Poprawki nanosił Stalin, ostateczną wersję opracował Bierut
– Przyjęta została przez Sejm uchwała o Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, postępowej, wybiegającej daleko w demokratycznych postanowieniach, gruntującej na zawsze nowe zasady polityczno-ustrojowe – tak na antenie Polskiego Radia komentowano uchwalenie Konstytucji 22 lipca 1952 roku.
2024-07-22, 05:35
Prof. Wojciech Roszkowski, charakteryzując ustawę zasadniczą z 1952 roku, pisał: "Kształt konstytucji PRL wynikał z rosyjskiego rozumienia prawa jako narzędzia w ręku absolutnej władzy, a nie zbioru powszechnie obowiązujących norm precyzujących zasady zachowania jednostek i grup dla dobra ogółu".
Polskie Radio tubą propagandową PRL
- Przyjęta została przez Sejm uchwała o Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, postępowej, wybiegającej daleko w demokratycznych postanowieniach, gruntującej na zawsze nowe zasady polityczno-ustrojowe - tak na antenie Polskiego Radia komentowano uchwalenie Konstytucji 22 lipca 1952 roku.
Posłuchaj
Jej przygotowanie było głównym zadaniem Sejmu Ustawodawczego wybranego w 1947 roku w wyniku sfałszowanych wyborów. Projekt ustawy był konsultowany z Józefem Stalinem, który dokonał w tekście licznych poprawek.
- Konstytucja miała fasadowy charakter. Formalnie gwarantowała szeroki zestaw podstawowych praw oraz obowiązków obywatelskich i ustanawiała jako najwyższy organ w państwie Sejm, czyli przedstawiciela ludu. Była jednak głównie aktem deklaratywno-propagandowym - mówił prawnik, prof. Michał Pietrzak. - Nie regulowała działania głównego ośrodka władzy politycznej, czyli PZPR. W praktyce konstytucja miała więc mniejsze znaczenie niż statut partii komunistycznej, a wszelka krytyka ustroju była niedopuszczalna.
REKLAMA
Prace nad konstytucją i poprawki Stalina
W lutym 1947 roku Sejm uchwalił ustawę konstytucyjną o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczpospolitej Polskiej, tzw. Małą Konstytucję.
Dopiero w lutym 1949 roku Sekretariat Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej powołał komisje mające przygotować projekt konstytucji. Przewodniczył im minister sprawiedliwości i członek Biura Politycznego KC PZPR Henryk Świątkowski.
W efekcie prac trwających do marca 1951 roku przygotowano projekt konstytucyjny, którego autorem był prof. Stefan Rozmaryn, kierownik Katedry Prawa Państwowego na Uniwersytecie Warszawskim.
23 stycznia 1952 roku "Projekt Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej" został opublikowany i poddany "ogólnonarodowej dyskusji". Tekst ogłoszonego projektu został wcześniej przekazany do zatwierdzenia Stalinowi, który osobiście wprowadził do niego ok. 50 różnych poprawek.
REKLAMA
Posłuchaj
Zabierająca głos w debacie nad projektem konstytucji łódzka tkaczka mówiła: - Czytając jeden z artykułów nowej konstytucji, byłam nawet wzruszona. Artykuł ten mówi o odpoczynku i wczasach dla robotnika. Przekonałam się o tym sama, bo byłam w ubiegłym roku na wczasach w Polanicy, a było nas razem 5 kobiet z nowej tkalni. Czułyśmy się tak jak w rodzinie. Wszystkie dni spacerowałyśmy i zastanawiałyśmy się nad tym, że świat jest taki piękny... A któż dotychczas z tego korzystał? Jedynie fabrykanci, dyrektorzy i ich żony, a nie robotnicy. Lecz dziś te role się zmieniły - dodała.
Konstytucja według sowieckich wzorów
Odnosząc się do przeciwników władzy komunistycznej, którzy krytykowali projekt konstytucji, zarzucając mu, iż jest sowieckim naśladownictwem, Bierut stwierdził: "Obrazuje to wyjątkową wprost obłudę i tępotę amerykańskich najmitów. Jest bowiem rzeczą jasną, że, jako kraj budującego się socjalizmu, korzystamy z olbrzymiego dorobku kraju, w którym socjalizm zwyciężył. Ale jest również rzeczą bezsporną i jasną, że nasza konstytucja wyrasta z najgłębszych pokładów polskiej gleby. (...) Jest wcieleniem wielowiekowych dążeń (narodu), jest rozwinięciem jego najbardziej postępowych tradycji, które są dla nas przedmiotem dumy".
Fasadowość instytucji konstytucyjnych i całkowity brak kontroli społecznej nad respektowaniem zasad ustawy zasadniczej to cechy, które istotnie upodabniają konstytucje PRL do konstytucji stalinowskiej. W obu przypadkach enigmatyczność i nieokreśloność używanych w niej sformułowań, połączone z równie wielką co fikcyjną szczodrością w dziedzinie praw obywatelskich, w rzeczywistości kryły totalitarny system, w którym realna władza należała do przywódców partii komunistycznych.
Konstytucja PRL przyjęta 22 lipca 1952 roku w swoim zasadniczym kształcie obowiązywała do 1989 roku, w tym czasie zmieniana była 18 razy.
REKLAMA
Posłuchaj audycji Andrzeja Sowy z udziałem prof. Michała Pietrzaka o pracach nad konstytucją, jej treści i charakterze.
PAP/im
REKLAMA