Władysław Łoziński. Propagator staropolskiej historii

Urodził się w 1843 roku w Oparach w rodzinie inteligenckiej. Jego przedwcześnie zmarły brat Walery (zmarł w wyniku ran poniesionych w pojedynku) był pisarzem, a brat Bronisław prawnikiem. Łoziński był także kuzynem znanego historyka Karola Szajnochy i geologa Władysława Szajnochy.

Sekretarz

Władysław Łoziński pisał od najmłodszych lat. Już jako kilkunastolatek wysyłał teksty do takich gazet jak "Gwiazdka cieszyńska", "Przegląd powszechny" czy "Dziennik literacki". Po maturze przeniósł się do Lwowa gdzie rozpoczął studia na wydziale filozoficznym. Objął też wtedy funkcję sekretarza swojego kuzyna - Karola Szajnochy.

Redaktor

Przez lata był redaktorem wielu lwowskich i galicyjskich gazet i czasopism literackich. Przede wszystkim jednak już w wieku 24 lat w 1867 roku został redaktorem naczelnym "Dziennika literackiego" odnosząc na tym polu spore sukcesy. Z kolei w latach 1873 – 83 kierował z powodzeniem "Gazetą Lwowską", którą zreformował i rozbudował. Poglądy polityczne Łozińskiego były zbliżone do demokratów. Z wiekiem coraz bardziej przechodził jednak na pozycje pojednawcze, dążąc do zbliżenia skłóconych obozów.

Krytyk

Jednym z obszarów jego zainteresowań był teatr. Łoziński pisał liczne recenzje, szkice i uwagi poświęcone dramatowi i zagadnieniom teatralnym. Jest też autorem ludowego dramatu pod tytułem "Przybłęda", który był wystawiony w 1865 roku w teatrze Skarbka we Lwowie. Długie oczekiwanie na możliwość rozpoczęcia prób do spektaklu było związane z tym, że Łoziński, mający za sobą udział w powstaniu styczniowym i uwięzienie, nie był dobrze widziany przez zaborcze władze. Fragmenty dramatu jawnie nawołujące do walki cenzura nakazała usunąć.

REKLAMA

Działacz

Łoziński był społecznikiem zwłaszcza w dziedzinie kultury. Sam zgromadził pokaźną kolekcję dzieł sztuki, a pałac przy ulicy Ossolińskich we Lwowie, w którym mieszkał, po jego śmierci stał się siedzibą Lwowskiej Galerii Obrazów (dziś Lwowska Galeria Sztuki).

Ponad to udzielał się w licznych stowarzyszeniach naukowych. Był sekretarzem Ossolineum, Prezesem Rady Wykonawczej Macierzy Polskiej, kolekcjonerem dzieł sztuki, członkiem Towarzystwa Historycznego we Lwowie.

Pisarz

Jednak w pamięci zapisała się przede wszystkim działalność literacka i historyczna Łozińskiego. Jest autorem takich pozycji jak "Czarne godziny: powieść współczesna" (1869), "Hazardy: powieść współczesna" (1870), "Historia siwego włosa: powieść" (1871), "Nowe opowiadania imć Pana Wita Narwoya: rotmistrza Konnej Gwardyi Koronnej, 1764 - 1773" i inne. Największą popularność przyniosła Łozińskiemu nowela "Madonna Busowiska" z 1886 roku.

Jeśli chodzi o pisma historyczne do najważniejszych pozycji należą "Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku" (1903) i "Życie polskie w dawnych wiekach" (1907).

REKLAMA

Łoziński w swojej twórczości sięgał do różnych okresów, ale szczególnie pochłaniała go historia XVII wiecznej szlachty. Wart podkreślenia jest fakt, że pisma historyczne Łozińskiego, zgodnie z reszta z obowiązującą w XIX wieku praktyką, nie są pozbawione walorów literackich. Część z jego naukowych książek czyta się więc niemal jak powieści przygodowe.

Ta cecha twórczości Łozińskiego miała ogromne znaczenie dla propagowania zainteresowania historią staropolską. Dowodem tego zainteresowania są choćby takie produkcje z lat osiemdziesiątych jak serial telewizyjny "Rycerze i rabusie" (1984) w reżyserii Tadeusza Junaka, czy trylogia: "Oko proroka" (1982), "Przeklęte oko proroka" (1984), "Oko proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody" (1985) w reżyserii Pawła Komorowskiego, których scenarzyści obficie czerpali za równo z beletrystyki, jak i tekstów historycznych Władysława Łozińskiego.

az/im