Kim była święta Barbara? Tajemniczy żywot patronki górników
Z okazji jej liturgicznego wspomnienia górnicy obchodzą 4 grudnia swoje święto - Barbórkę. Ale święta Barbara jest również patronką murarzy, architektów, flisaków, a nawet cnotliwych narzeczonych, życia rodzinnego i dobrej śmierci. O życiu tej świętej nie mamy jednak żadnych pewnych informacji.
2025-12-03, 21:00
Święta Barbara czczona jest w świecie chrześcijańskim jako męczennica i dziewica, ale informacje na jej temat czerpiemy głównie ze średniowiecznych podań i legend. O świętej Barbarze nie wspominają żadne najdawniejsze źródła kościelne. Należy jednak zaznaczyć, że jej kult znany był w IX wieku w Konstantynopolu, a jeszcze wcześniej, bo w wieku VII, wśród wyznawców egipskiego Kościoła koptyjskiego.
Najstarszy zachowany wizerunek świętej Barbary pochodzi z VIII wieku. Jest to fresk znajdujący się w kościele Santa Maria Antiqua w Rzymie. Pamięć o tej męczennicy czczona była na Wschodzie i na Zachodzie, choć ogromną popularność Barbara zaczęła zdobywać dopiero w drugim tysiącleciu. Być może miało to związek z wywiezieniem domniemanych relikwii świętej Barbary z Konstantynopola przez Wenecjan (wg różnych źródeł w XI lub XIII wieku). Wówczas to katoliccy kaznodzieje rozpowszechnili wśród wiernych opowieści o męczennicy.
Legenda o świętej Barbarze
Według tych podań Barbara żyła na przełomie III i IV wieku w Bitynii, krainie położonej w obecnej Turcji, wówczas w Imperium Rzymskim. Działo się to w okresie przed objęciem władzy przez Konstantego Wielkiego (306-337), który nie tylko zakończył prześladowania wyznawców Chrystusa, lecz także doprowadził do równouprawnienia wyznań w państwie, a nawet faworyzował chrześcijan.
Dorastała w mieście Nikomedia (wg innych wersji Heliopolis). Była córką bogatego poganina imieniem Dioskur. Młoda i piękna Barbara wbrew woli ojca związała się z grupą narażonych na prześladowania chrześcijan. Dioskur niepocieszony z trudnego do zrozumienia postępowania jedynej córki postanowił zamknąć ją w wieży. Próbował wydać ją też za mąż (a kandydatów ponoć nie brakowało), ale Barbara stanowczo odrzucała wszystkich zalotników.
Gdy pewnego dnia wygłosiła ojcu długie i pogłębione kazanie na temat wiary chrześcijańskiej, Dioskur wpadł we wściekłość i rzucił się na nią z mieczem. Dziewczyna zdołała uchylić się przed atakiem i uciekła, ale wzburzony ojciec rozpoczął pogoń za córką. Barbarze, dzięki cudownemu rozstąpieniu się skały, udało się schronić w bezpiecznym miejscu. Jej radość nie trwała jednak długo.
Dostrzegł ją pasterz, który doniósł o tym Dioskurowi. Zawzięty ojciec zbił córkę, ponownie uwięził, a gdy ta nie wyrzekła się wiary, oddał ją wrogo nastawionemu do chrześcijan namiestnikowi. Ten zlecił okrutne tortury (biczowanie, przypalanie, obcięcie piersi), ale nawet to nie poskutkowało porzuceniem przez nią chrześcijaństwa. Wtedy rozkazał ją ściąć. Wyrok wykonać miał sam Dioskur. Gdy tylko ojciec zdekapitował własną córkę, padł rażony piorunem.
Święta Barbara została opiekunką cnotliwych narzeczonych, życia rodzinnego i dobrej śmierci. Dziś znana jest głównie jako patronka górników, którzy w dzień jej liturgicznego wspomnienia, 4 grudnia, obchodzą swoje święto – Barbórkę. Ale do tej świętej odwoływali się również przedstawiciele innych niebezpiecznych zawodów narażeni na nagłą śmierć: marynarze, flisacy (zajmujący się spławianiem towarów rzeką) czy artylerzyści, a także osoby związane z budownictwem, np. architekci.
Źródła: Polskie Radio/th
P. Skarga, Żywoty świętych, 1995; B. Ogrodowska, Święta polskie. Tradycja i obyczaj, 1996; Religia. Encyklopedia PWN, tom 1, 2001; V. Schauber, H. M. Schindler, Ilustrowany leksykon świętych, 2002.