Kilogramy złota, bandyci i politycy PRL - afera "Żelazo" w publikacji IPN

Akcja o kryptonimie "Żelazo" przeprowadzona została w latach 70. XX wieku. Współpracownicy wywiadu PRL przeniknęli do świata przestępców. Razem z nimi rabowali, napadali , a nawet mordowali w Europie Zachodniej. Uzyskane w ten sposób pieniądze, złoto, srebro, drogie kamienie, dzieła sztuki czy luksusowe samochody przemycali do Polski. Był to skarbiec z którego czerpał wywiad, ale także korzystali peerelowcy aparatczycy.

Tajemniczy gość w MSW

Afera "Żelazo" wybuchła w połowie lat 80. XX wieku.  Na światło dzienne zaczęły wyciekać informacje o działalności I Departamentu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
W kwietniu 1984 w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie na Rakowieckiej pojawił się mężczyzna w średnim wieku. To Mieczysław - jeden z braci Janoszów - bohaterów całej historii. Powoływał się na wieloletnią współpracę z wywiadem PRL i wspólną realizację przestępczych przedsięwzięć na Zachodzie Europy.
Po co przyszedł Mieczysław Janosz? Domagał się zwolnienia z aresztu swego brata Kazimierza, którego milicja zatrzymała za liczne przestępstwa kryminalne. Co mógł zaproponować w zamian? Milczenie o operacji wywiadu i Kazimierza Janosza przeprowadzonej w 1971 roku w Niemczech Zachodnich. W zamian za zgodę na powrót do kraju miał on przekazać MSW część zebranych w różny – przeważnie przestępczy – sposób kosztowności i luksusowych towarów.

 

REKLAMA

Film dokumentalny o aferze "Żelazo" przygotowany przy współudziale IPN cz.1 / źródło youtube

Co zawierał skarb MSW
Było to sto kilogramów złota, głównie biżuterii, dużo drogich kamieni oraz kilkaset kontenerów ze srebrem, a także luksusowa odzież, zapalniczki itd. Część majątku została przejęta przez wywiad już na granicy, a później dzielona w siedzibie bezpieki na Rakowieckiej w Warszawie.

Janoszowie mieli zabić Michnika?

Cała sprawa jest skomplikowana bardziej niż najlepszy film. Są napady, są strzelaniny i trupy, rozbójnictwo przenika się z polityką. Janoszowie mieli być nawet zamieszani w planowany zamach na Adama Michnika, do którego jednak nie doszło.

Bracia Janoszowie – Kazimierz, Mieczysław i Jan – od przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych balansowali między bezpieką, mniej lub bardziej lewymi interesami, przemytem i partyjną nomenklaturą. Dwaj z nich podczas zagranicznej wycieczki nie wrócili do kraju i wówczas zaczęli międzynarodową karierę.

REKLAMA

Władcy PRL w aferze "Żelazo"
Przygotowany przez historyków zbiór dokumentów pokazuje jak bardzo peerelowska władza, zwłaszcza jej służby były uwikłane w różne ciemne, także przestępcze interesy.

Z zeznań członka Biura Politycznego, generała Mirosława Milewskiego przed Centralną Komisją Partyjną PZPR, która badała sprawę w 1985 roku, wynika, że skradzione przedmioty rzekomo zostały częściowo przywłaszczone przez przedstawicieli najwyższych władz PRL Edwarad Gierka i jego żonę, wicepremiera Jana Szydlaka,  wiceszefa MSW Mieczysława Grudnia i innych.

- Była operacja nietypowa, operacja taka, w której "śmierdziało". Stąd trzeba było mieć zgodę określonego wyższego szczebla. Na ogół ja sobie nie przypominam, żeby poza sprawami jakimiś szczegółowymi, operacjami, żeby sekretarz KC czy premier coś akceptował. Więc widocznie uznana była ta sprawa za tej skali, wagi. Brało się to z tego, że wówczas to zapotrzebowanie na pieniądze było wielkie, i stąd szukało się wszelkich sposobów - mówił Milewski, co czytamy w stenogramie posiedzenia KC PZPR

W dokumentach zebranych przez IPN najczęściej pada właśnie nazwisko Milewskiego. Wynika z ich, że partyjna wierchuszka nie tylko otrzymywała „fanty” z majątku przemyconego do Polski przez Janoszów, ale wzajemnie szachowała się udziałem i wiedzą o aferze Żelazo.

REKLAMA

Film dokumentalny o aferze "Żelazo" przygotowany przy współudziale IPN cz.2 / źródło youtube

Zbiór dokumentów peerelowskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej opracowali Witold Bagiński i Piotr Gontarczyk. To pierwsza tego typu publikacja na temat afery "Żelazo".

REKLAMA