RPO: przyznanie fiskusowi prawa do skargi pauliańskiej niezgodne z konstytucją

W komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej RPO napisano, że Rzecznik złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek w sprawie stosowania przez organy podatkowe – w drodze analogii – regulacji cywilnoprawnej, jaką jest skarga pauliańska, do dochodzenia należności publicznoprawnych, w tym zobowiązań podatkowych.

Wyjaśniono, że obecnie fiskus może wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko osobie, która np. otrzymała nieruchomość w drodze darowizny od podatnika, mającego zaległości podatkowe. Po tym, jak organ uzyska korzystny dla siebie wyrok stwierdzający bezskuteczność darowizny, może prowadzić postępowanie egzekucyjne z tej nieruchomości, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Taką interpretację dopuszcza obecnie ujednolicona i utrwalona praktyka orzecznicza Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, pomimo tego, że regulacje podatkowe w tym zakresie milczą.

"Rzecznik interweniował w tej sprawie u Ministra Finansów, jednak ten stwierdził, że nie ma podstaw do zmiany przepisów" - poinformował RPO w komunikacie.

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego

W związku z tym, jak wskazano, RPO zdecydował o konieczności zakwestionowania przed Trybunałem Konstytucyjnym znaczenia przepisów kodeksu cywilnego dotyczących skargi pauliańskiej, jakie nadała im praktyka orzecznicza.

"Rzecznik stoi na stanowisku, zgodnie z którym korzystanie przez fiskusa z instytucji skargi pauliańskiej na zasadzie analogii (tzw. analogia legis), wobec braku jasnych regulacji w prawie daninowym, jest niezgodne z Konstytucją RP" - podkreślono.

Zdaniem RPO dopuszczenie przez orzecznictwo możliwości przeniesienia cywilistycznej instytucji skargi pauliańskiej na grunt zupełnie innej gałęzi prawa, jaką jest prawo podatkowe, stoi w sprzeczności z zasadą poprawnej legislacji (art. 2 Konstytucji RP). "W tym przypadku ustawodawca pozostawił organom stosującym prawo nadmierną swobodę interpretacyjną, co doprowadziło do niedopuszczalnego odwołania się do konstrukcji wnioskowania z analogii na niekorzyść obywatela" - uważa RPO.

Zasada zaufania obywatela do państwa

Według niego naruszona została zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji RP). Przepisy stawiają bowiem - argumentuje RPO - w uprzywilejowanej sytuacji Skarb Państwa.

"W ocenie Rzecznika fiskus nie może bez dostatecznego umocowania ustawowego wykorzystywać instytucji cywilnoprawnych dla realizacji swoich uprawnień władczych, w sytuacji gdy dysponuje możliwością korzystania ze środków wprost uregulowanych w prawie daninowym" - napisano.

PAP, awi