Ważna interwencja UE. Chodzi o zatrudnienie za pośrednictwem platform internetowych

Praca platformowa to forma zatrudnienia, w której organizacje lub osoby fizyczne korzystają z platformy internetowej, aby uzyskać dostęp do innych organizacji lub osób fizycznych w celu rozwiązania określonych problemów lub świadczenia określonych usług w zamian za zapłatę.

Gospodarka platform cyfrowych szybko się rozwija. Podczas pandemii COVID-19 praca platformowa nabrała tempa i zaczęła wchodzić do głównego nurtu, częściowo dzięki wzrostowi dostaw żywności i artykułów spożywczych. Staje się ona motorem innowacji i wzrostu zatrudnienia.

Praca platformowa ma wiele kształtów i rozmiarów, czasami nazywana jest również "gospodarką koncertową". Rozwój platform cyfrowych przyniósł korzyści zarówno firmom, jak i konsumentom, ale z puntu widzenia wielu pracowników doprowadził też do powstania szarej strefy, jeśli chodzi o ich status zatrudnienia.

Prawa pracownicze

Mimo że w 2023 r. dyrektywa wzbudziła relatywnie mało zainteresowania mediów, to jej ostateczne zatwierdzenie ukształtuje warunki pracy nawet 43 mln Europejczyków. Po trwających dwa lata trudnych negocjacjach, 13 grudnia br., przedstawiciele głównych instytucji UE osiągnęli porozumienie, które będzie teraz musiało zostać dopracowane na poziomie technicznym i formalnie przyjęte, aby stać się obowiązującym prawem. Państwa członkowskie będą miały dwa lata na implementację przepisów, więc proces ten będzie trwał do 2025-2026 r.

REKLAMA

Celem dyrektywy jest uregulowanie gospodarki platformowej, a przede wszystkim przyznanie pracownikom platformowym podstawowych praw pracowniczych. Na dwa główne filary dyrektywy składają się: określenie prawidłowego statusu zatrudnienia osób pracujących dla platform oraz ustanowienie przepisów dotyczących korzystania z systemów algorytmicznych w miejscu pracy.

Większość z 28 mln (stan na 2022 r.) pracowników platformowych jest formalnie samozatrudnionych. Według Komisji Europejskiej platformy nieprawidłowo klasyfikują część osób zatrudnionych, ukrywając rzeczywisty charakter związku pracownika z cyfrową platformą, przez co pracowników nie obejmują podstawowe świadczenia socjalne, jak na przykład prawo do płatnego urlopu czy minimalnego wynagrodzenia.

Rozliczanie pracy

Z kolei regulacje dotyczące wykorzystania algorytmów mają poprawić sposób rozliczania pracy pracowników, który nie jest dla nich transparentny. Obecnie w wielu wypadkach to zautomatyzowany system decyduje o warunkach pracy, w tym wynagrodzeniu czy liczbie zleceń. Zmieni się to wraz z wejściem w życie dyrektywy najprawdopodobniej w 2026 r., gdyż kraje członkowskie muszą dokonać transpozycji dwa lata od jej opublikowania w Dzienniku Urzędowym.

Szacuje się, że zmiany statusu zatrudnienia obejmą 5 mln osób, czyli co najmniej 19 proc. wśród samozatrudnionych pracowników platform. Zgodnie z zapisami osiągniętego porozumienia, osoby tak pracujące będą prawnie uznawane za pracowników (w rozumieniu prawa pracy) platformy cyfrowej, jeśli ich relacja z platformą spełnia co najmniej dwa z pięciu wskaźników określonych w dyrektywie (np. platforma określa górny limit wynagrodzenia oraz kontroluje podział zadań).

REKLAMA

Dodatkowo, zarządzanie algorytmiczne w pracy będzie ograniczone zakazem przetwarzania niektórych zestawów danych (np. dotyczących stanu psychicznego czy przynależności religijnej). Co ważniejsze, decyzje o wynagrodzeniu, zawieszeniu konta lub zwolnieniu nie będą mogły być podjęte przez zautomatyzowany system, bez udziału człowieka.

Regulacja ta silnie wpłynie na przyszłość dynamicznie rozwijającego się sektora pracy platformowej. Przede wszystkim, wzmocni pozycje pracowników platform, zwiększy transparentność tego, w jaki sposób algorytmy wpływają na ich codzienną pracę oraz odpowiedzialność platform za ochronę danych osobowych. Natomiast związki pracodawców ostrzegają, że w rezultacie tych zmian usługi platform staną się droższe i trudno dostępne.

PR24/IAR/Komisja Europejska/PIE/ mib