Nowości nowego roku szkolnego. Jakie zmiany czekają uczniów i nauczycieli?

HiT - nowy przedmiot

Od nowego roku szkolnego w pierwszych klasach szkół ponadpodstawowych pojawi się nowy przedmiot: historia i teraźniejszość, który ma, jak tłumaczył decyzję o jego wprowadzeniu resort edukacji, zapoznać uczniów z zaniedbywaną dotąd historią najnowszą.

Przedmiot będzie wprowadzany stopniowo. W roku szkolnym 2022/2023 będzie nauczany w klasie I liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły I stopnia. W kolejnych latach zmiana obejmie kolejne klasy. Docelowo HiT w liceach będzie nauczany 2 godziny w klasach I i 1 godzinę w klasach II, uczniowie techników będą mieli po godzinie HiT w klasach I, II i III, a szkół branżowych I stopnia 1 godzinę w I klasie. Uczniowie, którzy rozpoczęli kształcenie w szkołach ponadpodstawowych przed rokiem szkolnym 2022/2023, nie będą objęci tą zmianą (będą uczyć się zgodnie z dotychczasową podstawą programową wiedzy o społeczeństwie).

Wprowadzenie nowego przedmiotu spowoduje zmniejszenie godzin historii (w całym cyklu kształcenia) z 8 do 7. Przedmiot ten będzie w programie liceum i technikum do końca pierwszego semestru ostatniej klasy. Wymiar godzin nauczania historii i wiedzy o społeczeństwie w zakresie rozszerzonym ma pozostać taki sam, a więc 6 godzin (historia) i 8 godzin (wiedza o społeczeństwie) w całym cyklu kształcenia.

Nauka strzelania

Do szkół wrócą też elementy przysposobienia obronnego, który to przedmiot w roku 2012 został zastąpiony przez edukację dla bezpieczeństwa (EDB). Nowe treści wprowadzone do EDB to m.in.: zasady pierwszej pomocy, bezpieczeństwo w stanie nadzwyczajnych wydarzeń oraz edukacja obronna, która obejmowałaby wiedzę z zakresu cyberbezpieczeństwa, terenoznawstwa, nauki strzelania, oraz reagowania w sytuacji zagrożenia działaniami wojennymi.

W szkole podstawowej lekcje EDB z elementami przysposobienia obronnego będą się odbywać w ósmej klasie. Program zakłada, że uczeń pozna podstawowe części składowe broni strzeleckiej oraz zasady bezpiecznego i efektywnego posługiwania się nią. Dowie się, jak prawidłowo zgrywać przyrządy celownicze, regulować oddech w czasie składania się do strzału oraz ściągać język spustowy. Natomiast w szkole średniej uczniowie mają już mieć bezpośredni kontakt z bronią. Będzie to nauka nie tylko składania i rozkładania broni, ale także strzelania z broni kulowej, pneumatycznej, repliki broni strzeleckiej (ASG) oraz strzelnic wirtualnych albo laserowych. A tam, gdzie nauka strzelania już od września nie będzie możliwa ( nie wszystkie szkoły mogą mieć dostęp do strzelnic), zajęcia praktyczne z bronią rozpoczną się w roku szkolnym (2023/2024).

Znowelizowana Karta nauczyciela

Od września obowiązywać będzie inna ścieżka awansu zawodowego. Nie będzie już nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego. Obowiązywać będą tylko dwa stopnie awansu: nauczyciel mianowany i nauczyciel dyplomowany. Osoba, która rozpoczyna pracę w zawodzie, nie będzie posiadała żadnego stopnia (do tej pory był nauczycielem stażystą). O awans zawodowy może się ubiegać po 4 latach pracy. W tym czasie będzie odbywał tzw. przygotowanie do zawodu i podlegał obowiązkowej ocenie. Będzie za to lepiej wynagradzany. Do tej pory pensja nauczycieli rozpoczynających pracę wynosiła 100 proc. kwoty bazowej, po nowelizacji Karty nauczyciela ma wynosić 120 proc. Jeżeli chodzi o nauczycieli mianowanych i dyplomowanych, pozostawałaby ona na bez zmian. Resort edukacji zaproponował jednak od stycznia 2023 r.  podniesienie o 9 proc. określonej w ustawie budżetowej kwoty bazowej dla wszystkich nauczycieli. Kolejną zmianą są tzw. godziny dostępności, w czasie których, odpowiednio do potrzeb, nauczyciel będzie prowadził konsultacje dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców. W przypadku nauczyciela, który pracuje w szkole na pół etatu, obowiązywać będzie jedna godzina dostępności na dwa tygodnie, a gdy nauczyciel pracuje na pełen etat - jedna godzina na tydzień.

