"Werbowano każdego, kto mógł okazać się przydatny w przyszłości". Historyk o charakterystyce służb PRL

- Jeśli weźmiemy pod uwagę modus operandi służb specjalnych, to pod tym względem wyróżniała ja masowość werbunków. Oznacza to, że starano się zwerbować każdego, kto mógł okazać się potencjalnie przydatny w przyszłości - powiedział na antenie Polskiego Radia 24 historyk Przemysław Gasztold-Seń.

2022-02-06, 08:29

"Werbowano każdego, kto mógł okazać się przydatny w przyszłości". Historyk o charakterystyce służb PRL. Foto: Jan Morek/PAP

Przemysław Gasztold-Seń opowiedział na antenie Polskiego Radia 24 o działaniach służb specjalnych w PRL, a także o tym, czym wyróżniały się od innych. Jak wskazał, były to służby wywiadowcze, które wywodziły się ze służb kremlowskich. - Jeżeli chodzi o strukturę, to była ona dostosowana do potrzeb. Natomiast jeśli weźmiemy pod uwagę modus operandi, to pod tym względem wyróżniała ja masowość werbunków - powiedział. Jak dodał, oznacza to, że starano się zwerbować każdego, kto mógł okazać się potencjalnie przydatny w przyszłości.

Historyk wyjaśnił, że nie brakowało motywów i miejsc do składania werbunków. - Można chociażby wspomnieć o złożeniu wniosku o paszport, który był pierwszym elementem, dzięki któremu można było wybadać, gdzie dana osoba jedzie i w jakim celu. Jeśli chodzi o obcokrajowców, to była to wiza. Zazwyczaj dyplomata w Ambasadzie PRL, który mógł być oficerem wywiadu cywilnego lub wojskowego, już miał wgląd w informacje personalne cudzoziemca i dzięki temu mógł ocenić, czy nie powinno się nim zainteresować - tłumaczył.

Ekspert powiedział, że masowość werbunków i kilometry dokumentów osób poddanych inwigilacji, które można znaleźć m.in. w archiwum IPN, potwierdzają, że w PRL starano się w jak najszerszy sposób podchodzić do rozrostu administracji i zbierania informacji, które później bardzo często nie były prawidłowo przetwarzane. Jak dodał, był to charakterystyczny element biurokracji modelu sowieckiego.

Powszechny szantaż

Jak wskazał gość audycji, innym wyróżniającym elementem służb bloku komunistycznego od służb zachodnich było wykorzystywanie przemocy i szantażu w werbowaniu ludzi. - Metody szantażu stosują praktycznie wszystkie służby liczące się na świecie, ale charakterystyczne dla służb sowieckich było masowe użycie tej metody - oznajmił.

REKLAMA

Dodał ponadto, że w badaniach nad wywiadem wyróżnia się cztery podstawowe elementy i motywy werbunku - pieniądze, ideologie, wykorzystanie ego oraz szantaż.