Artyści, politycy, dziennikarze, duchowni. W 2023 pożegnaliśmy wiele wybitnych postaci
2023-11-01, 06:15
W ciągu ostatniego roku pożegnaliśmy wiele wybitnych postaci - artystów, twórców, bohaterów wojennych, duchownych i polityków. Ich śmierć poruszyła ludzi w całej Polsce. Chociaż nie są już z nami, w pamięci i w sercach pozostaną na zawsze, a do ich dorobku stale możemy wracać.
LISTOPAD 2022
Jerzy Połomski, 89 lat
14 listopada 2022 zmarł Jerzy Połomski. Był legendarnym polskim piosenkarzem, zaś do najbardziej znanych piosenek, wykonywanych przez Połomskiego, należą m.in. "Cała sala śpiewa" i "Bo z dziewczynami". Jerzy Połomski urodził się 18 września 1933 roku w Radomiu jako Jerzy Pająk. Ukończył Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie, gdzie nad warsztatem aktorskim pracował pod okiem Stanisławy Perzanowskiej i Ireny Kwiatkowskiej, śpiewu u Wandy Wermińskiej i Marii Mokrzyckiej w interpretacji piosenek u Ludwika Sempolińskiego.
Jako aktor zadebiutował w 1957 roku na deskach warszawskiego Teatru Buffo, później występował w Teatrze Syrena, grał role dramatyczne, m.in. Poetę w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego, króla Jana Kazimierza w "Mazepie" Juliusza Słowackiego, tytułową rolę w sztuce Maksyma Gorkiego "Jegor Bułyczow i inni".
W 1959 r. Połomski zadebiutował jako solista, nagrywając swojego pierwszego long-playa pod tytułem "Podwieczorek z piosenką". Utwór "Woziwoda" przyniósł Połomskiemu II nagrodę na I Międzynarodowym Festiwalu Piosenki Sopot '61. Na przełomie lat 60. i 70. Połomski stał się jednym z najpopularniejszych artystów estradowych w Polsce. Wylansował takie przeboje jak "Cała sala śpiewa", "Daj", "Bo z dziewczynami" czy "Komu piosenkę?".
W czasach największej popularności Połomski koncertował m.in. w Anglii, Danii, Czechosłowacji, na Węgrzech, w ZSRR, Jugosławii, RFN, Szwecji, Francji a nawet na Kubie. Wielokrotnie występował także w ośrodkach polonijnych w Stanach Zjednoczonych. Śpiewał z wieloma artystami scenicznymi. W duecie występował m.in. Ireną Santor, Tatianą Okupnik czy Anią Wyszkoni. Nagrał w 2006 roku nową wersję przeboju "Bo z dziewczynami" z zespołem Big Cyc. "Byłem zaskoczony, że chcą wykonywać utwory takiego reliktu przeszłości jak ja" – mówił w rozmowie z Interią. Rok później, po ponad 20 latach przerwy, nagrał nowy utwór "Czas nas zmienia" ze słowami Jacka Cygana i muzyką Marcina Nierubca. W 2009 r. piosenkarz otrzymał nagrodę Złotego Fryderyka za całokształt działalności artystycznej.
Posłuchaj
Połomski był jednym z najdłużej obecnych na scenie polskich piosenkarzy. "Moim największym sukcesem jest chyba to, że trwam, że rodacy ciągle chcą mnie słuchać. W tym zawodzie łatwo się debiutuje. Trudniej się w nim utrzymać" – Jerzy Połomski. W ostatnim okresie życia piosenkarz przebywał w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.
Piotr Pankanin, 74 lata
Piotr Pankanin zmarł 16 listopada 2022 roku. O jego śmierci informowała Kancelaria Senatu. Pankanin był senatorem II kadencji, wybranym z Krajowego Komitetu Wyborczego NSZZ "Solidarność". Później był też posłem na Sejm II kadencji, wybranym z listy Unii Pracy.
Piotr Pankanin (ur. 16 kwietnia 1948 r. w Złotowie) z wykształcenia był chemikiem, pracował między innymi w służbach ochrony środowiska oraz jako dziennikarz w regionalnej rozgłośni Polskiego Radia w Bydgoszczy. W późniejszych latach był radnym miejskim, posłem i senatorem, pracował też w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.
Piotr Pankanin był również członkiem rady programu Mistrz Mowy Polskiej. W 2012 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.
Jan Marek Owsiński, 78 lat
26 listopada 2022 roku zmarł pierwszy prezes Polskiego Radia po likwidacji Komitetu ds. Radia i Telewizji w 1992 roku, Jan Marek Owsiński. W latach 1974-1982 był pracownikiem Komitetu ds. Radia i Telewizji, redaktorem Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych i Popularnonaukowych Polskiego Radia.
Wcześniej, w marcu 1968 roku, w czasie studiów na Wydziale Ekonomii Politycznej UW uczestnik protestów studenckich, zaangażowany w próbę utworzenia Warszawskiego (Międzyuczelnianego) oraz Ogólnopolskiego Komitetu Studenckiego, delegat na spotkanie przedstawicieli uczelni we Wrocławiu. Od marca do sierpnia 1968 roku aresztowany, ukarany przez kolegium ds. wykroczeń grzywną i relegowany z uczelni.
Posłuchaj
W 1980 roku wstąpił do Solidarności. W stanie wojennym był internowany, a po zwolnieniu z internowania - wyrzucony z pracy. Przez wiele lat nie mógł znaleźć stałego zatrudnienia. W 1989 był zaangażowany w prace okrągłego stołu po stronie Solidarności.
W 1989 roku był pracownikiem zespołu telewizyjno-radiowego Komitetu Obywatelskiego, podczas wyborów 1989 roku redaktorem, a w 1990 roku dyrektorem w Programie IV Polskiego Radia. Wlatach 1991-1993 był zastępcą przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji, kierownikiem Polskiego Radia, a po oddzieleniu radia od telewizji - od 1992 roku pierwszym prezesem Polskiego Radia.
GRUDZIEŃ 2022
Danuta Szyksznian-Ossowska, 97 lat
Legendarna łączniczka Armii Krajowej Danuta Szyksznian-Ossowska ps. Sarenka zmarła 1 grudnia 2022 roku w wieku 97 lat. Urodziła się 7 czerwca 1925. W konspirację zaangażowana była od najmłodszych lat, ze względu na działalność rodziców. Przysięgę złożyła w grudniu 1939 roku w wieku 14 lat i od 1940 roku była łączniczką w Okręgu Wileńskim ZWZ-AK. Zajmowała się przerzutem dokumentów, rozkazów, broni, benzyny.
W 1944 roku wzięła udział w operacji "Ostra Brama", której celem było zbrojne wyzwolenie Wilna spod okupacji niemieckiej. W tym samym roku została aresztowana i osadzona w sowieckim więzieniu, gdzie była przesłuchiwana i torturowana. Została skazana na 10 lat łagrów. Zwolniono ją w 1945 roku.
Po wojnie związała się z Pomorzem Zachodnim, gdzie została nauczycielką. Za konspiracyjną działalność przez długi czas była szykanowana, lecz pozostała wierna swoim przekonaniom. Życie poświęciła wartościom: Bóg, Honor i Ojczyzna.
- Żyjcie pod tymi dwoma znakami - pod krzyżem przenajświętszym i pod flagą biało-czerwoną - bo tylko pod tymi znakami Polska jest Polską, a Polacy Polakami. Proszę, żebyście wybrali to sobie jako credo życia - mówiła do uczniów Szkoły Podstawowej nr 14 w Szczecinie, której była patronką.
Jarosław Kawecki, 67 lat
Dziennikarz Polskiego Radia, przez wiele lat związany z Radiem Kierowców, zmarł 6 grudnia 2022 roku. - To postać nietuzinkowa. Charakterny, dowcipny i dbający o dziennikarską rzetelność - mówił o zmarłym dziennikarzu dyrektor Programu 1 Polskiego Radia Marcin Kusy.
- Informacje Radia Kierowców, które prezentował na antenie, to były małe dzieła sztuki, nierzadko małe felietoniki. Nie tylko suche informacje - wspominał Jarosława Kaweckiego Marcin Kusy. - Przede wszystkim dla mnie to jeden z legendarnych głosów Radia Kierowców. Obok chyba Aleksandra Żyznego nikt tak bardzo nie wrył mi się w pamięć jak Jarosław Kawecki - dodawał.
W 2019 roku Jarosław Kawecki został nagrodzony Złotym Mikrofonem Polskiego Radia za mistrzowskie posługiwanie się krótką formą radiową oraz swadę i lekkość przy podejmowaniu trudnych tematów.