Pedagog specjalny w szkołach i przedszkolu

Zmieniły się także zasady dotyczące zatrudniania specjalistów. Modyfikację tych zapisów w Karcie nauczyciela resort uzasadnia koniecznością zwiększenia dostępności oraz podniesienia jakości wsparcia udzielanego dzieciom i młodzieży w procesie kształcenia, wychowania i opieki, zwłaszcza że epidemia  wywołana wirusem SARS-CoV-2 i związany z nią reżim sanitarny (przede wszystkim izolacja społeczna) doprowadziły do znaczącego osłabienia kondycji psychicznej uczniów. Obowiązek zatrudniania nauczycieli specjalistów dotyczy publicznych i niepublicznych: przedszkoli (innych niż specjalne) i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, szkół podstawowych i ponadpodstawowych, zespołów szkół oraz szkół artystycznych realizujących treści z zakresu kształcenia ogólnego. Do grona już istniejących specjalistów (m.in. logopeda, psycholog, pedagog) w nowym roku szkolnym dołączyć ma pedagog specjalny, który ma wspierać pozostałych nauczycieli, realizować specjalistyczne zajęcia bezpośrednio z uczniami i udzielać porad i konsultacji rodzicom. Obowiązek zatrudnienia nauczycieli specjalistów w łącznej liczbie etatów, określonej w Karcie nauczyciela, będzie wprowadzany stopniowo. Od nowego roku szkolnego rozpocznie się pierwszy etap zatrudniania w pedagogów specjalnych. Dotyczy to zarówno szkół publicznych  - podstawowych, liceów ogólnokształcących, techników i szkół branżowych I stopnia oraz publicznych i niepublicznych przedszkoli.

Matura 2023 ze zmianami

W roku szkolnym 2022/2023 do matury pierwszy raz przystąpią absolwenci czteroletniego liceum. - To będzie trudniejsza matura niż tegoroczna - mówił minister edukacji Przemysław Czarnek na antenie radia RMF FM. - Natomiast nie tak trudna, jak była zakładana na początku, kiedy jeszcze nie wiedzieliśmy, że będzie COVID-19.

Jak ma wyglądać trudniejsza matura? Składać się będzie z obowiązkowych egzaminów pisemnych z języka polskiego, języka obcego nowożytnego i matematyki, a także z jednego egzaminu pisemnego z przedmiotu do wyboru. Obowiązkowe będą również egzaminy ustne z języka polskiego oraz języka obcego. Na egzaminie ustnym z języka polskiego maturzyści będą losowali zestaw, który ma się składać z dwóch zadań, z których jeden pochodzić będzie z puli zadań jawnych, ogłoszonych na dwa lata przed egzaminem. Jedno zadanie  sprawdzać będzie znajomość lektury obowiązkowej ( wypowiedź na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu), drugie związane będzie z literaturą, innymi dziełami sztuki albo językiem. Pisemna matura też będzie wyglądała inaczej. Do tej pory maturzyści otrzymywali jeden arkusz egzaminacyjny. Od 2023 roku będą dwa. Arkusz nr 1 to część testowa podzielona na zagadnienia o nazwie "Język polski w użyciu. Test" oraz "Test historycznoliteracki". Arkusz nr 2 to wypracowanie. Temat wybiera zdający, lecz wypracowanie musi uwzględniać dwa utwory literackie, w tym jeden z listy obowiązkowych lektur oraz dwa konteksty.

Zmieni się też egzamin z matematyki. Na poziomie podstawowym nie będzie już zadań za rozwiązanie których można było uzyskać 5 albo 6 punktów za to więcej będzie tych za punkt 1 lub 2. Ma być też więcej zadań otwartych. Pojawią się też ich nowe typy np. "prawda - fałsz". A na poziomie rozszerzonym będą wyłącznie zadania otwarte.

