Krater, który zmienia historię Księżyca. Co odkryli naukowcy?
Basen Biegun Południowy-Aitken, największy krater uderzeniowy na Księżycu, najpewniej powstał inaczej niż dotąd myślano. Jego pojawienie się ma wpływ na to, czemu widoczna i niewidoczna część ziemskiego satelity tak się różni. I podpowiada, gdzie najlepiej szukać próbek dla misji Artemis.
2025-10-12, 10:19
Historia Księżyca. Tak powstał wielki krater?
Najnowsze ustalenia, które opublikowano w czasopiśmie "Nature", mówią o tym, że Basen Biegun Południowy-Aitken nie powstał w wyniku zderzenia czołowego z innym ciałem niebieskim. Najpewniej Księżyc otrzymał cios pod kątem, z południa, w wyniku czego w jego skorupie został wydrążony długi rów, a nie okrągłe wgniecenie.
Taki przebieg zdarzeń lepiej tłumaczy jak ukształtowało się rozłożenie wyrzutu materiału ze skorupy. Pozwala też lepiej wyjaśnić, czemu widziana z Ziemi część księżyca zdaje się być gładsza przy drugiej stronie, mającej duże kratery.
Zdaniem badaczy to wszystko się wiąże z oceanem magmy, pokrywającym Księżyc w jego wczesnej historii. W oceanie tym lżejsze składniki utworzyły skorupę, podczas gdy cięższe zapadały się niżej i stanowią element płaszcza. Pomiędzy skorupą a płaszczem pozostały z kolei tzw. KREEP, czyli potas, fosfor i pierwiastki ziem rzadkich.
Zagadkę stanowi fakt, że materiał bogaty w KREEP gromadził się znacznie bardziej po widocznej stronie Księżyca. Według ustaleń badaczy, "skorupa po stronie niewidocznej uległa pogrubieniu, a ocean magmy poniżej został wyciśnięty na boki niczym pasta z tubki, aż większość trafiła pod stronę widoczną".
Misja Artemis. Dodatkowe wyzwanie?
Wspomniane zderzenie od południa wskazuje, że Basen Biegun Południowy-Aitken znajduje się na granicy obu powierzchni: mniej i bardziej obfitej w KREEP. W związku z tym po jednej stronie basenu powinny zostać odnalezione bogate zasoby materiału, który pochodzi z miejsc głęboko w Księżycu.
To wszystko nie pozostaje bez wpływu na misję Artemis. To właśnie w Basenie Biegun Południowy-Aitken mają podczas powrotu na ziemskiego satelitę lądować astronauci. Planowany punkt ich wylądowania zbiega się z krawędzią, przy której powinny piętrzyć się wyrzuty z głębi tego ciała niebieskiego. Dzięki temu będzie można zebrać próbki, dokumentujące najstarsze procesy geologiczne Srebrnego Globu. Być może wpłynie to na skorygowanie historii Księżyca i lepsze opracowanie modelów formowania podobnych basenów we wszechświecie.
Źródło: Futurism/ms