Jędrzej Śniadecki - pionier wychowania fizycznego i dietetyki

Urodzony erudyta

Urodzony z końcem listopada 1768 roku w Rydlewie koło Żnina, piszący często pod pseudonimami "Filozoficzny Próżniak Wileński" czy "Włóczęga Guliwer" znany był z filozoficznej i satyrycznej publicystyki. Jego starszym bratem był Jan Śniadecki, znany polihistor, ale też twórca kalendarzy, filozof, znawca wielu nauk matematycznych i geograficznych, krytyk literacki i poeta... rzec można, że w rodzinie Śniadeckich ta wszechstronna, wręcz erudycyjna wiedza była czymś normalnym, przyrodzonym wręcz.

Urodzony w rodzinie mieszczańskiej z pochodzeniem szlacheckim, uczył się w gimnazjum w Trzemesznie, niecałe 10 kilometrów na wschód od Gniezna. Kontynuację nauki odbywał w krakowskich Szkołach Nowodworskich ukończywszy je z wyróżnieniem królewskim "Diligentiae".

Teatr anatomiczny

Naturalną kontynuacją były studia medyczne w Szkole Głównej Koronnej. Na kształt jego ogromnej wiedzy niewątpliwy wpływ miały studia w Padwie, gdzie miejscowy uniwersytet zasłynął właśnie naukami medycznymi... co ciekawe w 1594 roku wybudowano tam pierwszy i najsłynniejszy na świecie teatr anatomiczny (Theatrum Anatomicum), gdzie najlepiej można było uczyć się anatomii, medycyny praktycznej i fizjologii. Teatr ten jest czynny do dzisiaj jako miejsce udostępniane zwiedzającym.

Rozpoczęte tam studia w 1791 roku dość szybko uczyniły z niego naukowca w dziedzinie medycyny i chemii. Nie dziwi więc fakt, że już na przełomie wieków został profesorem chemii i medycyny w Szkole Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego... z początkiem XIX wieku przekształconej w Cesarski Uniwersytet Wileński. Równolegle został też profesorem medycyny Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie. W następnych latach, także dzięki nieprzeciętnej wiedzy i umiejętności klarownego jej prezentowania został prezesem Towarzystwa Medycznego Wileńskiego, którą to prezesurę sprawował przez 30 lat, aż do 1836 roku. W konsekwencji został też członkiem rzeczywistym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk.

REKLAMA

Odkrywca i badacz

Jednym z najciekawszych odkryć Jędrzeja Śniadeckiego było wynalezienie pierwiastka "west" o liczbie atomowej 44. Pracując nad teorią procesów rozpuszczania, w 1808 roku ogłosił znamienitą "Rozprawę o nowym metalu w surowej platynie odkrytym", w której oznajmił istnienie Vestium - łacińska nazwa pierwiastka, niestety jego istnienie nie zostało oficjalnie potwierdzone.

W 1844 roku istnienie rutenu, bo tak go nazwano, naukowo potwierdził Karl Claus, rosyjski chemik, botanik i farmaceuta. Rzeczywiście ruten, czyli wcześniej nazwany "west", okazał się być pierwiastkiem chemicznym - metalem przejściowym bez własnych minerałów i występującym w stanie wolnym razem z innymi platynowcami. Fakty te dowodzą prawdziwych odkryć Śniadeckiego.

Wiedza i umiejętności Jędrzeja Śniadeckiego pozwoliły mu napisać pierwszy polski podręcznik chemii. Co ciekawe, dzięki temu podręcznikowi i wielu innym publikacjom wprowadził całkiem nową i ogólnie przyjętą w Polsce terminologię chemiczną. Stosowana była w dużej mierze do końca lat 70. XX wieku, choć do dzisiaj w wielu nazwach posługujemy się stosowanego w niej nazewnictwa. tu wymienić można różnicę światowych form nazewniczych wywodzących się bezpośrednio z łaciny, a u nas brzmiących jako wodór, krzem, siarka, węgiel czy kwasoród dla tlenu.

Fantastycznym odkryciem Śniadeckiego było także pierwsze opracowani metody leczenia krzywicy przez endogenną produkcję witaminy D w skórze ludzkiej... wskazanie było jednoznaczne i proste - chory musiał być w znaczącym stopniu wystawiony na działanie światła słonecznego. Proste i genialne. Ta metoda leczenia i dbania o zdrowie była jedynie częścią nauk Śniadeckiego. To właśnie on stał się pionierem wychowania fizycznego, ale też i odpowiedniej higieny osobistej i wpływu dietetyki na procesy zdrowotne człowieka. Śniadecki jako pierwszy połączył ze sobą kształcenie umysłowe i dbałość o zdrowie przy pomocy ćwiczeń fizycznych.

REKLAMA

Wielki uczony i erudyta zmarł w Wilnie w wieku 69 lat i pochowany został na niewielkim wiejskim cmentarzu w Horodnikach - obecnie Białoruś, około 30 kilometrów od granicy z Litwą, 70 kilometrów na południowy wschód od Wilna, nieopodal znajdowała się rodzinna posiadłość Śniadeckich w Bołtupiu. Warto wspomnieć tego wielkiego uczonego... szczególnie kiedy sięgniemy po jakąkolwiek dietę czy zaplanujemy ćwiczenia fizyczne - to wszystko dzięki jego naukom.

PP