec propozycji aneksów do umów – ich podpisanie nie jest obowiązkowe. Podpisanie aneksu może utrudnić lub uniemożliwić w przyszłości dochodzenie roszczeń z tytułu pierwotnej umowy. Zalecenie płynące od prawników jest jednoznaczne: nie należy podpisywać żadnego aneksu bez uprzedniej konsultacji z niezależnym prawnikiem.
Dla przyszłych kredytobiorców:
Od 2026 roku nowe kredyty będą oferowane w oparciu o POLSTR. Należy pamiętać, że nie będą one zawierały spreadu korygującego, ale marża banku może być skalkulowana na innym poziomie niż w historycznych ofertach opartych na WIBOR.
REKLAMA
Należy dokładnie porównywać oferty kredytowe, koncentrując się na całkowitym koszcie, czyli sumie wskaźnika POLSTR i marży banku. Przed podjęciem decyzji należy zrozumieć "patrzący w przeszłość" charakter nowego wskaźnika i to, jak wpłynie on na zachowanie raty w różnych scenariuszach rynkowych.
📄 Jak sprawdzić swój kredyt? Gdzie szukać informacji o WIBOR i marży
Nie jesteś pewien, jak oprocentowany jest twój kredyt? Kluczowe informacje znajdziesz w swojej umowie kredytowej. Oto, na co zwrócić uwagę:
Znajdź paragraf "Oprocentowanie". To najważniejsza część. Będzie tam jasno napisane, czy twoje oprocentowanie jest zmienne, czy okresowo stałe.
REKLAMA
Sprawdź wskaźnik i marżę. W przypadku oprocentowania zmiennego, umowa musi precyzować, na jakim wskaźniku się opiera (np. WIBOR 3M, WIBOR 6M) oraz jaka jest stała marża banku. Twoje oprocentowanie to suma tych dwóch wartości.
Sprawdź datę aktualizacji. W umowie lub harmonogramie spłat znajdziesz informację, w jakich okresach (np. co 3 lub 6 miesięcy) bank aktualizuje wysokość wskaźnika, co bezpośrednio wpływa na twoją ratę. To wyjaśnia, dlaczego twoja rata nie spada od razu po decyzji RPP.
POLSTR zamiast WIBOR. Skoro rata się nie zmienia, to gdzie jest korzyść dla kredytobiorcy?
Reforma wskaźników referencyjnych to jedna z najważniejszych i najbardziej złożonych operacji na polskim rynku finansowym od lat. To znacznie więcej niż tylko techniczna zamiana nazwy w umowie kredytowej – to fundamentalna zmiana filozofii, polegająca na przejściu od wskaźnika opartego na przewidywaniach i deklaracjach do wskaźnika opartego na faktach i zrealizowanych transakcjach. Nadrzędnym celem, wyznaczonym przez globalne standardy po kryzysie zaufania do stawek LIBOR, jest budowa bezpieczniejszego, bardziej przejrzystego i stabilnego systemu finansowego dla wszystkich jego uczestników.
Dla kredytobiorców kluczowym wnioskiem jest perspektywa większej przewidywalności. Chociaż za sprawą spreadu korygującego natychmiastowy wpływ konwersji na portfel będzie neutralny, długoterminowe doświadczenie posiadania kredytu ulegnie zmianie. Zniknie niepewność związana z nastrojami rynkowymi, a wysokość oprocentowania będzie w bardziej stonowany sposób odzwierciedlać realną przeszłość, a nie nieprzewidywalną przyszłość. Zrozumienie tych mechanizmów i świadomość swoich praw – zwłaszcza w kontekście propozycji aneksów – jest dziś dla każdego kredytobiorcy kluczem do bezpiecznego poruszania się w nowym krajobrazie finansowym.
REKLAMA
Źródło: Polskie Radio 24/Michał Tomaszkiewicz
REKLAMA