Kluczowe wskaźniki makroekonomiczne
Wzrost PKB: 3,5%
Średnioroczna inflacja: 3,0%
Wzrost wynagrodzeń: 6,4% (co oznacza realny wzrost płac)
2,3 bln zł długu, 270 mld zł deficytu. Kto jest winny takiego stanu finansów publicznych?
W 2022 roku oficjalny deficyt budżetowy wynosił 12,6 mld zł. W 2026 roku, według projektu przedstawionego przez rząd, różnica między wydatkami a wpływami ma wynosić 271,7 mld zł. Skąd ta nagła eksplozja?
Michał Tomaszkiewicz
2025-08-29, 05:43
Najważniejsze informacje w skrócie:
- Całkowite zadłużenie kraju rośnie. W 2025 roku realny, całkowity dług publiczny Polski liczony metodą EDP (uwzględniającą zarówno dług ujęty w wyliczeniach rządowych, jak i “ukryty” w instytucjach zależnych od rządu, przekroczy 2,3 biliona złotych.
- Ukryty dług i "równoległy budżet": Po 2019 roku rząd na masową skalę zaczął finansować wydatki (głównie na COVID-19 i zbrojenia) poza oficjalnym budżetem przez fundusze w BGK i PFR. Sprawiło to, że realny dług publiczny (unijny EDP) jest o 450 mld zł wyższy niż oficjalnie podawany dług krajowy (PDP), a oficjalny deficyt przestał być wiarygodny.
- Kto i ile dołożył do długu: W latach 2016-2023 rządy Zjednoczonej Prawicy zwiększyły dług o 768 mld zł. Dla porównania, w okresie 2011-2015 za rządów koalicji PO-PSL dług wzrósł o 154 mld zł. Lata 2024-2025 mają podnieść dług o kolejne 630 mld zł (w dużej mierze według planu PiS)
- Konsekwencje: eksplozja odsetek i nadzór UE: Rosnące zadłużenie i stopy procentowe spowodowały, że roczne koszty obsługi długu wzrosły z 30 mld zł do prawie 80 mld zł. W 2023 roku same odsetki stanowiły aż 45,5% deficytu. Finałem tej polityki jest ponowne objęcie Polski procedurą nadmiernego deficytu przez UE, co ogranicza swobodę prowadzenia polityki budżetowej.
Od lat oficjalne dane budżetowe nie pokazywały całej prawdy o stanie finansów państwa, a kluczem do zrozumienia tej sytuacji jest rozróżnienie dwóch miar długu: krajowej (PDP), widocznej w polskich ustawach, i unijnej (EDP), która obejmuje wszystkie zobowiązania państwa. Ten artykuł wyjaśnia, jak poprzez mechanizm "równoległego budżetu" i kreatywną księgowość narósł ukryty dług, kto i w jakiej części za niego odpowiada oraz ile kosztuje nas jego obsługa.
Dwa oblicza długu: nożyce między danymi oficjalnymi a realnymi
Kluczem do zrozumienia polskiego zadłużenia jest analiza rosnącej luki między Państwowym Długiem Publicznym (PDP), definiowanym według polskiego prawa, a Długiem Sektora Instytucji Rządowych i Samorządowych (EDP), obliczanym według metodologii unijnej. Różnica między nimi to tzw. dług pozabudżetowy lub ukryty.
Dwa oblicza długu publicznego
Wyjaśniamy, dlaczego polska i unijna metodologia liczenia długu publicznego dają różne wyniki i co to oznacza w praktyce.
🇵🇱 Państwowy Dług Publiczny (PDP)
Definicja: Polska, krajowa metodologia oparta na ustawie o finansach publicznych.
Co obejmuje? Zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych (rząd, samorządy, ZUS, KRUS itp.).
🇪🇺 Dług Sektora Rządowego (EDP)
Definicja: Unijna metodologia (ESA2010), używana do oceny spełniania kryteriów z Maastricht.
Co obejmuje? Wszystkie jednostki kontrolowane przez rząd, w tym specjalne fundusze pozabudżetowe przy BGK i PFR.
