Ludzie znowu polecą na Księżyc. Istotna rola Polski w misji Artemis

Misja została nazwana na cześć Artemidy, greckiej bogini Księżyca i bliźniaczki Apolla, która była imienniczką poprzedniego programu księżycowego. Jednym z celów misji jest wylądowanie pierwszej kobiety i pierwszej osoby kolorowej na Księżycu do 2024 roku, a także ustanowienie trwałej obecności człowieka na powierzchni Księżyca do 2030 roku.

Kosmiczne technologie

Misja wykorzysta nową rakietę o nazwie Space Launch System (SLS), która jest najpotężniejszą rakietą, jaką kiedykolwiek zbudowała NASA. SLS wystrzeli statek kosmiczny Orion, który przeniesie astronautów na Księżyc i dalej.

Zostanie również zbudowana mała stacja kosmiczna o nazwie Gateway (Brama), która będzie krążyć wokół Księżyca i służyć jako punkt postojowy dla lądowań na Księżycu i misji kosmicznych. Gateway zostanie skonstruowana we współpracy z partnerami komercyjnymi i międzynarodowymi, takimi jak SpaceX, Blue Origin, ESA, JAXA i CSA.

Misja będzie wykorzystywać różne systemy lądowania ludzi (HLS), pojazdy wielokrotnego użytku, które przetransportują astronautów z Bramy na powierzchnię Księżyca i z powrotem. HLS zostanie zaprojektowany i będzie obsługiwany przez prywatne firmy, takie jak SpaceX, Dynetics i Blue Origin.

Astronauci zbadają więcej powierzchni Księżyca niż kiedykolwiek wcześniej, w tym biegun południowy, gdzie jest szansa na obecność lodu i innych zasobów. Misja przeprowadzi również różne eksperymenty naukowe i przetestuje nowe technologie, które umożliwią przyszłą eksplorację Marsa.

Wyzwania

Z misją Artemis wiąże się kilka istotnych wyzwań.

Trudności techniczne: Opracowywanie i testowanie nowych technologii służących eksploracji kosmosu, takich jak rakieta SLS, statek kosmiczny Orion, stacja Gateway i lądowniki HLS, jest złożonym i ryzykownym przedsięwzięciem. NASA napotkała różne opóźnienia i niepowodzenia w rozwoju tych systemów, jak problemy sprzętowe, usterki oprogramowania, zakłócenia pogodowe i przerwy w startach. Agencja musi również zapewnić bezpieczeństwo i niezawodność tych systemów, szczególnie w przypadku misji załogowych, co wymaga rygorystycznych testów i weryfikacji.

Ograniczenia budżetowe: Finansowanie misji Artemis jest poważnym wyzwaniem dla NASA, ponieważ wymaga znacznych inwestycji w badania, rozwój, operacje i konserwację. NASA zażądała 24,8 miliarda dolarów na rok fiskalny 2023, w tym 6,9 miliarda dolarów na program HLS. Jednak Kongres USA nie przeznaczył wystarczających funduszy na program HLS w ostatnich latach, zmuszając NASA do przyznania tylko jednego kontraktu SpaceX zamiast dwóch, jak pierwotnie planowano. NASA stoi również w obliczu konkurencji ze strony innych agencji federalnych i programów o ograniczonych zasobach.

Spory prawne: Wybór SpaceX przez NASA jako jedynego dostawcy HLS wywołał kontrowersje i spory sądowe ze strony innych konkurentów, takich jak Blue Origin i Dynetics. Firmy te złożyły protesty do Government Accountability Office (GAO) i amerykańskiego Sądu Roszczeń Federalnych (COFC), twierdząc, że proces zamówień NASA był wadliwy i nieuczciwy. Bitwy prawne spowodowały prawie siedmiomiesięczne opóźnienie w programie HLS, ponieważ NASA musiała zawiesić współpracę ze SpaceX do czasu decyzji sądu.