Kolejna zmiana to czas niektórych egzaminów pisemnych. Egzamin z języka polskiego na poziomie podstawowym trwać będzie 240 minut, na poziomie rozszerzonym 210 minut (obecnie odpowiednio 170 i 180 minut). Egzamin pisemny z matematyki zarówno na poziomie podstawowym i rozszerzonym trwać będzie 180 minut.

210 minut będzie trwać egzamin pisemny z języka mniejszości narodowej na poziomie podstawowym oraz rozszerzonym. Tyle samo czasu będą mieli zdający egzamin pisemny z języka mniejszości etnicznej lub z języka regionalnego.

Aby zdać maturę w formie obowiązującej od 2023 roku trzeba będzie uzyskać 30 procent punktów możliwych do zdobycia. To się więc nie zmienia. Ale - i to jest nowe - trzeba również uzyskać minimum 30 procent z pisemnego egzaminu z jednego przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym.

Zwolnienia z W-F tylko od specjalisty

Od 1 września dłuższe zwolnienia z WF-u (semestr i dłużej) będzie mógł wypisywać jedynie lekarz specjalista (np. kardiolog, ortopeda), a nie lekarz rodzinny, jak było to do tej pory. A na razie pilotażowo, tylko na Lubelszczyźnie i na Opolszczyźnie, ruszy program  Narodowa Baza Talentów, w ramach którego każdy nauczyciel WF będzie zobowiązany do przeprowadzenia szeregu testów w każdym semestrze, które pozwolą na wyłowienie talentów sportowych. Zdaniem ministra Kamila Bortniczuka będzie to "świetne narzędzie do monitorowania, ile dzieciaków uczęszcza na WF, ile nie poddaje się tym testom, a ile ma problemy z BMI, czyli z podstawowym wskaźnikiem określającym stosunek wagi do wzrostu". Program od 1 września 2023 ma być prowadzony w całym kraju.

Dzieci z Ukrainy

Pod koniec czerwca w polskich szkołach było około 180 tysięcy dzieci z Ukrainy. Zdecydowana większość z nich była w szkołach podstawowych, czterdzieści kilka tysięcy w przedszkolach, zaledwie kilka tysięcy w liceach i kilka tysięcy w technikach i szkołach branżowych. A kilkaset tysięcy dzieci z Ukrainy, które przyjechały do Polski, uczyło się zdalnie w ukraińskim systemie edukacji. Zdaniem wiceministra Dariusza Piontkowskiego większość ukraińskich dzieci i młodzieży i w nowym roku szkolnym będzie w ten sposób kontynuowała naukę, zwłaszcza że Ukraina przewiduje kontynuację nauczania zdalnego dla wszystkich dzieci, które znalazły się poza jej granicami.

Nadal jednak w polskich szkołach będą oddziały przygotowawcze dla uczniów z Ukrainy, którzy nie znają języka polskiego. Nie zmienią się także zasady - zapisywanie do nich dzieci nie będzie obowiązkowe. - Nikogo nie zmuszamy, żeby korzystał z oddziałów przygotowawczych, to jest możliwość. Jeśli uczniowie czują się na siłach i uważają, że są w stanie komunikatywnie, na równi z polskim uczniami, uczestniczyć w zajęciach edukacyjnych, nie ma problemu. Decyzja należy do ucznia czy do opiekuna prawnego ucznia - mówił w rozmowie z PAP wiceminister Tomasz Rzymkowski.

Natomiast na posiedzeniu prezydenckiej Rady ds. Samorządu Terytorialnego oraz Rady ds. Edukacji, Rodziny i Wychowania, działających w ramach Narodowej Rady Rozwoju, na którym dyskutowano m.in. o włączaniu ukraińskich dzieci do polskiego systemu oświaty, pojawił się pomysł, żeby edukację ukraińską w Polsce związaną z przedmiotami tożsamościowymi (język ukraiński, geografia i historia Ukrainy) organizować w postaci szkół sobotnio–niedzielnych.

Ewa Zarzycka