Najważniejsze szczyty NATO. Ten w Warszawie zmienił sojusz, rozpoczął wzmacnianie wschodniej flanki

Szczyty NATO to z formalnego punktu widzenia spotkania najważniejszego organu zarządczego NATO, Rady Północnoatlantyckiej, na jej najwyższym szczeblu, głów państw i szefów rządów. Regularnie mają miejsce spotkania przedstawicieli Rady na poziomie ambasadorów, a kilka razy do roku na poziomie ministerialnym, szefów resortów obrony i dyplomacji. Rada konsultuje się co najmniej raz w tygodniu.

Podczas szczytów ogłaszane są najważniejsze decyzje, w sprawie strategii, polityki, rozszerzenia sojuszu, współpracy z innymi państwami.

Szczyty NATO nie mają ściśle regularnego charakteru. Od założenia NATO w 1949 roku do końca zimnej wojny odbyło się 10 spotkań na szczycie. Od 1990 roku ich częstotliwość znacznie wzrosła. Po 2014 roku i agresji Rosji na Ukrainę, organizowane są częściej, sojusznicy spotykają się na szczytach co najmniej raz do roku, ale zdarza się, że częściej. Miały np. miejsce szczyty specjalne, na przykład po pełnoskalowej agresji Moskwy na Ukrainę 24 lutego 2022 roku miał miejsce szczyt wirtualny (25 lutego), a potem nadzwyczajny stacjonarny szczyt w Brukseli 24 marca 2022 roku.

Szczyt NATO w Waszyngtonie 2024

Najbliższy szczyt odbędzie się w dniach 9-11 lipca i już wiadomo, że jego decyzje, bądź ich brak, w istotny zaważą na losach aliansu. Odbywa się w 75 rocznicę powstania sojuszu. Wyzwania to przede wszystkim wojna w Ukrainie, zagrożenie ze strony Rosji i państw takich jak Iran i Korea Północna czy Chiny.

NATO musi zmierzyć się z zagrożeniem ze strony Rosji. Wojna w Ukrainie, wedle części ekspertów, bez odpowiedniego wsparcia może doprowadzić do załamania się tego kraju. Zmniejsza się wówczas poziom bezpieczeństwa flanki wschodniej NATO, w grę wchodzi pozycja całego sojuszu na arenie międzynarodowej. Ważna będzie zatem odpowiedź NATO na powyższe wyzwania.

Problemem jest brak odpowiedniej produkcji uzbrojenia i amunicji, u dużej części państw NATO nie osiągnięto wciąż poziomu 2 procent PKB na obronność. Dla porównania Polska w tym roku planuje przekroczyć 4 procent PKB. W ustawie budżetowej zapisano wydatki na poziomie ok. 3 procent PKB (118 mld zł), jednak łącznie z kwotą z Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych Polska wyda na cele obronne 159 mld zł, czyli kwotę odpowiadającą 4,2 procent PKB.

Eksperci zwracają również uwagę na potrzebę wydzielenia odpowiednich środków na realizację zaakceptowanych na madryckim szczycie NATO planów regionalnych.

• Traktat Północnoatlantycki. Najważniejszy dokument NATO. Jego sercem jest artykuł 5
• NATO. Kto tu dowodzi i podejmuje decyzje? Kim jest SACEUR, czym jest SHAPE?
• 10 rund rozszerzania NATO. Sojusz zachowuje politykę otwartych drzwi, w drodze są kolejni kandydaci
• Jak silne jest NATO? "Na straży jego tarczy stoją trzy miliony mężczyzn i kobiet"
• Infrastruktura NATO i USA w Polsce. Camp Kościuszko, brygada pancerna, grupa bojowa

Szczyt w Wilnie w 2023 roku

Na ostatnim szczycie w Wilnie NATO zaakceptowało regionalne plany obrony dotyczące Arktyki i północnej części Atlantyku, regionu Morza Bałtyckiego i Europy Środkowej oraz południa w regionie Morza Śródziemnego i Czarnego. Plany regionalne są tajne, oparte na planach strategicznych.

Wirtualny szczyt 25 lutego 2022 roku

25 lutego 2022 roku, po inwazji Rosji na Ukrainę, miał miejsce wirtualny szczyt. Przywódcy państw spotkali się za pomocą bezpiecznego łącza na wideokonferencji.

Nadzwyczajny szczyt po pełnoskalowej inwazji na Ukrainę 22 marca 2022 roku w Brukseli

Po 2022 roku zdecydowano się utworzyć cztery kolejne wielonarodowe grupy bojowe - w Bułgarii, na Węgrzech, w Rumunii i na Słowacji. 

Szczyt NATO w Madrycie w czerwcu 2022 roku

Na szczycie NATO w stolicy Hiszpanii 29-30 czerwca 2022 roku zaktualizowano po raz pierwszy od 2010 roku Koncepcję Strategiczną sojuszu.