Jan Nowicki, 83 lata
7 grudnia 2022 roku zmarł Jan Nowicki, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, tytułowy Wielki Szu w filmie Sylwestra Chęcińskiego, Ketling w "Panu Wołodyjowskim", odtwórca głównej roli w "Magnacie" Filipa Bajona. Jan Nowicki urodził się 5 listopada 1939 roku w kujawskim miasteczku Kowal koło Włocławka. Studiował na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi (1958-60), a następnie przeniósł się do krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, którą ukończył w 1964 roku.
Jako aktor teatralny zadebiutował w 1964 roku na deskach Starego Teatru w Krakowie podwójną rolą braci bliźniaków w "Zaproszeniu do zamku" Jeana Anouilha. Prawdziwy sukces przyniosła mu jednak rok później rola Artura w "Tangu" Mrożka w reżyserii Jerzego Jarockiego. Był jednym z ulubionych aktorów teatralnych Andrzeja Wajdy - grał m.in. Wyganowskiego w "Popiołach", Stawrogina w "Biesach", Wielkiego Księcia w "Nocy Listopadowej", Rogożyna w "Nastazji Filipownie".
Posłuchaj
Na ekranie zadebiutował w "Pierwszym dniu wolności" Aleksandra Forda (1964). Pierwszą główną rolę - absolwenta studiów wyższych, który wyrusza w świat - zagrał w "Barierze" Jerzego Skolimowskiego. Wystąpił także m.in. w "Życiu rodzinnym" Krzysztofa Zanussiego, "Sanatorium pod Klepsydrą" Wojciecha Jerzego Hasa i "Zmorach" Wojciecha Marczewskiego. Wielką popularność przyniósł Nowickiemu tytułowy Wielki Szu, oszust karciany z filmu Sylwestra Chęcińskiego (1982). Rola Nowickiego została przez wielu okrzyknięta "kultową" i "jednym z najbardziej wyrazistych portretów filmowych ostatnich dwóch dziesięcioleci".
Zbigniew Wawer, 66 lat
12 grudnia 2022 roku po długiej i ciężkiej chorobie odszedł dr hab. Zbigniew Wawer, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie. Zbigniew Wawer był muzealnikiem i historykiem wojskowości - wybitnym znawcą umundurowania i znaków polskich jednostek z okresu II wojny światowej. W latach 2012-2016 dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Od marca 2017 r. pełnił obowiązki dyrektora Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, a od 2018 r. – był dyrektorem tej instytucji.
Posłuchaj
Mirosław Hermaszewski, 81 lat
12 grudnia 2022 roku zmarł także gen. Mirosław Hermaszewski - pierwszy i jak dotąd jedyny polski astronauta. Urodzony w 1941 r. na Wołyniu, w czerwcu 1978 odbył lot w kosmos na pokładzie radzieckiego statku Sojuz.
Lot, który przyniósł Hermaszewskiemu sławę, rozpoczął się 27 czerwca 1978 r. o godz. 17.27 naszego czasu. Wówczas z kosmodromu Bajkonur wystartował radziecki statek Sojuz 30, którego załogę stanowili: Mirosław Hermaszewski i dowódca, radziecki pułkownik Piotr Klimuk. Lądowanie nastąpiło 5 lipca na stepach Kazachstanu. W kosmosie spędził w sumie 7 dni, 22 godziny, 2 minuty i 59 sekund.
Urodzony w 1941 r. w Lipnikach na Wołyniu, jako dwuletnie dziecko niemal cudem przeżył atak oddziału Ukraińskiej Powstańczej Armii na zamieszkujących tam Polaków w nocy z 25 na 26 marca 1943 roku. Tej nocy zginęło 182 mieszkańców Lipnik, w tym dziadek Hermaszewskiego - Sylwester. Następnego ranka małego Mirka odnalazł ojciec, który wyruszył na poszukiwania ocalałych mieszkańców wsi i resztek dobytku.
W latach 1981-1983 Hermaszewski był członkiem Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Jak tłumaczył po latach na antenie jednej ze stacji telewizyjnych, o swoim udziale we WRON dowiedział się z telewizji. Po 1989 roku próbował swoich sił w polityce krajowej i lokalnej.
Posłuchaj
Swój ostatni lot na samolocie bojowym, Migu-29, Hermaszewski odbył 5 października 2005 roku, gdy ówczesny minister obrony narodowej Jerzy Szmajdziński dowiedział się, że jedyny polski kosmonauta nie wykonał do tej pory lotu pożegnalnego.
Mariusz Walter, 85 lat
13 grudnia 2022 roku zmarł Mariusz Walter, dziennikarz, przedsiębiorca, producent telewizyjny, były prezes TVN, współzałożyciel i współwłaściciel grupy ITI.
Mariusz Walter urodził się 4 stycznia 1937 r. we Lwowie. Jego ojciec był sędzią, został podczas okupacji rozstrzelany na dziedzińcu siedziby NKWD w Kijowie. Mariusz z matką osiedli po wojnie na Śląsku. W latach 70. był jednym ze znanych dziennikarzy i producentów telewizyjnych. Współtwórca m.in. "Studia 2" i "Turnieju Miast". Jego film "Pierwszy. Szósty" uhonorowano w 1971 r. nagrodą Miasta Wenecji na Międzynarodowym Festiwalu Radiowo-Telewizyjnym. Realizował, reżyserował i pisał scenariusze filmów dokumentalnych i programów. W latach 1967-1983 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Roboczej. W Telewizji Polskiej pracował do stanu wojennego, odszedł w 1982 r.
Później chciał założyć własną, prywatną stację telewizyjną, która byłaby konkurencją dla TVP. Pierwsze próby uzyskania koncesji skończyły się porażką. Udało się jednak odkupić regionalną krakowską stację Wisła. Przez kolejne długie miesiące szkolono ludzi, pracowano nad formułą stacji. W 1997 r. TVN dostaje w końcu koncesję na program ponadregionalny i 13 października 1997 r. o godz. 19.00 po raz pierwszy widzowie w całym kraju obejrzeli wydanie programu "Fakty" w nowej telewizji TVN. Pod rządami Mariusza Waltera Grupa ITI stała się prawdziwym imperium medialnym, które przyniosło mu fortunę.
Monika Dejk-Ćwikła, 33 lata
13 grudnia 2022 roku wokalistka zespołu OBRASQi Monika Dejk-Ćwikła wyszła na spacer z psem po osiedlu XX-lecia w Kartuzach, gdzie mieszkała i nie wróciła do domu. 15 grudnia jej ciało wyłowiono z Jeziora Klasztornego Dużego. Jej śmierć najprawdopodobniej była tragicznym wypadkiem - chcąc ratować swojego tonącego psa weszła na kruchy lód, który się pod nią załamał.
Grupa OBRASQi powstała w kwietniu 2019 roku. W czerwcu 2021 roku wydała debiutancki album "Dopowiedzenia", a 15 sierpnia tego samego roku wystąpiła z koncertem w radiowym Studiu im. Agnieszki Osieckiej. - To było dla nas piękne przeżycie. Grało się tam bardzo przyjemnie. Było dużo pozytywnych emocji, było też dużo stresu. Cieszymy się, że mogliśmy zagrać w tym miejscu - mówiła Monika Dejk-Ćwikła w audycji "Nasza tonacja".
OBRASQi zagrały także na Scenie Debiutów Trójki podczas Festiwalu Naturalnie Mazury w Węgorzewie. Nieszablonowe utwory tercetu, łączące rock z indie popem, często gościły na antenie Programu 3 Polskiego Radia. We wrześniu 2022 roku zespół wydał drugi album zatytułowany "Szepty ciszy".
Andrzej Matul, 75 lat
Lektor i dziennikarz Polskiego Radia zmarł 15 grudnia 2022 roku. - Był legendą i Polskiego Radia, i lektorowania. Pierwszy raz usłyszałam Andrzeja i zakochałam się w jego głosie jako nastolatka, słuchając, jak czytał serial "MASH" albo "Muppet Show". To było coś zupełnie niesłychanego. A później, gdy poznałam go w radiu, zrozumiałam, że on jest wzorem dla wielu dziennikarzy, ale w taki naturalny sposób - mówiła o Andrzeju Matulu Magdalena Mikołajczuk z Programu 1 Polskiego Radia.
