Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" - harmonia ducha i ciała

Po upadku powstania styczniowego 1863 roku, kiedy przygasła nadzieja na szybkie wyzwolenie się spod zaborów, młoda inteligencja, która miała już dość spisków i walki zbrojnej zaczęła wzywać do walki z gnuśnością fizyczną narodu. W krajach słowiańskich zdobywał wtedy popularność ruch sokolników.

W 1866 powstał pomysł utworzenia we Lwowie towarzystwa sportowego, którego celem miało być zarówno podnoszenie sprawności fizycznej i duchowej, jak i rozbudzanie ducha narodowego. Statut Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" został zatwierdzony 7 lutego 1867 roku.

"W zdrowym ciele zdrowy duch"

- Zawsze będę miał w pamięci dziarskich druhów "sokołów" i wdzięczne druhny "sokolice" w ich amarantowych koszulach i pięknych szarych, prawie husarskich mundurach, defilujących pieszo i konno na lwowskim Łyczakowie i na śródmiejskich arteriach przy każdej ważniejszej uroczystości czy święcie narodowym – wspominał miłośnik Lwowa Witold Szolginia.

Posłuchaj

Architekt, miłośnik Lwowa Witold Szolginia opowiada o działalności i członkach lwowskiego Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". (PR, 1992) 5:17

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Posłuchaj gawęd Witolda Szolgini o przedwojennym Lwowie >>>

Sokolskie oddziały, zwane gniazdami, od lat 80. XIX wieku działały we wszystkich większych miastach Galicji oraz w zaborze pruskim i rosyjskim (do 1906 r. nielegalnie).

Sportowa działalność towarzystwa obejmowała bardzo wiele dyscyplin, m.in.: gimnastykę, szermierkę, strzelanie, pływanie, kolarstwo, jazdę konną, lekkoatletykę, gry i zabawy ruchowe. Towarzystwo propagowało również nowe sporty, wśród nich piłkę nożną. Pierwszy publiczny mecz piłki nożnej na ziemiach polskich odbył się podczas II Zlotu Sokolego w 1894 roku.

Z fizycznej siły wykwita. /Sił wyższych czynność społeczna, /I mądrość w środku obfita, /I miłość ludzi słoneczna, /I wielkich poświęceń zdolność /Za wiarę, ojczyznę, wolność – pisał poeta Adam Asnyk, sympatyk ruchu sokolskiego.

Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" z Poznania podczas parady (1932), źr. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Wikipedia/dp

Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" było również organizacją patriotyczną. W trosce o podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej prowadziło działania z zakresu kultury i oświaty.

Zakaz legalnej działalności

W chwili wybuchu I wojny światowej młodzież zrzeszona w gniazdach sokolich wstąpiła w szeregi Legionów Polskich. Po zakończeniu I wojny światowej organizacje "Sokoła" z trzech zaborów połączyły się. Organizacja prowadziła przysposobienie wojskowe, co stało się powodem bezprzykładnych represji ze strony nazistów w czasie II wojny światowej.

Władze komunistyczne uznały Towarzystwo za organizację nacjonalistyczną i klerykalną. Od 1948 roku "Sokół" przestał działać w Polsce, został reaktywowany dopiero w 1989 roku.

mk