Niepewność polityczna: Misja Artemis podlega zmianom w kwestii priorytetów politycznych i programów, ponieważ różne administracje i kongresy mogą mieć różne wizje i cele w zakresie eksploracji kosmosu. 

Administracja Trumpa wyznaczyła ambitny termin 2024 r. na lądowanie ludzi na Księżycu, co było powszechnie postrzegane jako nierealistyczne i motywowane politycznie. Administracja Bidena udzieliła poparcia misji Artemis, ale nie zobowiązała się do konkretnego harmonogramu ani budżetu. 

Przyszłość misji zależy również od współpracy i koordynacji zainteresowanych stron, takich jak partnerzy komercyjni i międzynarodowi, społeczności naukowe i akademickie oraz opinia publiczna.

Współpraca międzynarodowa

Międzynarodowi partnerzy misji Artemis odgrywają istotną rolę we wspieraniu i wzmacnianiu celów NASA w zakresie eksploracji Księżyca.  

Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) zapewni różne moduły i usługi dla stacji Gateway, takie jak Europejski Moduł Serwisowy (ESM), odpowiadający za zasilanie, napęd i podtrzymywanie życia dla statku kosmicznego Orion; europejski system zapewniania tankowania, infrastruktury i telekomunikacji (ESPRIT), który umożliwi komunikację i tankowanie w portalu lotniczym; oraz International Habitation Module (I-HAB), który zapewni astronautom dodatkową przestrzeń życiową i roboczą. 

ESA przyczyni się również do naukowej i robotycznej eksploracji powierzchni Księżyca, takiej jak Package for Resource Observation and in-situ Prospecting for Exploration, Commercial Exploitation and Transportation (PROSPECT), która będzie wydobywać i analizować próbki gleby księżycowej.

Japońska Agencja Eksploracji Przestrzeni Kosmicznej (JAXA) zapewni różne elementy i funkcje dla stacji Gateway, takie jak Habitat Demonstration Unit (HDU), który będzie testować nowe technologie i systemy dla przyszłych siedlisk księżycowych; Międzynarodowy Moduł Mieszkalny (I-HAB), który zostanie opracowany wspólnie z ESA; oraz Gateway Logistics Services (GLS), który dostarczy ładunek i zaopatrzenie do bramy za pomocą pojazdu HTV-X. 

JAXA weźmie również udział w naukowej i robotycznej eksploracji powierzchni Księżyca, takiej jak Smart Lander for Investigating Moon (SLIM), odpowiadającej za precyzyjne lądowanie i technologie unikania zagrożeń.

Kanadyjska Agencja Kosmiczna (CSA) dostarczy kluczowy komponent dla stacji Gateway, a mianowicie Canadarm, które jest robotycznym ramieniem nowej generacji, które umożliwi operacje, konserwację i naprawy na Gateway. 

CSA będzie również wspierać ludzką eksplorację powierzchni Księżyca, na przykład poprzez dostarczanie zaawansowanych systemów łazików i księżycowych instrumentów naukowych.

Australijska Agencja Kosmiczna (ASA) będzie wspierać wysiłki NASA w zakresie eksploracji Księżyca, zapewniając różne usługi i możliwości, takie jak systemy śledzenia i komunikacji, robotyka i systemy automatyzacji, technologie wydobywcze i wydobycia zasobów oraz badania w dziedzinie zdrowia i nauk przyrodniczych.

 ASA będzie również współpracować z NASA w celu opracowania standardów i najlepszych praktyk dla bezpiecznych i zrównoważonych operacji na Księżycu.

Izraelska Agencja Kosmiczna (ISA) będzie współpracować z NASA w różnych aspektach eksploracji Księżyca, takich jak nauka o Księżycu, rozwój technologii, działalność komercyjna i zaangażowanie publiczne. ISA podzieli się również swoim doświadczeniem i wiedzą z poprzednich misji księżycowych, takich jak lądownik Beresheet, który był pierwszym finansowanym ze środków prywatnych statkiem kosmicznym, który dotarł do Księżyca w 2019 roku.

