Najważniejsze informacje w skrócie:

• Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wstrzymało wypłaty z programu HoReCa w KPO i rozpoczęło intensywne kontrole, w tym u 16 projektów uznanych za wątpliwe, takich jak dofinansowania na luksusowe jachty czy wirtualne strzelnice
• Decyzja o kontrolach wynika z szerokiej krytyki dotyczącej marnotrawstwa środków publicznych i finansowania inwestycji niezwiązanych z pierwotnymi celami Krajowego Planu Odbudowy
• Polska ma do dyspozycji 59,8 mld euro z KPO, z czego duża część musi być przeznaczona na cele klimatyczne i cyfrowe, a wydatkowanie funduszy musi nastąpić do końca sierpnia 2026 roku, po dwuletnim opóźnieniu w uruchomieniu programu

Wstrzymanie wypłat i kontrole. Rząd reaguje na kontrowersje z KPO

Krajowy Plan Odbudowy (KPO), będący kluczowym narzędziem dla polskiej gospodarki po pandemii, znalazł się pod lupą. Minister funduszy i polityki regionalnej, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, podjęła zdecydowane kroki w odpowiedzi na narastające kontrowersje wokół wydatkowania środków, szczególnie w sektorze HoReCa. Szefowa MFiPR zapowiedziała wstrzymanie wypłat w ramach programu wsparcia dla tej branży. Celem jest gruntowna weryfikacja umów, po której płatności mają zostać wznowione.

"Jeśli chodzi o program HoReCa: trwają kontrole u wszystkich 5 operatorów, zakończą się we wrześniu. Pierwsze 16 projektów, które zostały uznane za wątpliwe, zostaną skontrolowane na miejscu w tym tygodniu, kolejne w następnym tygodniu. Niezależnie trwa kontrola pod kątem sprawdzenia potencjalnych konfliktów interesów” - podkreśliła szefowa Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która jest operatorem programu, będzie weryfikować, czy zakupione maszyny lub urządzenia rzeczywiście znalazły się w faktycznej ofercie handlowej przedsiębiorcy, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, umowa może zostać rozwiązana.

Fala krytyki KPO. Kontrowersyjne inwestycje i marnotrawstwo środków?

Decyzje minister to bezpośrednia odpowiedź na "nieprawidłowe i niecelowe wydatkowanie środków" z KPO, które wzbudziło ogromne oburzenie społeczne. Pieniądze, które miały wspierać innowacje i pomagać firmom poszkodowanym w pandemii, trafiały na, jak to określono, "wątpliwe inwestycje". Największa fala krytyki dotknęła programu wsparcia dla sektora HoReCa, którego celem była dywersyfikacja działalności firm dotkniętych lockdownami.

Zarzuty są poważne: mówi się o marnotrawstwie środków publicznych, gdyż dotacje przyznawano na projekty "błahe i niemające kluczowego znaczenia dla rozwoju gospodarki". Do tego dochodzi problem niewystarczającej kontroli, gdzie kryteria przyznawania środków były zbyt łagodne, co umożliwiło finansowanie inwestycji niezwiązanych z celami KPO. Podnoszono również argumenty o braku inwestycji strategicznych, wskazując, że środki powinny trafiać w kluczowe sektory, takie jak produkcja leków, a nie na dobra konsumpcyjne i luksusowe.

Kontrowersyjne inwestycje z KPO

Pieniądze, które miały wspierać innowacje i pomagać firmom, trafiały na "wątpliwe inwestycje". Oto przykłady projektów, które wzbudziły największe oburzenie.

🛥️

Zakup luksusowych jachtów i łodzi motorowych

🎯

Dofinansowanie do wirtualnych strzelnic

🧖

Inwestycje w sauny, solaria i luksusowe meble hotelowe

☕

Zakup mobilnych ekspresów do kawy

♣️

Dofinansowanie kursów brydża sportowego

🎭

Dofinansowanie klubu dla swingersów

W obliczu tych kontrowersji premier Donald Tusk zapowiedział "zero tolerancji" dla marnotrawstwa i zażądał przeprowadzenia kontroli w PARP. Sprawą zainteresowała się również Prokuratura Europejska (EPPO), która wszczęła dochodzenie w sprawie możliwych nieprawidłowości przy wydatkowaniu środków z polskiego KPO w sektorze HoReCa. PARP zapewniła, że program wsparcia jest kontynuowany, a kontrole mają być jak najmniej uciążliwe dla przedsiębiorców, jednocześnie skutecznie identyfikując i rozliczając wszelkie nieprawidłowości.

KPO. Ile mamy pieniędzy i ile czasu na ich wydanie?

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) to program o strategicznym znaczeniu, mający na celu odbudowę polskiej gospodarki po pandemii COVID-19 oraz wzmocnienie jej odporności na przyszłe kryzysy. Polska otrzymała w ramach KPO znaczące fundusze – łącznie 59,8 miliarda euro, co przekłada się na ponad 260 miliardów złotych.

Kwota ta dzieli się na 25,27 miliarda euro w formie bezzwrotnych dotacji i 34,54 miliarda euro w formie niskooprocentowanych pożyczek. Znacząca część tych środków, bo ponad 40%, musi być przeznaczona na cele klimatyczne, a ponad 20% na transformację cyfrową.

Oficjalny i nieprzekraczalny termin na zrealizowanie i zakończenie wszystkich inwestycji oraz reform zaplanowanych w KPO upływa 31 sierpnia 2026 roku. Czas na rozliczenie wydatków jest nieco dłuższy i kończy się wraz z końcem 2026 roku.

Uruchomienie środków z KPO dla Polski było opóźnione o około dwa lata. Polska, jako jeden z ostatnich krajów Unii Europejskiej, otrzymała pierwsze fundusze dopiero w grudniu 2023 roku (zaliczka z programu REPowerEU) i kwietniu 2025 roku (pierwsza regularna płatność).

Główną przyczyną tego opóźnienia był spór poprzedniego rządu z Komisją Europejską, dotyczący przestrzegania zasad praworządności. Komisja uzależniła wypłatę środków od spełnienia tzw. "kamieni milowych", które dotyczyły przede wszystkim przywrócenia niezależności sądownictwa. Dopiero po zmianie rządu i podjęciu kroków w celu realizacji tych zobowiązań, środki dla Polski zostały odblokowane.

Warto dodać, że pomimo kontrowersji wokół niektórych projektów HoReCa, środki z KPO są również kierowane na ważne inwestycje. Minister Pełczyńska-Nałęcz poinformowała, że w ostatnim tygodniu wypłacono blisko 250 mln zł na inwestycje z PFR, z czego 47,5 mln zł przeznaczono na rozwój szpitali, w tym w obszarze onkologii.

Podpisano także umowę na elektryfikację i zwiększenie efektywności terminalu kontenerowego w Porcie Gdyni, a Płock otrzymał fundusze na 11 inwestycji w ramach Zielonej Transformacji Miast, w tym na budowę kanalizacji deszczowej i wodociągów. Kolejna transza pieniędzy z KPO ma wpłynąć jesienią.

• Wybuchła afera ws. dotacji z KPO. Wszystko, co wiemy do tej pory
• Dotacje z KPO. Szłapka: w połowie września wyniki kontroli
• KPO. Jak działa i co oznacza dla Polski? Wyjaśniamy krok po kroku

Źródło: MFiPR/Michał Tomaszkiewicz