29 czerwca

Posłuchaj

Dubbing z płyt: Przemówienie Ignacego Paderewskiego do Weteranów w USA 30.06.1941 r. Przemówienie Ignacego Paderewskiego na sesji Rady Narodowej w Paryżu 23.01.1940 r. (skróty). Reportaż z inauguracji działalności Rady Narodowej w Paryżu 1.01.1940 - przemówienie Ignacego Paderewskiego - przewodniczącego Rady Narodowej.

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

983 - Święty Wojciech został konsekrowany na biskupa Pragi.

1312 - Henryk VII Luksemburski został koronowany na Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

1410 - Wojska polskie przekroczyły mostem pontonowym Wisłę w Czerwińsku i koło Zakroczymia połączyły się z litewskimi, ruszając stamtąd pod Grunwald.

1440 - Trzynastoletni Kazimierz Jagiellończyk został wybrany Wielkim Księciem Litewskim. Ponieważ był nieletni, rządy sprawowała rada bojarska. Siedem lat później Jagiellończyk został królem Polski. Zanim powrócił do kraju, wystawił przywilej dla Litwy, w którym rozszerzył swobody osobiste i prawa majątkowe bojarów oraz zagwarantował całość i nienaruszalność terytorium litewskiego. Urodził się w 1427, zmarł w 1492 roku.

1797 - Urodził się Józef Lompa, badacz folkloru śląskiego, działacz społeczny i narodowy na Śląsku, jeden z pionierów oświaty ludowej, autor pierwszej, napisanej po polsku historii Śląska, a także poradników rolniczych. Zmarł 29 marca 1863 roku.

1798 - Urodził się Giacomo Leopardi, włoski poeta, filozof, filolog, jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor "Pieśni". Zmarł 14 czerwca 1837 roku. 

1847 - Urodził się Charles Gide, francuski ekonomista i teoretyk spółdzielczości, popularyzator ekonomii, autor prac "Zasady ekonomii politycznej" i "Historia doktryn ekonomicznych od fizjokratów do czasów najnowszych". Zmarł 12 marca 1932 roku.

1853 - Zmarł Charles Gabriel Pravaz, francuski lekarz ortopeda, wynalazca prototypu współczesnej strzykawki z igłą do zastrzyków podskórnych. (ur. 1791)

1886 - Urodziła się Ada Sari, śpiewaczka operowa - sopran koloraturowy, pedagog, występowała niemal na wszystkich scenach operowych Europy i obu Ameryk. Od 1947 roku - profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Od 1985 roku w Nowym Sączu, miejscu urodzenia artystki, odbywa się Międzynarodowy Festiwal i Konkurs Sztuki Wokalnej im. Ady Sari. Zmarła 12 lipca 1968 roku. 125 rocznica

1886 - Urodził się Robert Schumann, francuski polityk, uznawany za jednego z ojców zjednoczonej Europy, minister rządu generała Charles'a de Gaulle'a, zwolennik ścisłej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, autor planu zwanego "planem Schumanna", na podstawie którego w 1951 roku powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Obecnie jej kompetencje posiada Unia Europejska. Robert Schumann zmarł 4 września 1963 roku. 14 maja 2004 roku rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny. 125 rocznica

1888 - Urodził się Stanisław Piotr Koczorowski, bibliotekarz i bibliograf, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książek w Paryżu, kustosz Biblioteki Narodowej w Warszawie w latach 1931-1938. Zmarł  30 listopada 1958 roku.

1888 - Frederck Treves, angielski chirurg, dokonał pierwszego usunięcia wyrostka robaczkowego.

1900 - Urodził się Antoine de Saint-Exupery, pisarz, lotnik, autor powieści "Mały książę", "Nocny lot", "Ziemia, planeta ludzi". Zginął podczas lotu zwiadowczego, 31 lipca 1944 roku. zginął podczas samotnego lotu zwiadowczego. Dopiero w kwietniu 2004 roku w morzu niedaleko Marsylii, znaleziono szczątki jego samolotu.

1913 - Norweski parlament jednogłośnie podjął decyzję o przyznaniu kobietom czynnych i biernych praw wyborczych.