Do 2019 roku luka ta była stosunkowo niewielka i stabilna, wynosząc na koniec roku 55 mld zł. Jednak po 2019 roku nastąpiła eksplozja. Różnica między obiema miarami długu zaczęła gwałtownie rosnąć, przekraczając 225 mld zł w 2020 roku i osiągając prognozowany poziom 450 mld zł w roku 2025.
Ta rosnąca rozbieżność jest efektem świadomej strategii politycznej, która przeniosła ogromną część wydatków państwa poza oficjalny budżet, a tym samym poza coroczną kontrolę parlamentarną. Choć skala tego zjawiska po 2019 roku jest bezprecedensowa, warto pamiętać, że kreatywność w zarządzaniu statystykami długu nie jest nowym pomysłem. W 2014 roku, w obliczu zbliżania się do konstytucyjnego progu ostrożnościowego, rząd przeprowadził reformę Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Polegała ona na przeniesieniu do ZUS i umorzeniu obligacji Skarbu Państwa o wartości ponad 130 mld zł, co pozwoliło na jednorazowe, statystyczne obniżenie oficjalnego długu publicznego.
Dług publiczny Polski (2006-2025)
Porównanie długu liczonego metodologią krajową (PDP) i unijną (EDP) w mld zł.
0
600
1200
1800
2400
Dług PDP (krajowy)
Dług EDP (unijny)
W latach 2006-2007 dług EDP zaczął rosnąć, co było związane m.in. z zadłużeniem Krajowego Funduszu Drogowego (KFD), który był liczony w EDP, ale nie w PDP. W 2008 roku, mimo wzrostu zadłużenia, różnica ta nie była jeszcze znacząca. Ponadto, w tym okresie, w ramach konsolidacji długu publicznego w ujęciu krajowym (PDP), niektóre zobowiązania mogły być eliminowane, co sprawiało, że wynik PDP był wyższy niż EDP.
Sytuacja ta jest wyjątkiem historycznym. Począwszy od 2007 roku, EDP zaczął systematycznie przekraczać PDP, a różnica ta wyraźnie powiększyła się po 2020 roku w związku z finansowaniem działań antykryzysowych w czasie pandemii, kiedy to zadłużenie zaciągane przez Bank Gospodarstwa Krajowego czy Polski Fundusz Rozwoju wchodziło w skład długu EDP, ale nie PDP.
Podawanie długu w wartościach nominalnych jest obrazowe, ale też nieco mylące: Polska gospodarka w tych latach zaliczyła spektakularny wzrost. Lepszym sposobem na unaocznienie, jak realnie duży jest dług publiczny w danym roku, jest odniesienie go do wysokości PKB.
Dług publiczny Polski w relacji do PKB
Dane i prognozy dla lat 2006-2025.
0%
15%
30%
45%
60%
0%
15%
30%
45%
60%
PO + koalicjanci
PiS + koalicjanci
Próg konstytucyjny (55%)
Próg z Maastricht (60%)
Próg 55% PKB to wewnętrzny, polski mechanizm ostrożnościowy, zapisany w Ustawie o finansach publicznych. Działa on jak twardy "hamulec bezpieczeństwa", który ma uniemożliwić zbliżenie się do absolutnego, konstytucyjnego limitu długu publicznego wynoszącego 60% PKB. Jego przekroczenie automatycznie i z mocy prawa uruchamia bardzo surowe sankcje, takie jak obowiązek uchwalenia budżetu bez deficytu oraz zamrożenie płac w sferze budżetowej. Jest to reguła sztywna, której celem jest natychmiastowe zdyscyplinowanie finansów państwa.
Z kolei próg 60% PKB to kryterium konwergencji z Traktatu z Maastricht, stanowiące ogólnoeuropejski standard stabilności fiskalnej. Jest to warunek, który muszą spełniać państwa aspirujące do strefy euro. W przeciwieństwie do polskiego progu, jest on bardziej elastyczny – jego ocena uwzględnia dynamikę spadku zadłużenia. Przekroczenie tego limitu nie skutkuje automatycznymi cięciami, lecz uruchomieniem unijnej Procedury Nadmiernego Deficytu, w ramach której kraj otrzymuje zalecenia naprawcze i jest poddawany monitoringowi Komisji Europejskiej.