Posłuchaj
Andrzej Matul swoją działalność w Polskim Radiu rozpoczął w "Sygnałach dnia", później prowadził "Cztery pory roku" i "Lato z radiem", a także "Radiowy Tygodnik Kulturalny". W latach 90. został zastępcą kierownika, a potem kierownikiem Redakcji Kulturalnej radiowej Jedynki. W roku 2000 objął funkcję zastępcy kierownika Redakcji Kultury i Wiedzy, a potem szefa Redakcji Pasm Muzyczno-Publicystycznych. Prowadził m.in. "Wieczory z Jedynką". Przez wiele lat współpracował również z radiową Dwójką.
Anna Lutosławska, 94 lata
19 grudnia roku zmarła w Krakowie aktorka Anna Lutosławska-Jaworska. Przez wiele lata występowała w Teatrze im. Juliusza Słowackiego i w Teatrze Ludowym w Krakowie. Wykładała również w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Lutosławska, urodzona w 1928 r. w Krakowie, w poszczególnych latach swojej kariery zawodowej grała również na innych krakowskich, ale i wrocławskich scenach. Związana była również z Teatrem Telewizji i Teatrem Polskiego Radia.
W 2011 r. prezydent Bronisław Komorowski nadał jej Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla przemian demokratycznych i transformacji ustrojowej w Polsce oraz za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej. W 2014 r. jej twórczość doceniono Nagrodą im. Ireny Solskiej, ustanowioną przez polską sekcję Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych, za wkład w rozwój sztuk aktorskich.
Kira Gałczyńska, 86 lat
Pisarka i dziennikarka Kira Gałczyńska zmarła 20 grudnia 2022 roku. Kira Gałczyńska była córką Konstantego i Natalii Gałczyńskich. Była autorką kilkunastu dzieł biograficznych poświęconych głównie jej ojcu - wybitnemu poecie Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu. Przez 17 lat, do czerwca 1997 roku, Kira Gałczyńska wraz z mężem prowadziła Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu.
Emilian Kamiński, 70 lat
Legendarny polski aktor i reżyser teatralny, filmowy, musicalowy i dubbingowy, wokalista i pisarz, założyciel Fundacji Atut i Teatru Kamienica Emilian Kamiński odszedł 26 grudnia 2022 roku. Emilian Kamiński na scenie debiutował w 1975 roku w Operetce Warszawskiej rolą D'Artagnana w "Trzech Muszkieterach" z muzyką Romana Czubatego i w reżyserii Macieja Zenona Bordowicza. Występował w spektaklach takich reżyserów jak: Adam Hanuszkiewicz, Tadeusz Łomnicki, Janusz Warmiński, Robert Gliński, Tadeusz Konwicki, Kazimierz Dejmek, Kazimierz Kutrz czy Jan Englert.
Zyskał popularność jako aktor telewizji rolą pełnego werwy, ale i romantyzmu malarza Jerzego Zawidzkiego w serialu Kazimierza Tarnasa "Szaleństwa panny Ewy" według powieści Kornela Makuszyńskiego. W stanie wojennym brał udział w przedstawieniach Teatru Domowego - teatru, który istniał poza oficjalnymi strukturami jako wyraz sprzeciwu wobec komunistycznej władzy.
Młodsi widzowie pamiętają go z ról dubbingowych. Emilian Kamiński swojego głosu użyczył między innymi krabowi Sebastianowi w "Małej Syrence" oraz guźcowi Pumbie w "Królu Lwie". Od 2009 roku prowadził w Warszawie własny Teatr Kamienica - kameralną scenę, która ma też w repertuarze spektakle muzyczne jak: "Romanse, romanse..." i farsy "ZUS czyli Zalotny Uśmiech Słonia", "Legalna blondynka" oraz "Kolacja na cztery ręce".
Teatr prezentuje także przedstawienia zaliczane przez do nurtu obywatelskiego: "Pamiętnik z powstania warszawskiego" według Mirona Białoszewskiego, traktujący o stanie wojennym "Wrońca" na podstawie prozy Jacka Dukaja - oba spektakle w reżyserii Jerzego Bielanusa - oraz "Apel katyński".
Posłuchaj
Emilian Kamiński, prócz działalności artystycznej, angażował się także społecznie. Sam założył fundację, wspierał osoby niepełnosprawne i bezdomnych. Przy Teatrze Kamienica funkcjonuje koło teatralne osób w kryzysie bezdomności, dla bezdomnych organizowano także spektakle i wydarzenia czy przyjęcia okolicznościowe, jak coroczna Wigilia dla bezdomnych.
STYCZEŃ 2023
Halina Żelaska, 99 lat
4 stycznia 2023 twitterowy profil Fundacji Nie zapomnij o nas poinformował o śmierci Haliny Żelaskiej ps. Zośka, Halinchen, sanitariuszki z Powstania Warszawskiego. "Na jej rękach 4 sierpnia zmarł trafiony przez snajpera Krzysztof Kamil Baczyński, poeta czasu wojny, żołnierz AK" - podano.
Jan Podhorski, 101 lat
Gen. bryg. Jan Podhorski ps. Zygzak, Marciniak zmarł 4 stycznia 2023 roku. Był działaczem konspiracyjnym, żołnierzem walczącym w wojnie obronnej 1939 roku, a później w partyzantce antyhitlerowskiej. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Był członkiem Związku Jaszczurczego, Narodowych Sił Zbrojnych oraz Armii Krajowej. Po wojnie angażował się w działalność konspiracji antykomunistycznej. W okresie stalinizmu był represjonowany i więziony.
Posłuchaj
Jan Ludwiczak, 86 lat
11 stycznia 2023 roku w Katowicach zmarł Jan Ludwiczak - przewodniczący Solidarności w kopalni Wujek w 1981 roku. To w jego obronie - gdy został zatrzymany przez milicję w noc wprowadzenia w Polsce stanu wojennego - w kopalni wybuchł strajk, zakończony pacyfikacją i śmiercią 9 górników.
Posłuchaj
Marek Gaszyński, 83 lata
Dziennikarz Polskiego Radia, tekściarz, autor licznych przebojów, Marek Gaszyński zmarł 15 stycznia 2023 roku. Informowała o tym jego żona Anna Gaszyńska.
Marek Gaszyński był autorem tekstów ponad 150 piosenek (m.in. "Nie zadzieraj nosa", "Sen o Warszawie", "Ojciec żył tak jak chciał" czy "Gdzie się podziały tamte prywatki") i książek o tematyce muzycznej. Był także znawcą historii polskiej muzyki rozrywkowej.
Posłuchaj
Marek Plura, 52 lata
Senator Platformy Obywatelskiej Marek Plura zmarł 21 stycznia 2023, mając 52 lata. Polityk od urodzenia cierpiał na postępujący zanik mięśni, a kilka ostatnich dni spędził na oddziale intensywnej terapii, zmagając się z infekcją górnych dróg oddechowych.
Marek Plura piastował mandat senatora X kadencji z okręgu katowickiego. Wcześniej sprawował mandat posła na Sejm VI i VII kadencji, był także posłem do Parlamentu Europejskiego VIII kadencji. Aktywnie działał na rzecz osób z niepełnosprawnościami oraz Śląska.
Wojciech Narębski, 98 lat
Jeden z ostatnich żołnierzy 2 Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa Wojciech Narębski zmarł 27 stycznia 2023 roku w wieku 98 lat.
Posłuchaj
Iwona Malinowska-Roznau, 66 lat
30 stycznia 2023 roku odeszła Iwona Malinowska-Roznau, emerytowana dziennikarka Polskiego Radia. Iwona Malinowska-Roznau do Polskiego Radia trafiła po studiach na Wydziale Wiedzy o Teatrze w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. W Programie 2 Polskiego Radia przygotowywała przede wszystkim audycje o dramacie i historii teatru, między innymi "Świat na scenie, czyli o dramaturgii współczesnej", "Wielcy interpretatorzy wielkiej literatury".
Leonard Pietraszak, 87 lat
Wybitny aktor Leonard Pietraszak zmarł 1 lutego 2023 roku w wieku 87 lat. W latach 1959-2012 grał w teatrach w Łodzi, Poznaniu i Warszawie. Zagrał w ponad 30 filmach. Miliony telewidzów zapamiętało jego kreacje w m.in. serialu "Czarne chmury" czy też Karola Stelmacha w serialu "Czterdziestolatek".
