Historia

15 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 14.08.2011 00:00
Urodził się Napoleon Bonaparte.
Audio
  • Felieton historyczny prof. Mariana Kukiela nadany z okazji 200 rocznicy urodzin cesarza. Zapowiedź - Halina Dorwska.
  • Audycja opracowana na podstawie ujawnionych listów cesarza i dziennika prowadzonego przez panią Walewską - program Władysława Gunthera. Redakcja: Halina Markowska; Kazimierz Sowiński; Karol Dorwski.
  • Reportaż Eugeniusza Romiszewskiego spod Waterloo, przygotowany z okazji 150 rocznicy bitwy (18.06.1815 roku). Redakcja: Janina Radulska; Jerzy Kawka i Wiesław Pisarczyk.

1769 - Urodził się Napoleon Bonaparte, cesarz Francuzów, wybitny wódz i polityk. Twórca nowoczesnej armii, wpływający na rządy wielu krajów europejskich, zmieniający władców, granice i ustroje. Był cesarzem Francji w latach 1804 -1814 i przejściowo w 1815 roku. W wieku 24 lat za zasługi wojenne otrzymał awans na stopień generała. W 1799 roku przejął  władzę we Francji jako pierwszy konsul, a od 1804 roku - jako cesarz. W ciągu kilkunastu lat niemal cała Europa znalazła się pod jego wpływami. Kres potędze Napoleona położyła wyprawa przeciwko Rosji w 1812 roku, która zakończyła się zagładą Wielkiej Armii. Po klęsce w bitwie narodów pod Lipskiem w 1813 roku cesarz abdykował i został zesłany na Elbę. Próba odzyskania władzy, tak zwane "sto dni", zakończyła się klęską pod Waterloo i zesłaniem na Wyspę świętej Heleny. Zmarł 5 maja 1821 roku.

Pozostałe wydarzenia:

1038 - Zmarł Stefan I Święty, z dynastii Arpadów, książę Węgier, od 997 roku król. Został ochrzczony w 974 roku. Był założycielem dwóch arcybiskupstw i ośmiu biskupstw, fundatorem kilku klasztorów. Został kanonizowany w 1083 roku. (ur. około 969)

1557 - Urodził się Agostino Carracci, włoski malarz, twórca fresków w pałacach w Bolonii i Rzymie, współzałożyciel bolońskiej Akademii Carraccich. (zm. 22.03.1602) 

1771 - Urodził się Walter Scott, szkocki poeta, powieściopisarz, interesował się folklorem i historią Szkocji, korzystał z tej tematyki w swojej twórczości i zapoczątkował w Anglii zainteresowanie kulturą i twórczością ludową, autor powieści historycznych: "Rob Roy", "Więzienie w Edynburgu", "Narzeczona z Lammermoor", "Ivanhoe", "Kwintyn Durward czyli Szkot na dworze Ludwika XI". (zm. 21.09.1832) 240 rocznica

1845 - Urodził się Walter Crane, brytyjski malarz i grafik, projektant tkanin, tapet, ilustracji do książek dla dzieci, w tym: "Bajki" Jacoba i Wilhelma Grimmów; autor podręczników na temat sztuki użytkowej. Przyczynił się do popularyzacji secesji. Zmarł 15 marca 1915 roku.

1888 - Urodził się Ludwik Wiszniewski, autor bajek i wierszy dla dzieci: "Bajki-nie-bajki", "O Bartoszku Śpioszku", "Ołowiany dobosz", "Jak szara gąska gospodarowała". Zmarł 20 lipca 1947 roku.

1898 - Urodził się Jan Brzechwa, właściwe nazwisko Jan Wiktor Lesman, poeta, satyryk, tłumacz literatury rosyjskiej, autor utworów dla dzieci i młodzieży: "Kaczka dziwaczka", "Pchła Szachrajka", "Tańcowała igła z nitką", "Akademia Pana Kleksa", "Szelmostwa lisa Witalisa", "Ptasie plotki", "Baśń o korsarzu Palemonie". Wiele jego książek ilustrowanych było przez znanego grafika Jana Marcina Szancera. Zmarł 2 lipca 1966 roku.

1900 - Wielki pożar wieży klasztoru jasnogórskiego - pielgrzymi z Kalisza zaprószyli ogień na wieży klasztornej, w rezultacie spłonął cały jej hełm z przełomu XVII i XVIII wieku, razem z dzwonami. Odbudowy wieży podjęli się architekci Józef Pius Dziekoński i Stefan Szyller, nową budowlę, do dziś górującą nad klasztorem, poświęcono 15 sierpnia 1906 roku.