Kto i ile dołożył do długu? Analiza przyrostu zadłużenia 2011-2025
Analiza nominalnego, rocznego wzrostu długu liczonego metodą unijną (EDP) pozwala ocenić wkład poszczególnych rządów w obecny poziom zadłużenia. Poniższa tabela przedstawia przyrost długu w podziale na okresy, za które dane rządy były odpowiedzialne budżetowo.
Roczny przyrost długu publicznego (EDP) w podziale na okresy rządów
Dane i prognozy dla lat 2007-2025.
0 mld
+150 mld
+300 mld
Analizując powyższe dane, należy pamiętać, że nowy rząd w pierwszym roku swoich rządów realizuje budżet w dużej mierze przygotowany i ukształtowany przez poprzedników. Z tego względu odpowiedzialność za wysokość deficytu i przyrost długu w roku 2024 jest dzielona, a wpływ nowej koalicji na strukturę wydatków był ograniczony.
PO + koalicjanci
PiS + koalicjanci
W 2010 roku gwałtowny wzrost długu publicznego był konsekwencją światowego kryzysu finansowego z lat 2008–2009. Choć Polska uniknęła formalnej recesji, to spowolnienie gospodarcze odbiło się na dochodach budżetu państwa, które były niższe od zakładanych, podczas gdy wydatki – m.in. na inwestycje infrastrukturalne związane z przygotowaniami do Euro 2012 – rosły. Rząd finansował deficyt w dużej mierze poprzez emisję obligacji, co przełożyło się na historycznie wysoki przyrost długu w metodologii unijnej (EDP). W efekcie rok 2010 zamknął się wzrostem zadłużenia o ponad 137 mld zł – rekordowym jak na tamten okres.
Jeszcze większy skok zadłużenia miał miejsce w 2020 roku, gdy Polska, podobnie jak cały świat, zmagała się z kryzysem wywołanym pandemią COVID-19. Wprowadzono szerokie programy wsparcia dla przedsiębiorstw i pracowników („tarcze antykryzysowe”), a jednocześnie dochody budżetu spadły na skutek lockdownów i ograniczeń gospodarczych. Znaczną część nowych zobowiązań zaciągano również poza budżetem centralnym, przez instytucje takie jak PFR czy BGK, które jednak zgodnie z metodologią EDP wliczane są do długu publicznego. Skumulowany efekt tych działań sprawił, że w 2020 roku zadłużenie EDP wzrosło aż o blisko 292 mld zł – ponad dwukrotnie więcej niż w czasie kryzysu finansowego dekadę wcześniej.
Zastrzeżenie: Analizując powyższe dane, należy pamiętać, że nowy rząd w pierwszym roku swoich rządów realizuje budżet w dużej mierze przygotowany i ukształtowany przez poprzedników. Z tego względu odpowiedzialność za wysokość deficytu i przyrost długu w latach bezpośrednio po wyborach jest dzielona, a wpływ nowej władzy na strukturę wydatków mocno ograniczony.
Pandemia i wojna. Anatomia "równoległego budżetu"
Mechanizm tworzenia ukrytego długu po 2019 roku opierał się na wyspecjalizowanych funduszach celowych, ulokowanych głównie w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) i Polskim Funduszu Rozwoju (PFR). Instytucje te, działając na zlecenie rządu, emitowały własne obligacje z gwarancjami Skarbu Państwa w celu finansowania zadań publicznych. Ponieważ formalnie nie są one częścią sektora finansów publicznych w rozumieniu polskiej ustawy, ich zadłużenie nie było wliczane do długu PDP (i nie było pokazywane w oficjalnym budżecie), ale w całości obciążało sektor publiczny według metodologii unijnej.
Poligonem doświadczalnym dla tego modelu stał się Fundusz Przeciwdziałania COVID-19 (FPC-19). Jego skala była ogromna – w samym 2020 roku wydatki z tego jednego funduszu (92,7 mld zł) stanowiły równowartość 18,4% wszystkich wydatków budżetu państwa.