1916 - Urodził się Jan Kosiński, scenograf, wykładowca warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (obecnie Akademia Teatralna). Od lat 50. współtwórca inscenizacji głównie w teatrach warszawskich, zaprojektował dekoracje do pierwszej powojennej inscenizacji "Dziadów" A. Mickiewicza w Teatrze Polskim w reżyserii  Aleksandra Bardiniego. Autor esejów, między innymi: "Kształt teatru". Zmarł 1 października 1974 roku. 95 rocznica

1924 - Urodził się Gustaw Lutkiewicz, aktor związany ze scenami Warszawy i Łodzi, zagrał w 120. filmach, między innymi: "Ogniem i mieczem", "Kamienne tablice" czy "Lekcja martwego języka", a także serialach: "Czterdziestolatek" oraz "Alternatywy 4". W 1994 roku otrzymał nagrodę Polskiego Radia - Złoty Mikrofon.

1929 - Sir Alexander Fleming, szkocki lekarz i mikrobiolog ogłosił odkrycie penicyliny; zawartej w pleśni pędzlaka. Dzięki badaniom udało się znacznie ograniczyć liczbę zakażeń, a także zapoczątkować prace nad antybiotykami. W 1945 roku wspólnie z dwoma innymi naukowcami, którzy opracowali technologię masowej produkcji penicyliny, Fleming został uhonorowany Nagrodą Nobla.

1929 - Urodziła się Oriana Fallaci, włoska dziennikarka i pisarka. W  czasie II wojny światowej działaczka włoskiego ruchu oporu. Znana jako autorka wywiadów ze znanymi ludźmi, w tym z Henry Kissingerem, ajatollahem Chomeinim, Willy Brandtem, Deng Xiaopingiem, Lechem Wałęsą, Goldą Meir. W ostatnich latach krytycznie nastawiona do współczesnego islamu. Zmarła 15 września 2006 roku.

1930 - Urodził się Sławomir Mrożek, dramatopisarz, prozaik, satyryk, rysownik, autor między innymi dramatów "Tango", "Ambasador", "Indyk". W 1963 roku wyemigrował z kraju, mieszkał w Paryżu, USA, Niemczech i Meksyku. W 1996 powrócił do Polski, w 2008 ponownie opuścił kraj, osiadając we Francji.

1930 - Urodził się Robert Evans właśc. Robert J. Shapera, amerykański aktor i producent filmowy. Grał w filmach: "Słonce też wschodzi", "Ja się zastrzelę", "Młody zostaje w filmie".

1934 - W Niemczech miała miejsce "Noc długich noży". Akcja ta zmierzała do wyeliminowania przeciwników Adolfa Hitlera z NSDAP.  Zamordowano blisko 100 osób, wśród nich dowódców SA - Oddziałów Szturmowych, Ernsta Roehma i Georga Strassera.

1936 - Urodził się Kazimierz Paweł Braun, pisarz, reżyser teatralny, autor książek "Nowy teatr na świecie", "Wielka reforma teatru", wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej oraz amerykańskich uczelni teatralnych. Od 1983 roku współpracownik Radia "Solidarność Walcząca". Od 1985 roku  mieszka w Stanach Zjednoczonych. 75 rocznica

1937 - Urodził się Ryutaro Hashimoto, japoński polityk, premier rządu w latach 1996-1998. Po raz pierwszy do parlamentu wybrany w 1963 roku, był ministrem handlu, finansów i transportu. Zmarł 1 lipca 2006 roku.

1940 - Zmarł Paul Klee, szwajcarski malarz, grafik, teoretyk sztuki, jeden z najbardziej oryginalnych artystów XX wieku. Zwolennik surrealizmu i dadaizmu, związany też z ekspresjonizmem i kubizmem. Jego prace odwołują się do poezji, muzyki i snów: "Południowe ogrody", "Uścisk". Uznany przez partię nazistowską za twórcę "sztuki zdegenerowanej" musiał opuścić Niemcy. Od 2005 roku w Bernie jest  muzeum jego imienia, gromadzące kolekcję ponad 4 tysięcy prac artysty. Urodził się 18 grudnia 1879 roku.

