Plan Trzyletni. Pierwszy i jedyny udany plan gospodarczy powojennej Polski
Plan realizowany w latach 1947-1949 zakładał podniesienie stopy życiowej powyżej poziomu przedwojennego. Cel ten udało się zrealizować, jednak realizacji projektu towarzyszyły działania szkodliwe dla społeczeństwa.
2024-09-21, 05:45
21 września 1946 roku Krajowa Rada Narodowa wydała uchwałę o wprowadzeniu Planu Odbudowy Gospodarczej, zwanego Planem Trzyletnim. Decyzja ta została zatwierdzona w lipcu 1947 roku przez nowo powstały Sejm, który przejął uprawnienia KRN.
Jak możemy przeczytać w projekcie ustawy uchwalonej 2 lipca 1947 roku, głównym założeniem planu na lata 1947-1949 było "podniesienie stopy życiowej pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego". Ten ambitny plan władze komunistyczne zamierzały osiągnąć m.in. poprzez utrwalenie ustroju i przebudowę struktury społeczno-gospodarczej kraju, wyrównanie szkód wojennych czy scalenie Ziem Odzyskanych.
Wdrażaniem postanowień Planu Trzyletniego początkowo zajmował się Centralny Urząd Planowania, ale w 1948 roku w jego miejsce utworzono Państwową Komisję Planowania Gospodarczego.
Jasne i ciemne strony planu
Pierwszy powojenny plan gospodarczy uznawany jest za sukces. Rzeczywiście, w 1949 roku PKB Polski był wyższy niż przed wojną. Duży udział miały w tym odbudowane zakłady przemysłowe zlokalizowane na Ziemiach Odzyskanych. Tereny te, które w 1945 roku przyłączono do Polski, skutecznie scalano z resztą kraju. Do tego niemal całkowicie zlikwidowano bezrobocie.
Równocześnie z realizacją Planu Trzyletniego władza ludowa prowadziła walkę z prywatnymi przedsiębiorcami. Pod pozorami walki ze spekulacją i nadużyciami zlikwidowano niemal wszystkie hurtownie handlowe i zamknięto kilkadziesiąt tysięcy sklepów.
Posłuchaj
- Te działania, zwane "bitwą o handel" dramatycznie zmniejszyły dostępność towarów powszechnego użytku dla ludności. Państwowe Domy Towarowe, które obiecano utworzyć w miejsce likwidowanego handlu prywatnego, powstały z dużym poślizgiem, zatem luka w zaopatrzeniu była poważna – mówił na antenie Polskiego Radia historyk prof. Andrzej Nowak.
Za kulisami
Zdaniem prof. Andrzeja Nowaka realizacja Planu Trzyletniego miała również związek z bardzo niekorzystną dla strony polskiej umową handlową ze Związkiem Radzieckim. Zgodnie z jej założeniami Sowieci kupowali od zależnej od siebie Polski węgiel, ale płacili za niego kilkunastokrotnie mniej, niż wynosiła cena rynkowa.
- W rzeczywistości Plan Trzyletni służyć miał odbudowie przede wszystkim przemysłu ciężkiego, aby polskie kopalnie działały pełną parą. […] W szybkim odbudowaniu przemysłu chodziło o to, aby ten mógł służyć realizacji tych zobowiązań wobec Związku Radzieckiego – stwierdził historyk w audycji "Historia żywa".
Wysiłek społeczeństwa
W czasie II wojny światowej Polska została zniszczona w sposób niewyobrażalny. Straciła 6 milionów obywateli, co stanowiło największy procentowy spadek liczby ludności spośród wszystkich państw, które brały udział w wojnie. Utraciła na rzecz Związku Radzieckiego wschodnią połowę państwa, a w zamian otrzymała rozwinięte, ale zrujnowane Ziemie Odzyskane. Miasta takie, jak Opole, Wrocław czy Gdańsk były zniszczone w 60-70 proc., Warszawa w 85 proc. Polskie społeczeństwo z ogromnym wysiłkiem i poświęceniem przystąpiło do odbudowy swojego kraju.
Kresy Wschodnie. Przez II wojnę światową Polska straciła niemal pół terytorium
"Srebrna brygada". Jak komunistyczne władze odebrały obywatelstwo oficerom PSZ na Zachodzie
Zdaniem historyka prof. Jerzego Eislera zasługi władz komunistycznych w tym zakresie były niewielkie.
- Czy mógł być jakikolwiek polski rząd, który nie podjąłby się odbudowy kraju ze zniszczeń? - pytał historyk w radiowej audycji "Kronika polska". - I czy to rzeczywiście obóz rządzący odbudował Polskę z wojennych zniszczeń czy też robił to ogół społeczeństwa?
Posłuchaj
Nowa władza
Polska po wojnie była krajem nie tylko zniszczonym, ale także znalazła się w kręgu państw zależnych od Związku Radzieckiego. Emigracyjny rząd londyński miał mniej do powiedzenia, niż przebywający w Polsce podlegli Józefowi Stalinowi działacze komunistyczni wspierani przez NKWD i Armię Czerwoną.
Już w nocy z 31 grudnia 1943 roku na 1 stycznia 1944 roku w Warszawie powstała Krajowa Rada Narodowa. Był to samozwańczy parlament, który zrzeszał polskich komunistów i socjalistów. Na jego czele stał sowiecki agent Bolesław Bierut. Po sfałszowanych wyborach do Sejmu z 19 stycznia 1947 roku KRN została rozwiązana.
th