Wskazała ona Rosję jako najbardziej znaczące i bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa Sojuszu. Strategia odnosi się także do Chin, uwzględnia inne wyzwania, takie jak terroryzm, cybernetyka i zagrożenia hybrydowe. https://www.nato.int/strategic-concept/

Na szczycie zgodzono się także w kwestii konieczności wypracowania tzw. nowego modelu sił NATO. Planowane jest przygotowanie liczby oddziałów gotowych do szybszej interwencji, niż miało to miejsce w koncepcji Sił Odpowiedzi NATO (NATO Response Force).

Przed madryckim szczytem prezydent Joe Biden zdecydował o przedłużeniu wzmocnionej obecności wojsk amerykańskich w Polsce. Zapowiedział stałą obecność wojska USA w postaci wysuniętego dowództwa V Korpusu Armii Stanów Zjednoczonych. https://pl.usembassy.gov/factsheet_nato_summit/

Szczyt NATO w Warszawie w 2016 roku

Szczyt ten zorganizowano w dniach 8-9 lipca 2016 w Warszawie. Odbywał się w kontekście poszukiwania odpowiedzi Sojuszu po bezprawnej aneksji Krymu (2014) i podczas trwającej agresji Rosji na wschód Ukrainy.

Przed szczytem, jeszcze w 2015 roku, prezydent Polski Andrzej Duda mówił, że priorytetem dla kraju jest ustanowienie w nim baz NATO.

W Warszawie postanowiono m.in. o wzmocnieniu wschodniej flanki NATO – stworzeniu do 2017 roku czterech wielonarodowych batalionowych grup bojowych w Polsce i w państwach bałtyckich. Rozwiązanie to określane jest jako ustanowienie wysuniętej obecności wojskowej (enhanced Forward Presence).

W skład grupy wchodzą żołnierze różnych państw Sojuszu, każdą grupą kieruje inne państwo ramowe. W Estonii, Łotwie, Litwie i Polsce dowodzą nimi odpowiednio Wielka Brytania, Kanada, Niemcy i Stany Zjednoczone.

Komisja NATO-Ukraina uzgodniła wówczas tzw. Kompleksowy Pakiet Pomocy dla Ukrainy.

Szczyt NATO w Warszawie, wraz ze szczytem w Walii, rozpoczął proces umacniania wschodniej flanki Sojuszu Północnoatlantyckiego w zmienionej sytuacji bezpieczeństwa. Ten proces kontynuowany jest do dziś - bo eksperci są zgodni, że wiele jest wciąż do zrobienia w tej kwestii, w bardzo różnych obszarach.

• Szczyt NATO w Warszawie zmienił Sojusz. Trwa proces wzmacniania wschodniej flanki

Szczyt w Walii w Newport w 2014 roku

Na wrześniowym szczycie potępiono aneksję Krymu i destabilizacyjne działania Rosji na wschodniej Ukrainie.

Ogłoszono wzmocnienie Sił Odpowiedzi NATO, ustanowiono tzw. szpicę NATO.

Niektóre szczyty NATO przed 2014 rokiem

Szczyt w Lizbonie w 2010 roku

Przyjęto nową koncepcję strategiczną sojuszu (obecnie zastąpiła ją koncepcja przyjęta w Madrycie).

Szczyt w Bukareszcie w 2008 roku

Na szczycie w Bukareszcie sojusznicy zgodzili się, że Gruzja i Ukraina staną się w przyszłości członkami NATO.

Podjęto także decyzje w kwestii rozszerzenia sojuszu o państwa Bałkanów Zachodnich.

Szczyt Waszyngtoński w 1999 roku

Zaproponowano przystąpienie do NATO szeregowi państw Europy Środkowej. Ustanowiono Plan Działań na Rzecz Członkostwa, by wspomóc proces przygotowania kandydatów do wejścia do aliansu. W 1999 roku świętowano 50-lecie istnienia aliansu.

Fot. Departament Stanu

Szczyt w Madrycie w 1997 roku

Zaproszono do negocjacji akcesyjnych do NATO Polskę, Czechy i Węgry.

Szczyt w Rzymie w 1991 roku

NATO przyjęło jawną koncepcję strategiczną po raz pierwszy w historii.

Szczyt w Londynie w 1990 roku

NATO podjęło decyzję o współpracy z państwami znajdującymi się wcześniej w bloku sowieckim.

Szczyt w Paryżu w 1957 roku

Pierwszy w historii szczyt NATO, zoragnizowany w Paryżu w dniach 16-19 grudnia 1957 r., zgromadził szefów państw i rządów w byłej Kwaterze Głównej paktu.

Więcej na temat tych i innych szczytów NATO na stronie Sojuszu nato.intt.

• Były ambasador USA: gdyby nie rozszerzenie NATO, Rosja być może już zajęłaby kraje bałtyckie i atakowała Polskę
• Przy linii frontu. Dr Kuzio: dozowano broń jak kroplówkę, a armia Rosji jest wciąż zbrodnicza, jak mordercy z Katynia

***

Zebrała Agnieszka Kamińska, PolskieRadio24.pl, na podstawie m.in. nato.in.