Precedens stworzony przez FPC-19 został szybko powielony. Po 2022 roku, w odpowiedzi na inwazję Rosji na Ukrainę, utworzono Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ), który stał się nowym "głównym motorem napędowym długu pozabudżetowego". To właśnie ambitne i kosztowne programy zbrojeniowe, finansowane w dużej mierze przez FWSZ poza budżetem MON, odpowiadają za prognozowany skokowy wzrost zadłużenia w latach 2024-2025. Co istotne, ten model finansowania okazał się droższy. Jak wskazują szacunki Instytutu Finansów Publicznych, wybór droższych obligacji BGK/PFR zamiast standardowych obligacji skarbowych będzie kosztował podatników dodatkowe 14,5 mld zł w całym okresie do ich zapadalności.
Oficjalny deficyt a realna "dziura" w finansach państwa
Mechanizm finansowania pozabudżetowego sprawił, że oficjalny deficyt budżetu państwa przestał być wiarygodną miarą stanu finansów publicznych. Poniższa zestawienie pokazuje oficjalne dane z rzeczywistym deficytem całego sektora publicznego i pokazuje skalę wydatków realizowanych poza budżetem.
Jak dług publiczny wpływa na deficyt budżetowy?
Krótkie podsumowanie kluczowych mechanizmów.
🏠Prosta analogia
Zależność między długiem a deficytem przypomina domowy budżet: im większy kredyt, tym wyższe comiesięczne odsetki, które stają się stałym, obowiązkowym wydatkiem. Podobnie państwo płaci odsetki od długu, co obciąża jego budżet.
⬇️
🔁Pętla zadłużenia
Rosnący dług prowadzi do błędnego koła. Wyższe zadłużenie oznacza wyższe odsetki do zapłaty w przyszłości, co z kolei zwiększa deficyt i zmusza państwo do zaciągania kolejnych pożyczek. Odsetki od długu wzrosły z 30 mld zł w 2021 roku do prawie 80 mld zł w 2023.
⬇️
🔄Rolowanie długu
Państwa rzadko spłacają dług z bieżących dochodów. Zamiast tego "rolują" go, zaciągając nowe pożyczki, aby spłacić stare. To oznacza, że realnym i bezpośrednim obciążeniem dla budżetu są odsetki, a nie spłata kapitału.
Jak pokazuje analiza, roczne koszty obsługi długu wzrosły z około 30 mld zł w 2021 roku do prawie 80 mld zł w roku 2023. Wkrótce przekroczą one 100 mld zł rocznie. Oznacza to, że co roku z budżetu "znika" ogromna kwota, która mogłaby być przeznaczona na inne cele – tylko po to, by obsłużyć stare zobowiązania.
Co ważne, płatności odsetkowe to nie to samo co spłata kapitału. Państwa rzadko kiedy spłacają stary dług z bieżących dochodów. Zamiast tego stosują mechanizm "rolowania długu", który polega na zaciąganiu nowego długu (emisji nowych obligacji), aby spłacić ten stary, którego termin zapadalności właśnie nadszedł.
Dlatego to właśnie odsetki, a nie spłata kapitału, są realnym i bezpośrednim obciążeniem dla rocznego deficytu budżetowego.
Porównanie deficytu budżetu państwa i deficytu sektora GG (2020-2024)
Wizualizacja różnic między oficjalnymi a rzeczywistymi danymi deficytu.
0 mld
50 mld
100 mld
150 mld
200 mld
250 mld
Oficjalny deficyt budżetu państwa
Deficyt pozabudżetowy
W 2022 roku oficjalny deficyt wyniósł zaledwie 12,6 mld zł, podczas gdy realna "dziura" w finansach państwa była prawie dziesięciokrotnie większa i sięgnęła 115,2 mld zł. Oznacza to, że niemal 88% realnego deficytu zostało wygenerowane poza kontrolą parlamentarną. W 2024 roku widać powiększony gwałtownie deficyt budżetowy - to wynik przeniesienia obsługi długu z funduszy bezpośrednio do wydatków państwa.