1941 - W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, uważany za jednego z największych pianistów świata, także kompozytor, polityk, premier i minister spraw zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej w 1919 roku, sygnatariusz traktatu wersalskiego. Był przewodniczącym Rady Narodowej, działającej przy rządzie na emigracji. Od I wojny światowej zaangażowany w politykę, dzięki jego staraniom prezydent USA Woodrow Wilson umieścił sprawę polską w 13. punkcie swego orędzia, dotyczącego pokoju po zakończeniu I wojny. Jako działacz społeczny znaczne sumy ze swoich dochodów przeznaczał na cele dobroczynne, oświatowe i niepodległościowe. Koncertował w Europie i Ameryce Północnej. Do jego najbardziej znany dzieł należą: "Sonata na skrzypce i fortepian", "Koncert fortepianowy a-moll", "Humoreski koncertowe", opera "Manru" oraz pieśni solowe do słów A. Asnyka i M. Mickiewicza. Prochy artysty sprowadzono do kraju w 1992 roku i złożono w katedrze warszawskiej. Urodził się 18 listopada 1860 roku. 70 rocznica

1948 - Urodził się Ian Paice, angielski muzyk, współzałożyciel i perkusista grupy "Deep Purple". Występował gościnnie na płytach wielu artystów, w tym Paula McCartneya, George'a Harrisona i Jima Capaldiego. Koncertował także wielokrotnie z Pete'em Yorkiem.

1955 - Urodził się Michel Bouvet, francuski plakacista, projektant znaków graficznych, prezydent Międzynarodowego Syndykatu Grafików. Wykładowca w Ecole Supérieure d’Art Graphique w Paryżu. Do jego stałych klientów zaliczają się głównie teatry, centra i instytucje kulturalne.

1963 - Urodziła się Anne-Sophie Mutter, niemiecka skrzypaczka. W latach 70. grała z orkiestrą Filharmoników Berlińskich prowadzoną przez Herberta von Karajana. Obecnie występuje z Angielską Orkiestrą Kameralną, z orkiestrą Filharmonii Nowojorskiej. W repertuarze ma wiele dzieł muzyki klasycznej, jednak szczególnie znane są jej wykonania muzyki współczesnej.

1967 - Zmarła Jayne Mansfield, amerykańska aktorka, grała w filmach: "Kobieca dżungla", "Szeryf  i blondynka", "Wyzwanie", "Męski piknik", "Poradnik żonatego mężczyzny". (ur. 1933)

1970 - Amerykańskie wojska lądowe rozpoczęły operację ostatecznego wycofywania oddziałów z Kambodży, zakończoną w sierpniu 1973 roku.

1971 - Radzieccy kosmonauci, Georgij Dobrowolski, Władimir Wołkow i Wiktor Pacajew, którzy przez 23 dni przebywali na stacji orbitalnej Salut zginęli podczas powrotu na Ziemię, w wyniku rozhermetyzowania się kabiny lądownika. 40 rocznica

1974 - Maria Estella Peron objęła obowiązki prezydenta Argentyny w zastępstwie chorego męża. Została pierwszą kobietą prezydentem na kontynentach amerykańskich.

1980 - W leśniczówce Pranie koło Suwałk otwarto Muzeum poety Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

1980 - Zmarł Aleksander Baumgardten, prozaik, poeta, krytyk teatralny i filmowy, tłumacz. Autor opowiadań "Bitwa trwa", "Oko za oko", powieści "Kulminacja", "Oblężenie", "Młody książę", "Ulica Czterech Wiatrów"i  poezji "Usta na kamieniach", "Łuny na wietrze". Urodził się 31 maja 1908 roku.

1985 - Zmarł Andrzej Kijowski, pisarz, eseista, krytyk literacki i teatralny,  autor opowiadań "Diabeł, anioł i chłop", "Pseudonimy", szkiców "Miniatury krytyczne", "Szósta dekada", "Gdybym był królem", powieści "Dziecko przez ptaka przyniesione", "Oskarżony". Urodził się 29 listopada 1928 roku.