Leonard Pietraszak urodził się 6 listopada 1936 r. w Bydgoszczy w rodzinie powstańca wielkopolskiego i żołnierza Korpusu Ochrony Pogranicza. 27 lutego 1959 r. debiutował w roli Alguasila w "Zielonym Gilu" Tirso de Moliny w reżyserii Czesława Staszewskiego i Ireneusza Kanickiego w Teatrze Powszechnym w Łodzi. W spektaklach zagrał wiele wybitnych ról m.in.: "Detektywie" w reżyserii Janusza Warmińskiego czy "Policji" w oprawie artystycznej Jana Świderskiego. Ostatni raz w teatrze pojawił się 12 maja 2012 w roli Stanforda P. Sutton w spektaklu "Pocztówki z Europy" w reżyserii Krystyny Jandy w stołecznym OCH-Teatrze.
Grał w filmach Tadeusza Chmielewskiego, Jerzego Gruzy, Andrzeja Konica, Kazimierza Kutza, Juliusza Machulskiego, Janusza Majewskiego, Marii Sadowskiej, Andrzeja Wajdy i Wojciecha Wójcika. Wystąpił w 30 filmach i serialach filmowych, m.in. w "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Perła w koronie", "Rodzina Połanieckich", "Królowa Bona", "Trójkąt bermudzki", "Złoto dezerterów". Wielką popularność przyniosły mu komedie Juliusza Machulskiego "Vabank" (1982) i "Vabank II, czyli riposta" (1985).
Posłuchaj
15 lutego 2015 r. Leonard Pietraszak został odznaczony Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Otrzymał także Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
Stanisław Grygiel, 88 lat
Profesor Stanisław Grygiel zmarł w Rzymie 20 lutego 2023 roku. Był wieloletnim przyjacielem i współpracownikiem św. Jana Pawła II. Pozostawił po sobie wiele prac i książek naukowych, a także wspomnień ze spotkań i współpracy z Karolem Wojtyłą.
Miron Zajfert, 73 lata
Miron Zajfert był organizatorem wielu koncertów, przyjacielem artystów. Był dyrektorem artystycznym festiwalu Muzyka Wiary - Muzyka Pokoju, festiwalu Nowa Muzyka Żydowska w Warszawie, a także pomysłodawcą i organizatorem cyklu Folkowo Bemowo. Zmarł 20 lutego 2023 roku.
MARZEC 2023
Dominik Kuta, 71 lat
7 marca 2023 roku zmarł Dominik Kuta wokalista, instrumentalista, kompozytor, najbardziej znany ze współpracy z zespołem "Czerwone Gitary". Urodzony 5 października 1952 r. w Warszawie Dominik Kuta debiutował w połowie lat 60. w amatorskich zespołach bluesowych. W styczniu 1970 r. dołączył do zespołu "Czerwone Gitary", gdzie pełnił funkcję wokalisty, gitarzysty, flecisty, a także pianisty. Kuta był członkiem zespołu do grudnia 1970 r.
Janusz Weiss, 74 lata
10 marca 2023 roku odszedł legendarny polski dziennikarz Janusz Weiss. Informację o jego śmierci podało wówczas Radio ZET. Weiss był m.in. współzałożycielem tego radia, autorem popularnych audycji, m.in "Dzwonię do Pani, Pana w bardzo nietypowej sprawie".
Janusz Weiss urodził się 31 maja 1948 r. w Warszawie. Był artystą kabaretowym, prezenterem radiowym i telewizyjnym, dziennikarzem i pisarzem. Pod koniec lat 60. założył razem z Jackiem Kleyffem kabaret Salon Niezależnych, w której występował przez kolejne pięć lat.
W 1990 r. dziennikarz razem z Andrzejem Woyciechowskim współtworzył tę rozgłośnie, rekrutując do pracy nowe pokolenie dziennikarzy, m.in. Wojciecha Jagielskiego, Marzenę Chełminiak, Szymona Majewskiego i wielu innych.
W latach 1990–2011 prowadził audycję "Dzwonię do Pani, Pana w bardzo nietypowej sprawie". W 2010 r. otrzymał za nią nagrodę w plebiscycie MediaTory - Studenckie Nagrody Dziennikarskie w kategorii ReformaTOR, przyznawaną dziennikarzom, którzy zmieniają rzeczywistość z dobrym skutkiem. Ponadto był gospodarzem programu "Wszystkie pytania świata". Janusz Weiss prowadził też popularny teleturniej "Miliard w rozumie".
Marek Rosolak, 76 lat
Redaktor naczelny miesięcznika "Historia Do Rzeczy" Marek Rosolak zmarł 12 marca 2022 roku. Dziennikarz miał 76 lat. Ukończył historię na Uniwersytecie Warszawskim. Był autorem tysięcy artykułów o tematyce historycznej i popularyzujących tę dziedzinę, a także autorem książek m.in. "Reduty Września", "Tsunami historii" oraz "Wielkie zarazy ludzkości".
Z tygodnikiem "Do Rzeczy" i oraz miesięcznikiem "Historia Do Rzeczy" związany był od chwili ich powstania. W listopadzie 2022 r. został redaktorem naczelnym tego miesięcznika. Wcześniej pracował m.in. jako redaktor naczelny tygodnika "Wspólnota" i sekretarz redakcji dziennika "Rzeczpospolita" - przypomina serwis wirtualnemedia.pl.
Był częstym komentatorem na antenach Polskiego Radia, tematy historyczne komentował też na antenie Telewizji Republika.
Adam Sandauer, 72 lata
Adam Sandauer był działaczem opozycji antykomunistycznej, uczestnikiem protestów studenckich w marcu 1968 r., założycielem i pierwszym przewodniczącym, później honorowy przewodniczący Stowarzyszenia Pacjentów "Primum Non Nocere". Zmarł 15 marca 2023 roku.
Adam Sandauer urodził się 17 grudnia 1950 r. Pochodził z rodziny pisarza i krytyka literackiego Artura Sandauera i malarki Erny Rosenstein. W 1968 r. Adam Sandauer zaangażował się w druk i kolportaż ulotek protestujących przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację i przeciwko aresztowaniom studentów po wydarzeniach marca 1968 r.
Sandauer na krótko został relegowany ze studiów na Wydziale Fizyki UW, które rozpoczął w październiku 1968 r. Na uczelnię powrócił w 1971 r. Dziesięć lat później obronił pracę doktorską w Instytucie Fizyki PAN. W 1990 r. został zwolniony z Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk. - Mnie, niegdysiejszemu działaczowi opozycji, w III RP świat się zawalił - wspominał. Adam Sandauer nie powrócił do działalności naukowej. Założył firmę zajmującą się importem do Polski elektroniki. Zaangażował się w działalność KPN.
Został poszkodowany przez błąd lekarski, który doprowadził do pogorszenia się jego stanu zdrowia. Od tego czasu zaangażował się w pomoc innym poszkodowanym. Założył i przez wiele lat stał na czele Stowarzyszenia Pacjentów "Primum Non Nocere". Był jednym z inicjatorów powołania obywatelskiej koalicji pod hasłem "Zdrowie prawem, nie towarem".
Andrzej Zarębski, 65 lat
Andrzej Zarębski zmarł 22 marca 2023 roku rano w szpitalu gdańskiej Akademii Medycznej, w wieku 65 lat - poinformował w środę miejski portal gdansk.pl.
W latach 1990-93 Zarębski był członkiem Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Od 14 stycznia 1991 do 26 grudnia 1991 pełnił funkcję rzecznika prasowego rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego, a od listopada 1991 do maja 1993 roku był posłem na Sejm RP. Zasiadał m.in. w: Komisji Kultury i Środków Przekazu, Komisji Nadzwyczajnej do zbadania skutków stanu wojennego oraz Komisji Polityki Społecznej.
Stanisław Popiołek, 84 lata
Tego samego dnia, 22 marca 2023 roku zmarł były prezes Polskiego Radia Stanisław Popiołek. Publiczną rozgłośnią Popiołek kierował w latach 1998-2000.
Stanisław Popiołek był specjalistą ds. komunikacji, ukończył Politechnikę Warszawską oraz Wyższą Szkołę Telekomunikacji w Paryżu. Jako urzędnik nie tylko kierował Polskim Radiem, ale zajmował również stanowiska wiceprezesa Telekomunikacji Polskiej oraz wiceprezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty.
Pracował jako ekspert dla Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Międzynarodowego Związku Telekomunikacji z siedzibą w Genewie, a także brał udział w spotkaniach Światowego Związku Pocztowego.
Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Andrzej Białkiewicz, 79 lat
Rektor Politechniki Krakowskiej - profesor doktor habilitowany inżynier architekt Andrzej Białkiewicz - zmarł 23 marca 2023 roku. Wykładowca kierował uczelnią od września 2020 roku, a związany był z nią od prawie 50 lat. Miał 79 lat. Przed objęciem funkcji rektora przez dwie kadencje był prorektorem uczelni i wieloletnim kierownikiem Katedry Rysunku, Malarstwa i Rzeźby na Wydziale Architektury.