Od długu do deficytu. Jak odsetki zjadają nasze podatki
Rosnący dług w połączeniu ze wzrostem stóp procentowych po 2021 roku doprowadził do eksplozji kosztów jego obsługi. W ciągu zaledwie dwóch lat (2022-2023) roczne koszty odsetkowe w całym sektorze finansów publicznych wzrosły z około 30 mld zł do 79 mld zł. Prognozy na kolejne lata przewidują, że wkrótce przekroczą one 100 mld zł rocznie.
Analiza struktury deficytu pokazuje, że finanse publiczne wpadły w niebezpieczną pętlę. Coraz większa część nowo pożyczanych pieniędzy nie jest przeznaczana na inwestycje czy usługi publiczne, lecz na spłatę odsetek od starych zobowiązań. W 2023 roku aż 45,5% całego deficytu sektora publicznego stanowiły same koszty obsługi długu.
Struktura deficytu sektora GG w Polsce
Analiza deficytu pierwotnego i kosztów obsługi długu publicznego.
0 mld
50 mld
100 mld
150 mld
200 mld
Deficyt pierwotny
Koszty obsługi długu (odsetki)
Ile kosztuje nas dług przeszłości? Szacunkowy podział kosztów odsetkowych
Precyzyjne, księgowe rozbicie rocznych kosztów odsetkowych na rządy, które zaciągnęły poszczególne zobowiązania, nie jest możliwe bez dostępu do szczegółowej struktury każdej wyemitowanej obligacji. Można jednak stworzyć wiarygodny szacunek, który w obrazowy sposób pokaże, jak dług zaciągnięty w przeszłości obciąża dzisiejszy budżet.
Model ten opiera się na prostym założeniu: obliczamy średni, efektywny koszt obsługi całego długu w ostatnich latach, a następnie nakładamy ten wskaźnik na dług, który przyrósł w okresach odpowiedzialności poszczególnych rządów. Na początek sprawdzamy, ile długu przyrosło za rządów poszczególnych formacji.
Składniki długu publicznego na koniec 2023 roku
Całkowity dług (1691,2 mld zł) w podziale na okresy, w których powstał.
🏛️Dług "odziedziczony" (stan na koniec 2006 r.)
500,2 mld zł (~29,58% całości)
⬇️
📈Przyrost netto za rządów Koalicji PO-PSL (2007-2015)
417,8 mld zł (~24,7% całości)
⬇️
📊Przyrost netto za rządów Zjednoczonej Prawicy (2016-2023)
773,2 mld zł (~45,72% całości)
Budżet, deficyt i potrzeby pożyczkowe na rok 2024 to w dużej mierze projekt ZP - nowa koalicja rządowa nie miała czasu, żeby go zmienić w większym wymiarze, modyfikacje były więc kosmetyczne. W bardzo uproszonym modelu, jaki stosujemy, przyporządkowalibyśmy wzrost długu do nowe koalicji, ale to by mocno zniekształciło obraz rzeczywistości. Dlatego w analizie zatrzymaliśmy się na 2023 roku.
Mnożąc poszczególne komponenty długu przez obliczone średnie oprocentowanie (5,22%), otrzymujemy przybliżone koszty, jakie generowały one w 2023 roku.
Szacowane roczne koszty odsetkowe
Obciążenie budżetu z tytułu długu publicznego w podziale na okresy, w których powstał.
0
10 mld
20 mld
30 mld
40 mld
Dług "Odziedziczony" (na koniec 2006 r.) 500,2 mld zł
Przyrost netto Koalicja PO-PSL (2007-2015) 417,8 mld zł
Przyrost netto Zjednoczona Prawica (2016-2023) 773,2 mld zł
* Suma szacowanych kosztów odsetkowych (~88,28 mld zł) jest nieco wyższa od faktycznego kosztu z 2023 r. (79 mld zł), ponieważ wskaźnik 5,22% został użyty do długu na koniec 2023 r., a nie do średniego stanu długu w ciągu roku.