1985 - Zmarł Jaroslav Dietl, czeski dramaturg i scenarzysta - "Anna siostra Jany", "Fałszywy książę", "Piekielny miesiąc miodowy". Autor scenariusza telewizyjnego serialu "Szpital na peryferiach" oraz "Szpital na peryferiach po dwudziestu latach". Urodził się 22 maja 1929 roku.

1990 - Początek dwudniowej I konferencji założycielskiej Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Przewodniczącym został Janusz Lewandowski. W kwietniu 1994 roku Kongres połączył się z Unią Demokratyczną, tworząc Unię Wolności.

1990 - Przedstawiciele 85. państw podpisali w Londynie umowę o zakończeniu do końca 20. wieku produkcji chemikaliów niszczących atmosferę.

1991 - W FSO zakończono produkcję Fiata 125p. 20 rocznica

1995 - Amerykański prom kosmiczny "Atlantis" połączył się z rosyjską stacją orbitalną "Mir". Razem okrążyły Ziemię 77 razy w ciągu 5 dób. 

Było to pierwsze międzynarodowe spotkanie w kosmosie od lipca 1975 roku.

1996 - Zmarł Stanisław Czycz, pisarz, fotograf, największy rozgłos przyniosło mu poświęcone Andrzejowi Bursie opowiadanie "And", autor powieści "Nie wierz nikomu" i "Pawana", opowiadań "Nim zajdzie Księżyc", poezji "Białe południe". Urodził się 6 kwietnia 1929 roku. 15 rocznica

1999 - Zmarł Karekin Pierwszy, zwierzchnik Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Działał na rzecz ekumenizmu, spotykając się między innymi z Janem Pawłem II, koptami, luteranami i protestantami. (ur. 1932)

1999 - W Turcji sąd wydał wyrok śmierci na Abdullaha Ocalana, przywódcę Partii Pacujących Kurdystanu. Oskarżono go o zdradę państwa i działalność separatystyczną, obciążono śmiercią 30 tysięcy ludzi.

2000 - Zmarł Vittorio Gassman, włoski aktor i reżyser, grał w filmach: "Gorzki ryż", "Anna", "Wojna i pokój", "Zapach kobiety", "Dzień weselny", "Wielka wojna", Kolacja", "Baśnie 1001 nocy". Urodził się 1 września 1922 roku.

2002 - Zmarł Jan Zamoyski, ostatni ordynat Ordynacji Zamoyskich, żołnierz kampanii wrześniowej, walczył w szeregach Armii Krajowej, w latach 1991-1998 prezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Urodził się 12 czerwca 1912 roku.

2003 - Zmarła Katharine Hepburn, jedna z najsłynniejszych amerykańskich aktorek, legenda Hollywood. W 60-letniej karierze zagrała w ponad 50. filmach, między innymi: "Poranna chwała", "Opowieść filadelfijska", "Afrykańska królowa", "Zgadnij, kto przyjdzie na obiad", "Lew w zimie", "Nad Złotym Stawem", "Żebro Adama". Była 12 razy nominowana do Oscara, otrzymała 4 statuetki. Urodziła się  12 maja 1907 roku.

2005 - Zmarł w Chicago Tymoteusz Karpowicz, poeta, autor zbiorów wierszy: "Żywe wymiary", "Gorzkie źródła", "Słoje zadrzewne", autor słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych, badacz twórczości Bolesława Leśmiana. Urodził się 15 grudnia 1921 roku.

2008 - Zmarła Anka Kowalska, poetka, prozaiczka i dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej. Autorka powieści "Pestka", zbiorów poezji "Psalm z doliny", "Spojrzenie", "Racja stanu", "Credo najmniejsze". Urodziła się 22 lutego 1932 roku.

2010 - Zmarł Rudolf Leopold, austriacki kolekcjoner dzieł sztuki, twórca największej w Austrii kolekcji i muzeum sztuki nowoczesnej - Muzeum Leopoldów. Rudolf Leopold zaczął zbierać dzieła sztuki od 1947 roku, najpierw obrazy mistrzów 19. wieku, a od lat 50. zajął się malarzami austriackimi początku 20. wieku, jak: Gustav Klimt, Oskar Kokoschka, Alfred Kubin i Egon Schiele.