Paweł Śpiewak, 71 lat
Paweł Śpiewak był socjologiem i historykiem idei, doktorem habilitowanym nauk humanistycznych i profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego. Zmarł 30 marca 2023. Urodził się 17 kwietnia 1951 r. w Warszawie jako syn pisarki i tłumaczki Anny Kamieńskiej oraz poety i tłumacza Jana Śpiewaka.
Ukończył studia w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1984 roku zdobył tytuł doktora na podstawie pracy zatytułowanej "Style liberalnego myślenia: anglo-amerykańska myśl polityczna lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku". Habilitację uzyskał w 2000 roku.
W okresie PRL działał w opozycji demokratycznej. Po transformacji ustrojowej w Polsce brał udział w życiu politycznym, m.in. jako poseł na Sejm V kadencji.
Mirosław Perz, 90 lat
Historia muzyki polskiej zawdzięcza mu między innymi redakcję i wydanie "Melodii na psałterz polski", publikacje utworów Mikołaja z Radomia i Adama z Wągrowca, monumentalne wydawnictwo Antiquitates Musicae in Polonia.
Z Polskim Radiem Mirosław Perz związał się już w latach 50. ubiegłego wieku. Swoje erudycyjne programy, zawsze przygotowane z niezwykłą dokładnością i starannością, opatrywał charakterystycznym, często dowcipnym komentarzem, osobistymi opiniami, zaskakującymi skojarzeniami. I właśnie za setki audycji poświęconych muzyce dawnej, cykl "200 kantat Jana Sebastiana Bacha" oraz niepowtarzalny radiowy styl wybitny muzykolog i badacz historii muzyki dołączył w 2015 roku do grona laureatów Złotego Mikrofonu.
Asja Łamtiugina, 82 lata
31 marca 2023 roku zmarła aktorka Asja Łamtiugina. O jej śmierci poinformował syn, Olaf Lubaszenko. Asja Łamtiugina nie tylko grała w filmach, ale także pisała i malowała. Ponad karierę zawodową przedkładała jednak macierzyństwo.
Aktorka zagrała m.in. w filmach "Życie za życie. Maksymilian Kolbe", " Sztos", " Pan Tadeusz", "Chłopaki nie płaczą". Można ją było także oglądać w serialach: "Pogranicze w ogniu", "Czterej pancerni i pies" czy "M jak miłość".
Maciej Prus, 85 lat
Wybitny reżyser teatralny i operowy, aktor, dyrektor oraz kierownik artystyczny wielu teatrów Maciej Prus zmarł 9 kwietnia 2023 roku. Aktorstwo ukończył w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie w 1961 r., a Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie w 1968 r. Na początku lat 60. dołączył do zespołu Starego Teatru w Krakowie. Później - oczarowany "Kordianem" związał się z Jerzym Grotowskim i jego Teatrem Laboratorium 13 Rzędów w Opolu.
Jarosław Bręk, 46 lat
Nie żyje prof. dr hab. Jarosław Bręk, śpiewak operowy i wykładowca Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu - poinformowała w środę uczelnia.
Jarosław Bręk w latach 1984-1996 śpiewał w chórze "Poznańskie Słowiki" prof. Stefana Stuligrosza. Ukończył Wydział Wokalny Akademii Muzycznej w Warszawie, w klasie śpiewu prof. Jerzego Artysza. Został wyróżniony przez swoją uczelnię medalem Magna Cum Laude za wybitne osiągnięcia artystyczne.
Był laureatem nagród na konkursach wokalnych w Barcelonie, Vercelli i Lizbonie. Został dwukrotnie nominowany do "Paszportu Polityki". Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Brązowym Medalem Gloria Artis, odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej, Odznaką Honorową za zasługi dla Województwa Wielkopolskiego oraz Odznaką Honorową za zasługi dla Województwa Lubuskiego.
Maria Kiszczak, 88 lat
O Marii Kiszczak szczególnie głośno zrobiło się po tym, jak próbowała ona sprzedać "pamiątki" po swoim mężu, Czesławie Kiszczaku, w tym m.in. teczki operacyjne SB. Żona b. szefa MSW w PRL zmarła 17 kwietnia 2023 roku.
MAJ 2023
Bolesław Krzysztof Biega, 100 lat
Bolesław Biega ps. Pałąk był inżynierem, oficerem Armii Krajowej i uczestnikiem Powstania Warszawskiego oraz dowódcą 2 kompanii "Szare Szeregi" batalionu "Kiliński". 13 sierpnia Bolesław Biega wziął za żonę poznaną w 1939 roku i również walczącą w powstaniu, sanitariuszkę Alicję Treutler, ps. Jarmuż. Ślubu udzielił kapelan 4 Rejonu, ks. Wiktor Potrzebski "Corda". Wydarzenie stało się jednym z najbardziej ikonicznych podczas Powstania Warszawskiego, a zdjęcia z niego obiegły cały świat.
Po Powstaniu Bolesław Biega trafił do stalagu, a później przedostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Po wojnie przebywał w Anglii. Pozostał na emigracji, w 1951 roku przeprowadzając się do USA. Spędził ze swoją żoną Alicją Treutler-Biega 75 lat. "Jarmuż" zmarła w 2019 roku. "Pałąk" odszedł 18 maja 2023 mając niemal 101 lat.
Posłuchaj
CZERWIEC 2023
Szymon Pilecki, 97 lat
5 czerwca 2023 roku odszedł w wieku blisko 98 lat Szymon Pilecki - inżynier, badacz samolotów i emerytowany pułkownik Wojska Polskiego. Był on przedstawicielem mniejszości karaimskiej w Polsce, a od 1971 przewodniczył zarządowi Karaimskiego Związku Religijnego.
Barbara Borys-Damięcka, 85 lat
9 czerwca 2023 roku zmarła Barbara Borys-Damięcka, reżyser teatralna i telewizyjna, od 2007 senator Platformy Obywatelskiej. Miała 85 lat. Informację o jej śmierci podał Senat. Barbara Borys-Damięcka była absolwentką Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Współpracowała jako asystentka przy realizacji kilku filmów reżyserowanych przez Andrzeja Munka, który był jej mentorem.
Od 1958 do 1993 zawodowo związana z Telewizją Polską. Była asystentką reżysera, reżyserem, dyrektorem Działu Realizacji Telewizyjnej, wiceprezesem TVP, szefem Zespołu TVP oraz doradcą Zarządu TVP. Współtworzyła ponadto takie programy jak m.in. "Tele-Echo" i "5-10-15" oraz większość programów telewizyjnych Kabaretu Starszych Panów. Wyreżyserowała i zrealizowała ponad 200 spektakli Teatru Telewizji.
W latach 1997-2007 była dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Syrena w Warszawie. W polityce - od 2004 roku. Od 2007 roku zasiadała w Senacie VII, VIII, IX i X kadencji z ramienia Platformy Obywatelskiej, była marszałkiem seniorem Senatu X kadencji.
Bohdan Urbankowski, 80 lat
W połowie czerwca odszedł dr Bohdan Urbankowski, poeta, historyk i filozof, autor książki "Czerwona msza" zasłynął m.in. z tego, że z piórem w dłoni walczył z sowietyzacją.
"Dziś na Wieczną Wartę odszedł dr Bohdan Urbankowski, poeta, literat, historyk, autor monografii poświęconych Piłsudskiemu, Mickiewiczowi, Herbertowi, Norwidowi. Był jednym z ostatnich romantyków, który doskonale rozumiał i opisywał Duszę Polską! Niech odpoczywa w Pokoju Wiecznym!" - pisał wówczas na Twitterze Jan Józef Kasprzyk.
Posłuchaj
Irena Siła-Nowicka, 110 lat
25 czerwca, w wieku 110 lat zmarła zaangażowana w działalność konspiracyjną przeciwko niemieckiemu okupantowi, a następnie reżimowi komunistycznemu, wdowa po znanym adwokacie broniącym opozycjonistów w PRL mec. Władysławie Siła-Nowickim - Irena Siła-Nowicka.
Irena Siła-Nowicka urodziła się 30 stycznia 1913. Przed II wojną światową studiowała na Uniwersytecie Warszawskim. Na jesieni 1939 r. poślubiła Władysława Siła-Nowickiego. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała wraz z mężem i córkami w Wylągach (część miasta Kazimierz Dolny). W tym okresie małżeństwo pomagało w ukryciu się, zatrudniało do opieki nad córkami oraz zorganizowało fałszywe dokumenty młodej Żydówce Barbarze Nowak, która dzięki temu wsparciu przeżyła okupację.