Wyliczenia opierają się na prostym modelu szacunkowym. Najpierw obliczono średnie efektywne oprocentowanie długu w 2023 roku – dzieląc roczne koszty obsługi zadłużenia (79 mld zł) przez wartość długu na koniec 2022 r. (1 512,8 mld zł). Uzyskany wskaźnik (ok. 5,22%) został następnie „nałożony” na trzy komponenty długu: część odziedziczoną sprzed 2007 r., przyrost w latach rządów PO–PSL (2007–2015) oraz przyrost za rządów Zjednoczonej Prawicy (2016–2023). W ten sposób powstały szacunkowe kwoty rocznych kosztów odsetkowych przypisanych do poszczególnych okresów.
Metoda ta ma jednak istotne ograniczenia. Zakłada jednolite oprocentowanie całego długu, tymczasem w rzeczywistości obligacje mają różne terminy zapadalności, różne stopy procentowe i często są emitowane w różnych walutach. Ponadto część długu to instrumenty o stałym, a część o zmiennym oprocentowaniu. Oznacza to, że faktyczny koszt obsługi długu w danym roku zależy nie tylko od jego wysokości, ale też od struktury emisji i warunków rynkowych z lat, kiedy był zaciągany. Dlatego uzyskane liczby należy traktować jako orientacyjne przybliżenie, które obrazuje skalę obciążeń w podziale na okresy polityczne, ale nie jako rzeczywistą wysokość odsetek przypadających na „dług odziedziczony” czy „przyrost PO–PSL/ZP”.
Aby takie wyliczenia były w pełni precyzyjne, należałoby uwzględnić szczegółowe dane o każdym instrumencie długu – datę emisji, termin zapadalności, walutę, oprocentowanie, harmonogram spłat kuponowych i refinansowania. Dopiero na tej podstawie można by dokładnie rozdzielić koszty odsetkowe na poszczególne okresy rządów. Tego typu analiza jest możliwa jedynie w oparciu o pełną bazę emisji obligacji skarbowych i innych zobowiązań sektora finansów publicznych, do której dostęp mają w praktyce wyłącznie instytucje państwowe (np. Ministerstwo Finansów, NBP).
Najważniejsze założenia projektu budżetu na 2026 rok
Budżet bezpieczeństwa, inwestycji i wspierania obywateli.
Główne wielkości budżetowe
Dochody
~647 mld zł
Wydatki
~918,9 mld zł
Deficyt
~271,7 mld zł
Wskaźniki makroekonomiczne i priorytety wydatków
📈
🛡️
Obronność - Absolutny Priorytet
Na obronę narodową przeznaczona zostanie rekordowa kwota 200 mld zł, co stanowi ponad 4,8% PKB – najwyższy wskaźnik spośród wszystkich państw członkowskich NATO.
🏗️
Inwestycje strategiczne i infrastrukturalne
Zabezpieczono finansowanie dla kluczowych projektów, takich jak pierwsza elektrownia jądrowa, Centralny Port Komunikacyjny (CPK), oraz projekty kolejowe i morskie (m.in. w Gdyni, Świnoujściu i Gdańsku).
🏘️
Budownictwo Społeczne
Na ten cel zaplanowano 5 mld zł, co stanowi 2,5-krotny wzrost w stosunku do roku 2025.
🏥
Ochrona Zdrowia
Wzrost wydatków o 25 mld zł do kwoty 247,8 mld zł.
Powyższy model, mimo iż jest uproszczeniem, prowadzi do jednoznacznych wniosków. Po pierwsze, znacząca część (ok. 26,11 mld zł) rocznych odsetek płaconych w 2023 roku wynikała z długu, który istniał jeszcze przed 2011 rokiem, co pokazuje, jak długotrwałym obciążeniem są stare zobowiązania.
Po drugie, i co najważniejsze, analiza pokazuje skalę wpływu decyzji fiskalnych z ostatnich lat. Dług, który przyrósł za rządów Zjednoczonej Prawicy, generuje dziś szacunkowo dwa razy wyższe roczne koszty odsetkowe (ok. 40,35 mld zł) niż dług, który przyrósł w czasach koalicji PO-PSL (ok. 21,82 mld zł). To dobitnie ilustruje, jak skokowe zwiększenie zadłużenia po 2019 roku, w połączeniu z późniejszym wzrostem stóp procentowych, przełożyło się na potężny wzrost obciążeń odsetkowych dla obecnego i przyszłych budżetów.