1906 - "Krwawa środa" w Królestwie Polskim: Organizacja Bojowa PPS przeprowadziła około 100 zamachów na carskich wojskowych, policjantów i agentów. 105 rocznica

1908 - Urodził się Marian Romiński, pisarz, eseista, krytyk filmowy i literacki, tłumacz literatury anglosaskiej, autor powieści: "Twarze przed lustrem", "Cyrk przyjechał", "Sezon w górach Jowiszowych". (zm. 20.01.1971)

1914 - Otwarcie Kanału Panamskiego dla ruchu handlowego.

1915 - Biskupi polscy z trzech zaborów wydali orędzie potępiające w imieniu całego narodu wcielanie Polaków do armii zaborczych i zmuszanie ich do bratobójczej walki.

1917 - W Lozannie powstał Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim na czele. Państwa Ententy uznały KNP za jedynego prawnego reprezentanta sprawy polskiej na Zachodzie. Komitet przeniesiony następnie do Paryża przejął opiekę polityczną nad armią polską we Francji i rozwinął działalność propagandową na rzecz niepodległości Polski i jej granic.

1919 - Urodził się Huntz Hall, amerykański aktor filmowy, grał w  filmach: "Valentino", Śmiertelny zaułek", "Aniołowie o brudnych twarzach", "Pierożki ciotki Lee", "Sztukmistrz". Zmarł 30 stycznia 1999 roku.

1920 - Bitwa Warszawska, nazwana później "Cudem nad Wisłą". Polacy odnieśli w niej zwycięstwo nad Armią Czerwoną. Wygrana polskich żołnierzy na blisko 20 lat zapewniła naszemu krajowi niepodległość i uchroniła Europę Zachodnią przed rewolucją komunistyczną. Bitwa Warszawska jest zaliczana do 18. wielkich bitew, które zdecydowały o losach świata.

1920 - Podczas bitwy o Warszawę w pobliżu Nieporętu, poległ porucznik Stefan Pogonowski, którego nazwisko stało się symbolem polskiego oporu w czasie wojny polsko-radzieckiej. Jest patronem jedej z ulic na warszawskim Żoliborzu. (ur. 12.02.1895)

1920 - Urodził się Janusz Nasfeter, reżyser i scenarzysta filmowy, twórca filmów "Abel, twój brat" i "Niekochana". Reżyser wprowadził na polskie ekrany kinowe i telewizyjne grupkę dzieci, która długo potem grała kolejne role, jak Filip Łobodziński, Edward Dymek i Henryk Gołębiewski. Zmarł 1 kwietnia 1998 roku.

1921 - Urodził się August Kowalczyk, aktor i reżyser teatralny, w czasie wojny - więzień obozu w Auschwitz, na początku kariery występował w teatrach krakowskich, od połowy lat 50. związał się z Teatrem Polskim w Warszawie, wystąpił między innymi w filmach: "Pokolenie", "Rok pierwszy", "Barwy walki", "Drugi brzeg", "Tajemnica Enigmy", oraz serialach telewizyjnych "Stawka większa niż życie" i "Chłopi", wieloletni wiceprezes Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem, przewodniczący Krajowej Rady Polskiej Unii Ofiar Nazizmu. 90 rocznica

1925 - Urodził się Oscar Emmanuel Peterson, kanadyjski kompozytor i pianista jazzowy. Podczas trwającej 60 lat kariery nagrał ponad 20 albumów płytowych i wystąpił z największymi muzykami jazzowymi. Zmarł 23 grudnia 2007 roku.

1931 - Urodził się Richard Heck, amerykański chemik, przez wiele lat związany z Uniwersytetem Kalifornijskim, później ze Szwajcarskim Federalnym Instytutem Technologii, a od 1971 roku z Uniwersytetem Delaware, znany z opracowania tak zwanej reakcji Hecka, będącej jednym z filarów chemii organicznej, w 2010 roku uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii, wspólnie z Ei-ichi Negishi i Akira Suzuki, za reakcje sprzęgania przy użyciu katalizatorów palladowych w syntezie organicznej. 80 rocznica

1934 - Urodziła się Maria Ciesielska, aktorka filmowa i teatralna, związana z warszawskimi teatrami Polskim i Rozmaitości. Grała również filmach: "Dziadek do orzechów", "Bolesław Śmiały", "Nicponie", "Pasażerka", "Zezowate szczęście".