"Przez blisko 55 lat małżeństwa, od jesieni 1939 roku aż po przełomowe lata 90. ubiegłego wieku, stała u boku jednego z bohaterów naszej wolności. Była ukochaną żoną, źródłem inspiracji i najlepszym powiernikiem żołnierza, uczestnika pierwszej i drugiej konspiracji, skazańca, którego ustrzegła przed stalinowskim mordem sądowym, działacza opozycji demokratycznej w PRL, znakomitego obrońcy w procesach politycznych, społecznika, polityka i moralnego autorytetu" - napisał prezydent Andrzej Duda w życzeniach z okazji 109 urodzin Ireny Siły-Nowickiej.
W fabularyzowanym serialu dokumentalnym pt. "Żołnierze Wyklęci" z 2008 w reż. Joanny Maro w rolę Ireny Siła-Nowickiej wcieliła się Małgorzata Piskorz. 30 stycznia 2023 r. obchodziła 110. urodziny stając się superstulatką i jednocześnie jedną z najstarszych obecnie żyjących ludzi w Polsce.
LIPIEC 2023
Marian Stępień, 94 lata
W wieku 94 lat zmarł prof. Marian Stępień, historyk literatury polskiej, krytyk literacki i publicysta, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Urodził się 30 lipca 1929 roku w Sławsku (w rejonie stryjskim; obecnie Ukraina). Studia polonistyczne podjął na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1953-56 był asystentem w Katedrze Podstaw Marksizmu-Leninizmu UJ, od 1957 roku do momentu odejścia na emeryturę pracował w Instytucie Filologii Polskiej (od 2004 roku Wydziału Polonistyki), którego przez 11 lat był też wicedyrektorem. W ostatnich latach swojej pracy na UJ był związany z Katedrą Historii Literatury Polskiej XX wieku.
Początkowo zajmował się literaturą romantyzmu, następnie skupił się na badaniach lewicowych nurtów w literaturze polskiej końca XIX i XX w. oraz na studiach nad literaturą emigracyjną.
Andrzej Zieniewicz, 74 lata
31 lipca 2023 roku w wieku 74 lat zmarł polonista i znawca literatury profesor Andrzej Zieniewicz. Informujący o śmierci literaturoznawcy Instytut Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego stwierdził, że profesor jest "świetnym znawcą literatury pogranicza fikcji i autobiografii".
Na stronie Centrum Polonicum UW napisano, że jego zainteresowania badawcze skupiały się wokół: "historii i historiozofii w literaturze XX wieku, problemów literatury jako świadectwa, studiów nad formami z pogranicza fikcji i autobiografii", a także "zagadnień kontaktów międzykulturowych oraz problemów glottodydaktyki w kulturze popularnej i w nauczaniu literatury".
Miriam Aleksandrowicz, 65 lat
Aktorka urodziła się 1 września 1957 roku w Warszawie. Była córką aktorki i jednej z pierwszych w Polsce specjalistek d.s. dubbingu Zofii Dybowskiej-Aleksandrowicz, zamordowanej w niewyjaśnionych okolicznościach w 1989 r. Miriam Aleksandrowicz użyczała głosu setkom postaci filmów emitowanych w Polsce w ostatnich kilkudziesięciu latach. Pod koniec lat osiemdziesiątych zadebiutowała w serialach "Kacze opowieści" i "Chip i Dale: Brygada RR". W kolejnych lata wcielała się w bohaterów "Króla lwa", "Rodziny Adamsów", "Kacpra" Herkulesa", "Garfielda", "Hobbita" i wielu innych filmów i seriali.
Płk Kazimierz Klimczak, 109 lat
Kazimierz Klimczak "Szron" urodził się 15 lutego 1914 r. Ukończył Szkołę Podoficerską Piechoty dla Małoletnich nr 1 w Koninie. Walczył w kampanii polskiej we wrześniu 1939 r. Służył w szeregach Armii Pomorze, między innymi w bitwie nad Bzurą. Został ciężko ranny. W czasie okupacji pracował w fabryce tytoniowej. Z okien swojego mieszkania obserwował powstanie w getcie.
Mimo ran odniesionych w 1939 r. walczył w Powstaniu Warszawskim. Uciekł z transportu i ponad rok ukrywał się na wsi. Wrócił do zrujnowanej Warszawy. Był przesłuchiwany przez bezpiekę. Po wojnie był działaczem Związku Inwalidów Wojennych RP. W 2017 r. został awansowany na stopień pułkownika. Od 5 kwietnia 2022 r., po śmierci Stanisława Kowalskiego, był najstarszym żyjącym mężczyzną w Polsce. Zmarł 14 lipca.
Prof Andrzej Maczek, 86 lat
Syn legendarnego generała, dowódcy 1 Dywizji Pancernej, która podczas II wojny światowej brała m.in. udział w wyzwalaniu spod niemieckiej okupacji Francji, Belgii i Holandii.
Andrzej Maczek miał 86 lat. Na stałe mieszkał w Wielkiej Brytanii. Aktywnie działał na rzecz upamiętniania i uświadamiania, jaki wkład Polacy wnieśli w walkę z Niemcami podczas II wojny światowej.
Janusz Mych, 81 lat
Janusz Mych urodził się 16 września 1941 r. w Tychach. Uczył się gry na flecie w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej im. Mieczysława Karłowicza w Katowicach, a następnie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Dyplom uzyskał w 1966 r.
Biografia artystyczna Janusza Mycha związana była długie lata z grupą wokalną NOVI Singers, której oficjalny debiut miał miejsce 2 maja 1965 roku w sali kameralnej Filharmonii Narodowej w Warszawie. Wówczas skład kwintetu tworzyli: Ewa Wanat – sopran, Bernard Kawka, Waldemar Parzyński i Aleksander Głuch – tenory, Janusz Mych – bas-baryton. Przyjęli nazwę NOVI Singers.
SIERPIEŃ 2023
Jan Greber, 84 lata
Jan Greber urodził się 20 sierpnia 1939 r. w Łucku. W 1963 r. ukończył Wydział Aktorski PWSFTviT w Łodzi. 26 października 1963 r. zadebiutował rolami Matusa, Zaremby i Rekruta II na deskach Teatru Polskiego w Poznaniu w "Kordianie i chamie" Leona Kruczkowskiego w reż. Marka Okopińskiego. W latach 1963-79 był aktorem poznańskiego Teatru Polskiego. W 1971 r. otrzymał Honorową Odznakę Miasta Poznania.
W latach 1979-80 pracował jako kierownik artystyczny Krakowskiej Estrady. Od 1980 do 1983 r. związany był ze Zjednoczonymi Przedsiębiorstwami Rozrywkowymi, gdzie najpierw był kierownikiem artystycznym, a następnie dyrektorem naczelnym i artystycznym. W latach 2002-05 był dyrektorem generalnym Związku Artystów Scen Polskich.
W filmie zadebiutował w 1962 r. rolą duńskiego telegrafisty w "Na białym szklaku" w reż. Jarosława Brzozowskiego i Andrzeja Wróbla. Popularność przyniosły mu występy w serialach, m.in. w: "Lalce", "07 zgłoś się", "Zmiennikach", "Pierwszym milionie" i "Wszystkich pieniądzach świata".
Jerzy Umiastowski, 90 lat
21 sierpnia zmarł doktor Jerzy Umiastowski, były przewodniczący Komisji Etyki przy Naczelnej Radzie Lekarskiej, współautor polskiego Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz członek Papieskiej Akademii Pro-Vita w Watykanie. Ofiarny lekarz, obrońca życia i społecznik. Był wyróżniony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, złotą odznaką honorową obrońców życia Human Life International oraz nagrodą Pro Ecclesia et Populo za zasługi dla Archidiecezji Gdańskiej. Zmarł w wieku 90 lat.
"Był lekarzem i społecznikiem znanym między innymi z postawy zaangażowania w poszanowanie ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci" - napisała po śmierci doktora Umiastowskiego Polska Federacja Ruchów Obrony Życia.
Posłuchaj
W 2003 roku doktor Jerzy Umiastowski uczestniczył w dyskusji na temat nowelizacji Kodeksu Etyki Lekarskiej. Podczas Nadzwyczajnego Zjazdu Lekarzy w Toruniu profesor nie zgadzał się z zarzutami, że zapisy Kodeksu mają podtekst religijny
Krzysztof Lisiecki, 68 lat
Urodził się 14 lipca 1955 roku w Świerczowie pod Widawą. W 1978 roku ukończył pedagogikę szkolną na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego.