Podsumowanie: Powrót pod nadzór i ryzyka na przyszłość
Lata 2020-2025 to okres fundamentalnej rekonfiguracji polskich finansów publicznych, której główną cechą stała się erozja przejrzystości i osłabienie demokratycznej kontroli nad wydatkami państwa. Bezpośrednią konsekwencją utrwalenia się wysokiego deficytu było ponowne objęcie Polski przez Komisję Europejską procedurą nadmiernego deficytu (EDP) w czerwcu 2024 roku. Nie jest to sytuacja nowa – Polska była już objęta tą procedurą po globalnym kryzysie finansowym z 2008 roku.
Powrót pod rygory procedury oznacza koniec okresu dużej swobody w kształtowaniu polityki budżetowej. Rząd został zobowiązany do przedstawienia wieloletniego planu konsolidacji, który będzie wymagał podjęcia trudnych decyzji dotyczących cięć wydatków lub zmian w podatkach, a jego realizacja będzie nadzorowana przez instytucje unijne. W perspektywie średnioterminowej polskie finanse publiczne stoją w obliczu trzech głównych ryzyk:
Ryzyka fiskalnego i wejścia w spiralę zadłużenia, w której nowe pożyczki służą głównie obsłudze starych.
Ryzyka utraty wiarygodności w oczach rynków finansowych, co może trwale podwyższyć koszty pożyczania pieniędzy przez Polskę.
Ograniczenia swobody polityki budżetowej wynikającego z konieczności realizacji planu naprawczego uzgodnionego z partnerami w UE.
Skąd to wiemy? Jak to policzyliśmy?
Wszystkie dane i analizy przedstawione w tym artykule opierają się na publicznie dostępnych informacjach, pochodzących z oficjalnych źródeł krajowych i europejskich.
Źródła danych
Podstawą dla tego opracowania były dane pochodzące z:
- Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)
- Ministerstwa Finansów (MF)
- Eurostatu, czyli urzędu statystycznego Unii Europejskiej
- Raportów Najwyższej Izby Kontroli (NIK)
Kluczowe wskaźniki, takie jak deficyt i dług, były analizowane według zharmonizowanej metodologii unijnej ESA2010. Wybór tej miary jest celowy – w przeciwieństwie do wąskiej, krajowej definicji Państwowego Długu Publicznego (PDP), uwzględnia ona całość zadłużenia sektora publicznego, w tym zobowiązania funduszy pozabudżetowych. Pozwala to na uzyskanie pełnego i porównywalnego międzynarodowo obrazu stanu finansów państwa.
Metodologia obliczeń
Przedstawione w artykule wyliczenia i szacunki zostały przeprowadzone w następujący sposób:
- Obliczenia przyrostu długu: Roczny przyrost długu (przedstawiony w tabeli "Roczny Przyrost Długu Publicznego...") został obliczony jako różnica między nominalną wartością długu EDP na koniec danego roku a jego wartością na koniec roku poprzedniego.
- Obliczenia deficytu pozabudżetowego: Wartość "deficytu pozabudżetowego" (w tabeli "Porównanie Deficytu Budżetu Państwa...") została obliczona jako różnica między rzeczywistym deficytem całego sektora instytucji rządowych i samorządowych (GG) a oficjalnym deficytem budżetu państwa raportowanym w danym roku.
- Obliczenia deficytu pierwotnego: Deficyt pierwotny (w tabeli "Struktura Deficytu Sektora GG...") obliczono poprzez odjęcie rocznych kosztów obsługi długu publicznego od całkowitego deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych (GG). Pozwala to na wyizolowanie tej części deficytu, która nie jest związana z obsługą zobowiązań zaciągniętych w przeszłości.
- Szacunek kosztów odsetkowych: Przedstawiony w artykule szacunkowy podział kosztów odsetkowych na poszczególne rządy jest modelem analitycznym. Został on oparty na obliczeniu średniego efektywnego oprocentowania całego długu w danym roku, a następnie nałożeniu tego wskaźnika na kwoty długu, które przyrosły w okresach odpowiedzialności budżetowej poszczególnych rządów.
Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz