Lojalni krwiopijcy. Ewolucja wszy to odbicie ludzkich migracji na przestrzeni tysiącleci

Wierne pasożyty

Badaniom poddano wszy ludzkie (Pediculus humanus) z całego świata. Analiza genetyczna ujawniła wyraźny podział na wszy pochodzące z Azji i wszy  z Europy. Te pierwsze dominują w Ameryce Środkowej, podczas gdy Amerykę Północną i Amerykę Południową zamieszkują hybrydy wszy azjatyckich i europejskich. To właśnie ten fakt zwrócił uwagę naukowców, którzy zaczęli zastanawiać się nad wpływem ludzkich migracji na ewolucję naszych "najwierniejszych" pasożytów.

– Wszy głowowe są z ludźmi od dwóch milionów lat – powiedział współautor badania Ariel Ceferino Toloza, entomolog i ekolog z Centrum Badań nad Szkodnikami i Środkami Owadobójczymi w Argentynie. – Kiedy ludzie się poruszają, przenoszą również tego ektopasożyta – dodał.

Wszy głowowe (Pediculus humanus capitis) to podgatunek wszy ludzkich, które składają jaja we włosach i wysysają krew ze skóry głowy. Są pasożytami obligatoryjnymi - nie mogą przetrwać poza ciałem ludzkiego żywiciela dłużej niż jeden lub dwa dni. Ariel Ceferino Toloza zauważył, że w celu zachowania owej "intymnej" relacji, wszy przez tysiąclecia ewoluowały w ścisłym związku z ludźmi i najbliższymi nam hominidami.

Te powiązania ewolucyjne oznaczają, że genomy wszy zawierają wskazówki dotyczące przemieszczania się ludzi między kontynentami. W poprzednim badaniu naukowcy przeanalizowali DNA 75 ludzkich wszy i wykryli różnice między wszami północnoamerykańskimi, europejskimi i azjatyckimi.

REKLAMA

Genetyczny miszmasz

W nowym badaniu opublikowanym w 8 listopada 2023 roku w czasopiśmie "PLOS One", naukowcy poszerzyli wielkość próby i zsekwencjonowali geny z 274 żywych wszy głowowych z 25 lokalizacji na całym świecie. Potwierdzili, że w Azji i Europie istnieją dwie genetycznie odrębne grupy wszy, natomiast zaskoczyły ich znacznie mniej jednoznaczne wyniki owadów z Ameryki

– Wszy północnoamerykańskie mają silny wzorzec hybrydyzacji – powiedziała główna autorka badania Marina Ascunce, genetyk ewolucyjna z University of Florida i Centrum Entomologii Medycznej, Rolniczej i Weterynaryjnej Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych.

Podczas gdy geny wszy północnoamerykańskich były mieszanką genów insektów pochodzenia europejskiego i azjatyckiego, wszy środkowoamerykańskie były blisko spokrewnione z wszami azjatyckimi i prawdopodobnie przybyły tam wraz z pierwszymi ludźmi, którzy zaludnili obie Ameryki. – Wszy z Hondurasu są bliższe wszom z Mongolii – tłumaczyła Marina Ascunce. – Pomyśleliśmy, że to interesujące – mówiła.

REKLAMA

Badania sugerują, że pierwsi ludzie, którzy przybyli do Ameryki, wywodzą się z grupy przodków starożytnych mieszkańców północnej Syberii i Azji Wschodniej, ci zaś mogli również rozproszyć się w Mongolii, co jest jednym z możliwych wyjaśnień podobieństwa genetycznego między Mongołami a rdzennymi Amerykanami.

Bardzo młode hybrydy

Aby ustalić, kiedy azjatyckie i europejskie wszy weszły ze sobą w kontakt w obu Amerykach, naukowcy wprowadzili dane genetyczne do modelu, który uwzględniał archeologiczne ślady obecności wszy uzyskane z powierzchni mumii i starożytnych grzebieni. Odkryli, że hybrydy północnoamerykańskie ewoluowały po kilku falach migracji ludzi z Europy dopiero w ciągu ostatnich 100 lat, w tym podczas dwóch wojen światowych, ale nie mogli wyciągnąć wniosków na temat wpływu wcześniejszej europejskiej kolonizacji rozpoczętej w epoce Krzysztofa Kolumba.

– Mogliśmy wykryć starożytną kolonizację obu Ameryk przez ludność azjatycką, a także kolonizację europejską – powiedział Ariel Ceferino Toloza. – W materiale z Ameryki Południowej można znaleźć bardzo wyraźne świadectwa europejskiej kolonizacji, ale głównie z czasów II wojny światowej, kiedy nastąpiła fala emigracji do Argentyny. Europejczycy migrowali głównie do Ameryki Północnej i Południowej, więc wszy w Ameryce Środkowej zachowały wyraźny ślad azjatycki – dodał.

Badania obejmowały więcej przedstawicieli wszy niż poprzednie prace, próba jednak nie była równomiernie rozmieszczona na kontynentach i może być nadal zbyt mała, aby uchwycić cały obraz. – Niemniej jednak artykuł potwierdza, że wczesna kolonizacja Ameryki pochodziła z Azji Wschodniej i że wszy hybrydowe ewoluowały w wyniku niedawnych migracji ludzi do obu Ameryk – zauważyła Alejandra Perotti, profesor biologii bezkręgowców na University of Reading w Wielkiej Brytanii.

REKLAMA

LiceScience/mc