Zniszczenie cmentarza Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Tu spoczywają polscy generałowie
W marcu tego roku wystrzelone przez Rosjan pociski spadły na cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie, miejscu spoczynku ponad 4302 oficerów Wojska Polskiego, w tym ośmiu generałów.
2022-04-13, 05:45
Jak podała PAP, 23 marca 2022 roku, rosyjskie rakiety spadły na cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Jedna trafiła w betonowe ogrodzenie, dwie w teren samego cmentarza, a w postument jednego z krzyży wbił się korpus pocisku kasetowego, którego odłamki zniszczyły m.in. cmentarne tabliczki.
Najstarsi stopniem
Od początku kwietnia do połowy maja 1940 roku polscy oficerowie byli przewożeni z obozu w Starobielsku do Charkowa. Tam mordowano ich strzałami w tył głowy. Ciała wywożono do lasu pod Patichatką i zakopywano w dołach śmierci.
Podobny los spotkał więzionych w Starobielsku ośmiu generałów Wojska Polskiego. Na charkowskim cmentarzu spoczęli generałowie: Leon Billewicz, Stanisław Haller, Aleksander Kowalewski, Kazimierz Orlik-Łukoski, Konstanty Plisowski, Franciszek Sikorski, Leonard Skierski i Piotr Skuratowicz.
Niektórzy z nich, jak Stanisław Haller czy Leon Billewicz, rozpoczynali służbę w wojsku jeszcze przed pierwszą wojną światową. Gdy tylko było to możliwe, zaciągali się w trakcie Wielkiej Wojny lub tuż po niej w szeregi polskich oddziałów, a potem służyli już w Wojsku Polskim. Walczyli także w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921.
REKLAMA
Leon Billewicz walczył na froncie litewsko-białoruskim, Stanisław Haller - na terenie dzisiejszej Ukrainy, Franciszek Sikorski – na froncie północnym, Leonard Skierski – brał udział bitwie warszawskiej i zdobyciu Grodna, a Konstanty Plisowki w walkach pod Jazłowcem. Dwóch z nich odznaczono Orderem Virtuti Militari.
W okresie międzywojennym kontynuowali karierę w wojsku, zdobywając awanse na stopnie generalskie. Stanisław Haller od 1923 do 1925 roku był szefem Sztabu Generalnego WP. Kazimierz Orlik Łukoski dowodził m.in. 11 Karpacką Dywizją Piechoty. Piotr Skuratowicz z kolei od 1937 roku był szefem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych.
Generałowie, którzy w latach 20. i 30. zostali przeniesieni w stan spoczynku, stawili się do służby, kiedy ojczyzna ponownie znalazła się w niebezpieczeństwie. Po napaści Niemców we wrześniu 1939 roku gen. Billewicz i gen. Kowalewski kierowali grupą operacyjną w Brzeżanach na Ukrainie. Gen Franciszek Sikorski dowodził obroną Lwowa. Gen. Konstanty Plisowski najpierw kierował obroną Twierdzy Brzeskiej, później - Nowogródzką Brygadą Kawalerii.
Będący zaś w czynnej służbie wojskowej gen. Kazimierz Orlik-Łukoski, w wojnie obronnej dowodził Grupą Operacyjną "Jasło" w Armii "Karpaty". Z kolei najmłodszy z generałów, Piotr Skuratowicz, dowodził Grupą "Łuck". Z kolei Leonard Skierski, który we wrześniu 1939 roku został aresztowany przez NKWD na Polesiu.
REKLAMA
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny wschodnie Rzeczpospolitej 17 września, wszyscy generałowie dostali się rosyjskiej niewoli.
Przedmioty przetrwały
Niestety, ciało żadnego z poległych w Charkowie generałów nie został zidentyfikowane. W czasie prac w latach 1994-1996 wydobyto jednak w Charkowie m.in. kurtkę generała brygady.
Posłuchaj
Posłuchaj
Świadek ekshumacji z początku lat 90. mówił w Polskim Radiu: - [Członkowie komisji przeprowadzającej ekshumację – przyp. redakcja] będący pod ogromnym przeżyciem tu, w tych dołach wydobywali resztówki człowieka i resztówki przedmiotów martwych, które do tego człowieka należały. Największe wrażenie robiły przedmioty, które oni mieli w rękach, a które przetrwały te 51 lat.
– Obecność w tym lesie i uczestnictwo w tej ekshumacji to były przeżycia już wtedy ogromne – dodawał.
REKLAMA
Ekshumacje
Pierwsze ekshumacje po zakończeniu II wojny światowej miały miejsce w 1991 roku. W 1994 roku sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Przewoźnik podpisał umowę z ukraińskimi władzami Charkowa w sprawie budowy polskiego cmentarza. Prace ekshumacyjne zlecone przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa poprzedziły budowę cmentarzy. Zostały one przeprowadzone w latach 1994-1996. Polskie ekipy wydobyły wówczas z dołów śmierci szczątki ofiar i tysiące przedmiotów, które przeleżały w ziemi ponad 50. lat. Dzisiaj duża część z nich znajduje się w Muzeum Katyńskim w Warszawie.
Cmentarz w Charkowie odsłonięto uroczyście w 2000 roku.
bmich
Źródła:
K. Persak „Ekshumacja katyńskie. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Charkowie, Katyniu i Miednoje w latach 1991-1996 i ich wyniki”
„Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie” na: www.katyn.polskiswiat.online (dostęp 12.04.2022)
J. Adamska „Charków 1940-2000” w: „Biuletyn Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa <<Przeszłość i Pamięć>>”, numer 2 (15) 2000
D. Koreś, „Konstanty Plisowski”, Warszawa 2019
Z. Gnat-Wieteska, „Generał brygady Kazimierz Orlik-Łukoski”, Warszawa 2018
P. Stawecki, „Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939”, Warszawa 1994
REKLAMA
REKLAMA