W trakcie swojej dziennikarskiej kariery pracował m.in. dla "Dziennika Łódzkiego", "Głosu Robotniczego", "Głosu Porannego". Był również sieradzkim korespondentem Radia Łódź, TVP3 Łódź i TVN.
Lisiecki był także współtwórcą i prezesem Telewizji Sieradz Studio Filmowe. Dziennikarstwo było tylko jedną z jego wielu pasji. Wymyślił i współtworzył przegląd muzyki rockowej "Mlekomalia" (1983-1991), był także autorem kilkudziesięciu piosenek.
Józef Kański, 94 lata
W latach 1946-1948 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Warszawskim, a w latach 1948-1954 na tej samej uczelni muzykologię. Później przez trzy lata (1948-1950) studiował teorię i kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, a także fortepian. Dyplom uzyskał w 1955 r.
Po ukończeniu studiów przez kilka lat pracował jako pianista – grał recitale, współpracował z orkiestrami. Między innymi nagrał z Filharmonią Narodową IV Koncert fortepianowy op. 70 Antona Rubinsteina.
Jest laureatem wielu nagród i odznaczeń, m.in. Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski (1974), odznaki "Zasłużony Działacz Kultury" (1975), srebrnego medalu Gloria Artis (2007) i złotego medalu "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2018).
Opublikował m.in. "Przewodnik operowy", w którym zamieścił szkice o 200 dziełach operowych i dramatach muzycznych. Był też współautorem wielojęzycznego fotoalbumu "Chopin i jego ziemia".
Eugeniusz Patyk, 86 lat
Eugeniusz Patyk urodził się 29 lipca 1937 r. w Brześciu Kujawskim. Ukończył studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu oraz studia podyplomowe z zakresu organizacji i zarządzania. Od 1955 r. pracował jako nauczyciel w szkołach podstawowych, m.in. w Grudziądzu. W 1962 r. został dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 3 w Głogowie. W latach 1969–1998 pełnił funkcję dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Głogowie. W 1983 r. został prezesem Zarządu Okręgu Związku Nauczycielstwa Polskiego w województwie legnickim. Od 1998 do 2018 r. był radnym w radzie miasta Głogowa, w latach 1998–2006 pełnił funkcję jej przewodniczącego.
Był senatorem III kadencji, kandydatem Krajowego Komitetu Wyborczego Sojuszu Lewicy Demokratycznej.
Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Andrzej Precigs, 74 lata
Na wielkim ekranie zadebiutował w 1971 r. w komedii obyczajowej "150 na godzinę" Wandy Jakubowskiej. Następnie można go było oglądać m.in. w filmach "Akcja pod Arsenałem" Jana Łomnickiego (1977), "Biały mazur" Wandy Jakubowskiej (1979), "Polonia Restituta" Bohdana Poręby (1980), "Miś" Stanisława Barei (1980), "Nad Niemnem" Zbigniewa Kuźmińskiego (1986), "Trzy kolory. Biały" Krzysztofa Kieślowskiego (1994) oraz "Gry uliczne" Krzysztofa Krauzego (1996).
Szerokiej publiczności dał się poznać z ról w serialach "Lalka", "Daleko od szosy", "Polskie drogi", "07 zgłoś się", "Dom", "Życie jak poker", "Klan", "M jak miłość", "Pensjonat pod Różą", "Ojciec Mateusz", "Czas honoru", "Na dobre i na złe", "Belle Epoque" oraz "Wojenne dziewczyny".
Zajmował się również reżyserią dubbingu w produkcjach takich jak "Dennis Rozrabiaka" (1987), "Ach, ten Andy!" (2001), "Noddy" (2001), "Klub Winx" (2004), "Maluchy spod ciemnej gwiazdki" (2001) oraz "Franklin i skarb jeziora" (2006).
Krzysztof Wolf, 63 lata
1 sierpnia zmarł Krzysztof Adam Wolf, działacz Solidarności Walczącej i Solidarności Huty Warszawa, związany z Międzyzakładowym Robotniczym Komitetem Solidarności i Radiem "Solidarność". Miał 63 lata. Radio "Solidarność" w audycji z 1988 roku informowało o odwadze Krzysztofa Wolfa w działalności podziemnej w latach 80.
Krzysztof Wolf należał do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" Huty Warszawa. W stanie wojennym, po delegalizacji związku, zaangażował się w działalność podziemnego Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu Solidarności. W latach 1985-1989 uczestniczył w nadawaniu audycji Radia "Solidarność", był kolporterem i organizatorem druku podziemnych pism, takich jak: "Przegląd Wiadomości Agencyjnych" i "CDN-Głos Wolnego Robotnika".
Posłuchaj
Za udział w manifestacjach i kolportaż ulotek był wielokrotnie zatrzymywany, między innymi 19 września 1987 roku został schwytany przez patrol milicji w Częstochowie. Odnaleziono przy nim wówczas nielegalne wydawnictwa, a podczas próby ucieczki został dotkliwie pobity przez funkcjonariuszy i oskarżony o napaść na milicjanta. Sąd Rejonowy w Częstochowie skazał go na rok więzienia i grzywnę. Osadzono go w Zakładzie Karnym w Barczewie.
Dr Zbigniew Pawłowicz, 80 lat
Pracę zawodową rozpoczął w 1967 r. jako asystent w WAM w Łodzi, później był lekarzem w jednostce wojskowej i ponownie pracował w WAM. W 1984 r. podjął pracę w Wojskowym Szpitalu Klinicznym w Bydgoszczy na stanowisku ordynatora.
Dr Pawłowicz w 2003 r. doprowadził do uruchomienia w Centrum pierwszej w Polsce w Pracowni Pozytonowej Emisyjnej Tomografii Komputerowej z laboratorium radiofarmaceutyków, a 10 lat później - uruchomienia w Zakładzie medycyny Nuklearnej hybrydy PET/MR. Utworzył też Zakład Profilaktyki Zdrowia, a także filę Centrum we Włocławku.
W latach 2007-11 był senatorem z ramienia Platformy Obywatelskiej, a w latach 2015-19 - posłem z PO, a także radnym sejmiku województwa kujawsko-pomorskiego.
W 2005 r. został oznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Prezydent Bydgoszczy w uznaniu jego zasług dla miasta w 2007 r. uhonorował go "Laurem Andrzeja Szwalbego", a w 2013 r. mieszkańcy Bydgoszczy wybrali go bydgoszczaninem roku. W 2014 r. dr Pawłowicz, w wyniku decyzji kapituły, osłonił odlew swego podpisu w Bydgoskiej Alei Gwiazd.
WRZESIEŃ 2023
Mjr Stanisław Turski ps. Czarnocki
Od 1990 r. był członkiem Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych Okręg Górnośląski. Początkowo pełnił funkcję członka zarządu, chorążego pocztu sztandarowego okręgu, a następnie prezesa Okręgu Górnośląskiego ZŻ NSZ.
Po strajkach sierpniowych w 1988 r. pośredniczył w kontaktach między Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym Jastrzębie a członkami Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego oraz organizował pomoc dla zwolnionych z pracy górników. W 1989 r. zaangażował się w działania Komitetu Obywatelskiego Solidarności, który prowadził lokalną kampanię wyborczą poprzedzającą wybory do Sejmu i Senatu 4 czerwca 1989 r.
Był wielokrotnie odznaczany - m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Wolności i Solidarności, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Pro Patria, Medalem Pro Bono Poloniae i Złotym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju.
Prof. Piotr Wolański, 81 lat
Prof. Piotr Wolański (ur. 16 sierpnia 1942 r. w Milówce) był m.in. profesorem zwyczajnym w Instytucie Lotnictwa w Sieci Badawczej Łukasiewicz i koordynatorem prac nad pierwszym polskim satelitą Ziemi PW-SAT oraz PW-SAT2. Tytuł profesora nauk technicznych uzyskał w 1989 r. W latach 2002–2005 był prorektorem ds. nauki Politechniki Warszawskiej. Od 1995 r. członek Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych PAN, od 2003 r. przewodniczący tego komitetu przez cztery kolejne kadencje. Od 2019 r. Przewodniczący Honorowy tej jednostki. Był również członkiem Międzynarodowej Akademii Astronautycznej (IAA), a także członkiem Rady Polskiej Agencji Kosmicznej (2015–2020).