1935 - Zmarła Stanisława Przybyszewska, pisarka, autorka dramatów "Sprawa Dantona" i "Thermidor", powieści i nowel. Córka Stanisława Przybyszewskiego, pisarza i artystycznego przywódcy Młodej Polski. (ur. 01.10.1901)

1935 - Urodził się Waldemar Baszanowski, ciężarowiec, trener, dwukrotny mistrz olimpijski w 1964 i 1968 roku, pięciokrotny mistrz świata. W 1999 roku wybrano go na stanowisko prezydenta Europejskiej Federacji Podnoszenia Ciężarów. W klasyfikacji fachowego pisma "World Weightlifting" został uznany za trzeciego sztangistę wszech czasów. (zm. 29.04.2011)

1935 - Zginął w katastrofie lotniczej na Alasce Willey Post, amerykański lotnik, który jako pierwszy odbył loty dookoła świata w 1931 roku z Aaroldem Gerrym i w 1933 roku samotnie. (ur. 22.11.1898)

1936 - Zmarł Stanisław Niewiadomski, kompozytor, krytyk muzyczny, pisarz, założyciel i pierwszy prezes Stowarzyszenia Pisarzy i Krytyków Muzycznych. Jego dorobkiem pozostaje zbiór 50 pieśni na głos i fortepian, spośród których "Kołysanka", "Kurhanek Maryli", "Maki" czy "Między nami nic nie było" osiągnęły niebywałą popularność. (ur. 04.11.1859) 75 rocznica

1938 - Urodził się Janusz Zajdel, pisarz science fiction, autor utworów dla młodzieży: "Prawo do powrotu", "Cylinder van Trofea", "Ogon diabła", "Feniks". (zm. 19.07.1985) 

1943 - Polski okręt podwodny "Dzik" zatopił w pobliżu portu Bari dwa transportowce niemieckie.

1944 - Początek operacji morsko - desantowej "Dragoon", prowadzonej przez wojska alianckie w południowej Francji, lądowanie zakończyło się sukcesem aliantów.

1945 - Kardynał August Hlond wydał rozporządzenie o powołaniu na Ziemiach Zachodnich i Północnych polskiej administracji kościelnej.

1947 - Wielka Brytania przyznała Indiom status niezależnego państwa w ramach Wspólnoty Brytyjskiej.

1948 - Korea Południowa proklamowała niepodległość.

1950 - Urodził się John Porter, walijski muzyk, kompozytor, piosenkarz i gitarzysta. W 1977 roku wraz z Korą i Markiem Jackowskim stworzyli trio o nazwie "Maanam Elektryczny Prysznic". Od 2002 roku współpracuje z Anitą Lipnicką, a od 1976 roku mieszka Polsce.

1966 - Zmarł Jan Kiepura, śpiewak operowy i estradowy o międzynarodowej sławie, znany jako "król tenorów". Grał w filmach, koncertował w Europie, Chicago, Buenos Aires i mediolańskiej La Scali. Podpisał kontrakt z Paramount'em za 1 milion dolarów. Od 1939 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych. We wrześniu 1966 roku trumnę z jego zabalsamowanymi zwłokami sprowadzono do kraju. Od 1967 roku w Krynicy Zdroju odbywa się Festiwal Arii i Pieśni imienia Jana Kiepury. Urodził się 16 maja 1902 roku. 45 rocznica

1973 - Zmarł w Londynie Marian Kukiel, generał, historyk wojskowości, polityk. W okresie międzywojennym szef Wojskowego Biura Historycznego Sztabu Generalnego. W latach 1942 -1949 minister obrony narodowej rządu polskiego na emigracji. Napisał liczne prace historyczne, między innymi "Zarys historii wojskowości w Polsce", "Dzieje Polski porozbiorowe", "Wojna 1812 roku". (ur. 15.05.1885)

1980 - Do strajku w Stoczni Gdańskiej przyłączyły się pozostałe trójmiejskie stocznie, porty, zakłady i komunikacja miejska.

1998 - W Warszawie odsłonięto Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej. W listopadzie 1997 roku wmurowano akt erekcyjny.

2000 - Został uruchomiony pierwszy polski komunikator internetowy Gadu-Gadu.

2004 - Zmarł Sune Karl Bergström, szwedzki biochemik, profesor uniwersytetu w Lund. Laureat Nagrody Nobla w 1982 roku w dziedzinie medycyny za badania dotyczące heparyny, powstawania i metabolizmu kwasów żółciowych oraz cholesterolu, izolacji, struktury i działania prostaglandynami. (ur. 10.01.1916)