Historyczne referenda w III RP. O czym decydowali Polacy w 1996 roku?

W rodzącej się polskiej demokracji 29 czerwca 1995 r. przyjęto ustawę o referendum. Kilka miesięcy później, bo 29 listopada 1995 r., prezydent RP Lech Wałęsa, po uzyskaniu zgody Senatu RP, zarządził referendum o powszechnym uwłaszczeniu obywateli.

Padło pytanie: "Czy jesteś za przeprowadzeniem powszechnego uwłaszczenia obywateli?".

Skąd pomysł na to referendum? Narodził się w środowisku związanym z "Solidarnością". Była to propozycja sposobu realizacji jednego z elementów transformacji gospodarczej. Postulat "Sto milionów dla każdego" był hasłem kampanii wyborczej Lecha Wałęsy w 1990 r.

Prezydent Lech Wałęsa do pomysłu tego powrócił pod koniec swojej kadencji, ponownie czyniąc z hasła uwłaszczenia element walki politycznej przed zbliżającą się kampanią prezydencką. Pierwszy projekt referendum uwłaszczeniowego Lech Wałęsa złożył w październiku 1995 r., a drugi - 3 listopada tegoż roku. Pierwszy został przez Senat RP odrzucony, a drugi - ku zaskoczeniu - przyjęty.

REKLAMA

SLD i PSL odpowiedziało własnym referendum

Sejm 21 grudnia 1995 r., wolą SLD i PSL, w odpowiedzi podjął uchwałę o przeprowadzeniu referendum o niektórych kierunkach wykorzystania majątku państwowego. Wtedy pojawiły się cztery pytania:

• Czy jesteś za tym, aby zobowiązania wobec emerytów i rencistów oraz pracowników sfery budżetowej, wynikające z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, były zaspokojone z prywatyzowanego majątku państwowego?
• Czy jesteś za tym, aby część prywatyzowanego majątku państwowego zasiliła powszechne fundusze emerytalne?
• Czy jesteś za tym, aby zwiększyć wartość świadectw udziałowych Narodowych Funduszy Inwestycyjnych poprzez objęcie tym programem dalszych przedsiębiorstw?
• Czy jesteś za uwzględnieniem w programie uwłaszczeniowym bonów prywatyzacyjnych?

Frekwencja w obu referendach z 18 lutego 1996 r. wyniosła ok. 32,40 proc., co spowodowało, że były nieważne. Nie osiągnięto wymaganego progu 50 proc. Do urn poszło wtedy nieco ponad 9 mln osób.

Polacy odpowiedzieli na wszystkie pytania "tak", z wyjątkiem trzeciego pytania w drugim referendum. Tu większość była przeciwna. Kampanie poprzedzające oba głosowania miały jednak wpływ na porządkowanie polskiej sceny politycznej. Skupiła ona obóz prawicy w ramach Akcji Wyborczej "Solidarność". Ugrupowanie to wygrało w wyborach parlamentarnych w 1997 r.

• Poseł Kukiz'15: wszystkie pytania referendalne nie pasują opozycji
• Pytania referendalne. Wiceszef MEiN: dosadne, zasadnicze i praktyczne

PAP/Kowalski M., 2018, Referenda "uwłaszczeniowe", Atlas wyborczy Polski/mn