Zajmował się badaniami nad silnikami spalinowymi (w tym detonacyjnymi) oraz silnikami do napędów kosmicznych i wybuchami przemysłowymi. Koordynował prace nad budową pierwszego polskiego satelity Ziemi PW–SAT. Był twórcą szkoły wybuchowości pyłów oraz odkrywcą tzw. zapłonu dyfuzyjnego, a także twórcą jednej z hipotez powstawania kontynentów (badał zderzenia dużych asteroid z Ziemią).
Teresa Stanek ps. Mitsuko, 93 lata
Służbę wojskową rozpoczęła w strukturach Szarych Szeregów - przekazywała meldunki, była łączniczką i sanitariuszką. Wstąpiwszy do Armii Krajowej brała udział w akcjach małego sabotażu. Uczestniczyła w przygotowaniu akcji "Burza", kolportowała materiały konspiracyjne i wykonywała wiele prac pomocniczych dla wojska.
Po wojnie studiowała archeologię klasyczną i prehistorię Polski. Pracowała w wydawnictwach "Czytelnik" oraz PWN, gdzie w 1980 roku została wybrana na wiceprzewodniczącą NSZZ Solidarność. W latach 1990-2002 była radną stołecznej dzielnicy Śródmieście i gminy Centrum.
Posłuchaj
Od ponad dwudziestu lat należała do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Była również we władzach Ogólnokrajowego Środowiska Żołnierzy AK korpusu "Jodła". W październiku 2021 roku została powołana na funkcję prezesa Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, wcześniej pełniła obowiązki na tym stanowisku.
Jacek Kisielewski, 53 lata
Przez ostatnie lata Jacek Kisielewski był wydawcą programów informacyjnych i publicystycznych Programu Trzeciego. Pracował także w Studiu Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia oraz Informacyjnej Agencji Radiowej.
Kisielewski przez kilkanaście lat pracował i współpracował z TVP S.A. jako reporter, prezenter i wydawca. Był też klubowym didżejem.
Dariusz Szewczyk, 69 lat
Dariusz Szewczyk skończył Politechnikę Łódzką, pierwsze kroki medialne stawiał w studenckim Radiu Żak.
W Polskim Radiu Łódź pracował od 1991 roku. Był m.in. inżynierem a następnie potem dyrektorem ds. technicznych. Szefem regionalnej rozgłośni Polskiego Radia w Łodzi był dwukrotnie: w latach 2006-10 i w latach 2016-21.
Płk Otton Hulacki, 102 lata
W listopadzie 1939 roku został zaprzysiężony jako członek Służby Zwycięstwu Polski. 10 kwietnia 1940 roku NKWD aresztowało ojca Ottona, przedwojennego policjanta. W kwietniu 1940 r. został deportowany razem z matką i rodzeństwem do Kazachstanu. „Chorowałem na tyfus plamisty, leżałem zupełnie wyczerpany i raz obudziłem się i był trup z jednej strony, trup z drugiej strony. Ludzie umierali codziennie” – opowiadał w rozmowie z PAP. W marcu 1942 roku wstąpił do Armii Polskiej na Wschodzie; służył w 6. Pułku Pancernym „Dzieci Lwowskich”, gdzie ukończył szkołę podoficerską. W 1944 roku został przydzielony do dowództwa 2. Brygady Pancernej 2. Korpusu Polskiego, w składzie której przybył do Włoch i walczył m.in. o Monte Cassino.
Po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii. „Nie było innego wyboru, przecież po tym, co mi i mojej rodzinie we Lwowie zrobiło NKWD, stałem się znany komunistycznym władzom. Powrót do Polski był niemożliwy” – wspominał w rozmowie z PAP. Był wielokrotnym uczestnikiem uroczystości w rocznicę bitwy u na cmentarzu u stóp klasztoru Monte Cassino. Po raz ostatni w maju 2023 r. Działał w organizacjach kombatanckich
Abp Stanisław Szymecki, 99 lat
Święcenia kapłańskie otrzymał 3 lipca 1947 r. z rąk kard. Emanuela Suharda (abp. Paryża).
W 1948 r. duchowny powrócił do Polski, do diecezji katowickiej. Był wikariuszem w parafii w Brzezinach Śląskich (1948-49) i kapelanem bp. Stanisława Adamskiego (1949-57). W 1961 r. uzyskał doktorat z teologii fundamentalnej w Institute Catholique de Paris (Francja). W latach 1968-78 był rektorem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie.
Sakrę biskupią przyjął 12 kwietnia 1981 r. z rąk papieża Jana Pawła II w Kaplicy Sykstyńskiej na Watykanie.
PAŹDZIERNIK 2023
Janusz Grudziński, 61 lat
Grudziński brał udział w nagrywaniu solowych albumów lidera Kultu, Kazika Staszewskiego m.in. "Melodie Kurta Weill’a i coś ponadto" (2001) oraz płyty "Piosenki Toma Waitsa" (2003). W 2006 r. jako Xiąże Warszawski wydał solowy album "Olśnienie". Wszystkie kompozycje powstały w ciągu dziesięciu dni.
Komponował także muzykę filmową, m.in. do serialu "Rodzina zastępcza". "Napisałem muzykę do dwudziestu filmów dokumentalnych, dwóch fabuł i kilku seriali w tym do +Tata, a Marcin powiedział+ - wspominał. Należał do Akademii Fonograficznej.
W 2020 r grupa Kult poinformowała, że rezygnacja Grudzińskiego była wielkim ciosem dla zespołu, ale jak podkreślono w komunikacie "decyzja muzyka była nieodwołalna".
Wojciech Korda, 79 lat
Wojciech Korda (właśc. Kędziora) urodził się 11 marca 1944 w Poznaniu. W latach 1951–1957 śpiewał w chórze "Poznańskie Słowiki". W latach 1964-1976 występował w zespole Niebiesko-Czarni. Następnie występował w duecie z ówczesną żoną Adą Rusowicz. Przez lata koncertował za granicą.
W ostatnich latach artysta ciężko chorował, przeszedł sześć udarów. Jego przyjaciele oraz Polska Fundacja Muzyczna przez lata zbierali środki na zakupy środków opatrunkowych i lekarstw.
Ppłk Władysław Foksa, ps. Rodzynek, 103 lata
Od czerwca 1942 r. był żołnierzem AK. Pracował jako robotnik przy budowie fabryki IG Farben w pobliżu niemieckiego obozu Auschwitz. W 1942 r. został aresztowany przez Niemców. Śledztwo przeciw niemu prowadziło gestapo w Oświęcimiu i Bielsku. Został karnie włączony na siedem miesięcy do komanda robotników w kamieniołomie w Kamienicy. Po zwolnieniu w 1943 r. wrócił do pracy w Oświęcimiu.
Jesienią 1945 r. związał się ze zgrupowaniem NSZ pod dowództwem Henryka Flamego "Bartka". Był dowódcą 18-osobowej grupy w Żywcu, która prowadziła działalność propagandową, wydawniczą i wywiadowczą. W grudniu 1946 r. aresztowany przez UBP. Przeszedł brutalne śledztwo. W kwietniu następnego roku został zwolniony z więzienia na podstawie przepisów amnestii.
Wanda Półtawska, 101 lat
Półtawska była aktywna do ostatnich lat swojego życia; brała udział w spotkaniach z ludźmi, w tym z okazji rocznic ważnych historycznych dla kraju wydarzeń. Podczas publicznych spotkań wspominała osobę Jana Pawła II, często go cytowała. Wracała wspomnieniami do pobytu w obozie Ravensbrück. Broniła wartości katolickich, szczególnie życia nienarodzonego, niejednokrotnie wzbudzając protesty części środowisk lewicowych. W marcu tego roku została patronką Oddziału Noworodkowego w Szpitalu na Siemiradzkiego w Krakowie. W 2022 r. otrzymała Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa.
Posłuchaj
Z czasem zaczęła odgrywać coraz większą rolę w Kościele krakowskim, stopniowo zwiększała się też rola, jaką odgrywała w Watykanie jako osoba, która ma bezpośredni dostęp do Jana Pawła II i nie boi się interweniować. To Półtawska dostarczyła papieżowi list od rektora seminarium w Poznaniu, dzięki czemu Jan Paweł II podjął decyzję w sprawie oskarżanego o molestowanie kleryków arcybiskupa Juliusza Paetza.
Półtawska była wykładowczynią na Wydziale Teologicznym UJ (dziś Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie). Zorganizowała też i kierowała Instytutem Teologii Rodziny przy tej uczelni. Wykładała także w Instytucie Studiów nad Małżeństwem i Rodziną im. Jana Pawła II przy Papieskim Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie.
IAR/PAP/X.com/jmo