Arvo Pärt: słowo jest sakramentem
Laudacje wygłosił promotor - prof. dr hab. Paweł Łukaszewski: - Mistrzu, Twoja muzyka to monumentalna, strzelista, gotycka katedra ze wspaniałymi witrażami, piękną rozetą, mroczną kryptą. To katedra na planie krzyża - mówił.
Na koniec części oficjalnej głos zabrał sam Arvo Pärt: - Drodzy przyjaciele, dowód uznania, jakim mnie obdarzacie w jubileuszowym roku odzyskania przez Polskę i Estonię niepodległości ma dla mnie szczególnie doniosłe znaczenie. Dokładnie 40 lat temu, w roku 1978, miałem zaszczyt być częścią niezwykle ważnego koncertu, który odbył się w ramach Warszawskiej Jesieni. Tabula rasa została wykonana po raz pierwszy przez Gidona Kremera, Tatianę Grindenko i Alfreda Sznitke. To był moment kluczowy dla kształtowania mojego nowego języka muzycznego, języka, który odnalazłem, ale nie wiedziałem jeszcze wówczas, czy zostanie zrozumiany. Dziś natomiast ten krąg się dla mnie domyka - podkreślał kompozytor.
Tuż przed świętami Bożego Narodzenia, 23 grudnia, w "Filharmonii Dwójki" wysłuchać będzie można retransmisji koncertu muzyki Arvo Pärta, który w niedzielę 25 listopada miał miejsce w Warszawie w ramach festiwalu "Eufonie".
***
Arvo Pärt urodził się 11 września 1935 roku w Paide w Estonii. Jako dziecko rozpoczął naukę gry na fortepianie, którą kontynuował w Szkole Muzycznej w Tallinie, a następnie – z przerwą na obowiązkową służbę wojskową w armii sowieckiej – w Konserwatorium Państwowym w Tallinie, które ukończył w 1963 roku.
W latach (1958–1967) Pärt pracował w Radio Estońskim jako inżynier dźwięku, a jednocześnie komponował. W tym okresie powstały: dwunastotonowy Nekrolog (1960), sonorystyczne Perpetuum mobile (1963), pierwszy kolaż w muzyce estońskiej — Collage über B-A-C-H (1964), I Symfonia (1964), II Symfonia (1966), Pro et contra (1966). Credo (1968) stało się punktem zwrotnym zarówno w życiu artysty, jak i w jego twórczości. Kompozytor otwarcie przyznawał się do swojej wiary, za co popadł w niełaskę władz na kilka lat, a jedynym obszarem, na którym kompozytor mógł się oficjalnie realizować była muzyka filmowa.
W 1968 roku Pärt odrzucił wszystkie modernistyczne style, techniki i formy ekspresji, jakimi posługiwał się dotychczas w swojej muzyce koncertowej – i wycofał się. Kompozytor rozpoczął studia nad chorałem gregoriańskim, szkołą Notre Dame oraz renesansową polifonią, czego efekty można już było dostrzec w III Symfonii z 1971 roku. Kompozytor pojawił się ponownie na scenie muzycznej w 1976 roku prezentując nowy, niezwykle oryginalny język muzyczny, określony jako tintinnabuli (od łac. tintinnabulum – dzwoneczek). W tym stylu powstały takie arcydzieła jak: Cantus in memoriam Benjamin Britten (1977), Fratres (1977), Tabula rasa (1977) oraz Spiegel im Spiegel (1978). Tintinabuli to jednocześnie technika, styl i wyznanie wiary kompozytora.
Znaczna część dorobku Pärta to utwory oparte na tekstach liturgicznych oraz modlitwach chrześcijańskich: Pasja (1982), Stabat Mater (1985), Te Deum (1985), Miserere (1989/1992), Berliner Messe (1990/2002), Litania (1994/1996), Kanon pokajanien (1997), Como cierva sedienta (1998/2002) czy In principio (2003). Utwór Vater unser (2005/2011) został dedykowany papieżowi Benedyktowi XVI. Światową sławę uzyskały m.in. La Sindone (2005/2015), IV Symfonia (2008), Silhouette, hommage à Gustave Eiffel (2009/2010), Lament Adama (2009), Łabędzi śpiew (2013) czy Antyfony wielkie (2015) prawykonane przez Los Angeles Philharmonic pod batutą Gustavo Dudamela. W roku 2010, po trzydziestoletniej emigracji, Arvo Pärt wrócił na stałe do Estonii, gdzie wraz z żoną powołał do życia Centrum Arvo Pärta w Laulasmaa. Od roku 1984 Kompozytor współpracuje z firmą fonograficzną ECM. Szczególne miejsce w propagowaniu utworów Pärta zajmuje Orkiestra Kameralna z Tallina i Estoński Filharmoniczny Chór Kameralny pod batutą Tõnu Kaljuste.
materiały pras. UMFC
***
Przygotował: Grzegorz Dąbrowski
Data emisji: 26.11.2018
Godzina emisji: 16.45
Materiał został wyemitowany w audycji Wybieram Dwójkę.
pg/abi
