"Polska Żyje" - jedno z konspiracyjnych pism okupowanej Warszawy podczas II wojny światowej

W późniejszym okresie nakład dochodził nawet do 30 tysięcy egzemplarzy i wydawano je od siedmiu do czterech numerów w miesiącu. Nie było to jednak pierwsze polskie pismo konspiracyjne okresu okupacji niemieckiej - pierwszym był "Monitor Informacyjny ZPN" wydawany przez Związek Powstańców Niepodległościowych.

Andrzej Chmielarz w artykule "Zalążki oporu", opublikowanym na stronach portalu Przystanek Historia, tak opisuje powstawanie tych dwu organizacji: "Na bazie byłego Związku Powstańców Śląskich powstał w Warszawie Związek Powstańców Niepodległościowych, który wydawał pismo »Monitor Informacyjny ZPN«. Organizacją tą kierowali dr Sebastian Chorzowski, a następnie Stanisław Szopiński i płk Jerzy Lipski. Drugą grupą wywodzącą się z tego środowiska było Zbrojne Wyzwolenie (dowódca: por. Andrzej Petrykowski »Tarnawa«) oraz Komendę Obrońców Polski: Działalność Komendy Obrońców Polski, jednej z pierwszych liczniejszych organizacji w Generalnym Gubernatorstwie, utworzonej w Lublinie na przełomie września i października 1939 r. przez oficera Korpusu Ochrony Pogranicza mjr. Bolesława Studzińskiego, zdezorganizowały masowe aresztowania w styczniu 1941 r. Ostatecznie Komenda Obrońców Polski weszła w skład AK w lutym 1942 r. Organizacja powołana w październiku 1939 r. przez oficerów i podoficerów 21. Pułku Piechoty im. »Dzieci Warszawy« była kierowana przez ppłk. Stanisława Sosabowskiego, byłego dowódcę pułku. Objęła Warszawę i Lublin, ale po wyjeździe Sosabowskiego z Warszawy mocno osłabła i w 1940 r. weszła w skład żoliborskiego Obwodu ZWZ".

Komenda Obrońców Polski otwarcie i programowo uznawał zwierzchność rządu polskiego na emigracji oraz Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jednym z jej głównych zadań było przygotowanie społeczeństwa do zbrojnego wystąpienia przeciwko obu okupantom. Obywatelskie nieposłuszeństwo i walkę zbrojną przede wszystkim propagowano przeciwko okupantowi niemieckiemu. Działania antysowieckie były o tyle utrudnione, o ile wśród ruchów niepodległościowych funkcjonowały różne opcje walki na tle narodowościowych animozji miedzy Polakami, Ukraińcami, Białorusinami i Żydami. Dodatkowo te właśnie animozje z premedytacją rozgrywało radzieckie NKWD.

"Polska Żyje" była wydawana aż do 1944 roku i ma na swoim koncie choćby pierwsze ogłoszenie tzw. "Listy hańby" - w artykule "Tym, którzy nie wiedzą" wezwano do bojkotu oficjalnych kin, prasy i przedstawień teatralnych, w szczególności tych, które kierowane były przez Niemców bądź organizacje sprzyjające niemieckiemu okupantowi. Spis tych instytucji ukazał się w styczniu 1940 roku, a podobny wydrukowano w maju w "Biuletynie Informacyjnym", który był najpierw organem centralnym Związku Walki Zbrojnej, a później organem prasowym Armii Krajowej.

REKLAMA

Redaktorami pisma "Polska Żyje" byli major administracji Wojska Polskiego Bolesław Studziński, kapitan łączności Wojska Polskiego, ale też poeta i krytyk literacki Witold Hulewicz oraz jego brat Jerzy Teodor Hulewicz, pisarz, teoretyk sztuki, grafik i malarz ekspresjonista. Wśród dziennikarzy współpracujących z redakcją pisma zanotować można takie nazwiska jak: Zofia Kossak-Szczucka, Adam Próchniak, prof. dr Wacław Borowy, płk. Adam Remigiusz Grocholski, Lucjan Kołaciński czy siostry Apolonia i Grażyna Chrostowskie, z których druga była także uznaną poetką (obie rozstrzelane przez Niemców 18 kwietnia 1942 roku).

Pismo drukowało także poezje takich poetów jak Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski czy Andrzej Nowicki. Te pierwodruki posłużyły później do stworzenia słynnej "Antologii poezji współczesnej", wydanej w 1941 roku i będącej pierwszą antologią poezji w czasach okupacji. Właśnie na łamach "Polska Żyje" ukazał się słynny wiersz Antoniego Słonimskiego "Alarm" zaczynający się od słów:

"UWAGA! Uwaga! Przeszedł!

Koma trzy!"

REKLAMA

Ktoś biegnie po schodach.

Trzasnęły gdzieś drzwi.

Ze zgiełku i wrzawy

Dźwięk jeden wybucha rośnie,

REKLAMA

Kołuje jękliwie,

Głos syren - w oktawy

Opada - i wznosi się jęk:

"Ogłaszam alarm dla miasta War­sza­wy!"

REKLAMA

PP/bm