Rola Polski

Polska odegra ważną rolę w misji Artemis, ponieważ podpisała Porozumienia Artemis, które są zbiorem zasad i wytycznych zapewniających zrównoważoną i pokojową eksplorację kosmosu. 

Podpisując Porozumienia Artemis, Polska wyraziła zaangażowanie i zainteresowanie udziałem w programach eksploracji Księżyca i Marsa NASA, a także współpracą z innymi międzynarodowymi partnerami.

Według prezesa Polskiej Agencji Kosmicznej (POLSA) Grzegorza Wrochny Polska skorzysta na misji Artemis, dostarczając różne instrumenty badawcze i technologie do badania Księżyca i jego powierzchni. 

Na przykład Polska jest już zaangażowana w prace projektowe stacji Gateway, która będzie krążyć wokół Księżyca i służyć jako punkt postojowy dla lądowań na Księżycu i misji kosmicznych. 

Polska przyczyni się również do naukowej i robotycznej eksploracji powierzchni Księżyca, m.in. poprzez opracowanie czujników, kamer, spektrometrów i innych urządzeń, które będą mierzyć różne parametry fizyczne i wykrywać promieniowanie.

Polska ma długą historię badań i rozwoju przestrzeni kosmicznej, sięgającą Międzynarodowego Roku Geofizycznego w latach 1957-1958, kiedy to Polska wystrzeliła swojego pierwszego sztucznego satelitę, K-12. 

Od tego czasu Polska uczestniczyła w ponad 80 międzynarodowych misjach kosmicznych, dostarczając różnorodne instrumenty i komponenty.

Polska przystąpiła do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) w 2012 roku, co otworzyło przed polskim sektorem kosmicznym nowe możliwości i wyzwania. Teraz, przystępując do Porozumień Artemis, nasz kraj poszerza swoje horyzonty i ambicje udziału w projektach poza Europą, z NASA i innymi agencjami.

Historia podboju kosmosu

Międzynarodowa współpraca w eksploracji kosmosu to fascynujący temat, który odzwierciedla naukowe, polityczne i kulturowe aspekty historii ludzkości.  

Pierwszym międzynarodowym projektem kosmicznym był Międzynarodowy Rok Geofizyczny (IGY), który trwał od lipca 1957 do grudnia 1958 roku. IGY była globalną inicjatywą naukową, która obejmowała 67 krajów i miała na celu zbadanie różnych zjawisk Ziemi i jej środowiska, takich jak atmosfera, oceany, regiony polarne i Układ Słoneczny. 

IGY wyznaczył również początek ery kosmicznej, ponieważ zarówno Związek Radziecki, jak i Stany Zjednoczone wystrzeliły swoje pierwsze sztuczne satelity, odpowiednio Sputnik 1 i Explorer 1, w ramach programu IGY.

Pierwszy załogowy lot kosmiczny został zrealizowany przez Związek Radziecki 12 kwietnia 1961 r., kiedy to kosmonauta Jurij Gagarin okrążył Ziemię na pokładzie Wostoka 1. Stany Zjednoczone poszły w ich ślady 5 maja 1961 roku, kiedy astronauta Alan Shepard odbył lot suborbitalny na pokładzie Freedom 7.

 Pierwszy amerykański załogowy lot orbitalny wykonał John Glenn 20 lutego 1962 roku na pokładzie Friendship 7. Te pionierskie loty wywołały ostrą rywalizację między dwoma supermocarstwami, znaną jako wyścig kosmiczny, którego kulminacją było pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu przez Neila Armstronga i Buzza Aldrina 20 lipca 1969 r.

Pierwszy międzynarodowy załogowy lot kosmiczny został przeprowadzony 15 lipca 1975 roku, kiedy amerykański statek kosmiczny Apollo i radziecki statek kosmiczny Sojuz zadokowały na orbicie, tworząc Apollo-Sojuz Test Project (ASTP). 

ASTP był symbolicznym gestem odprężenia i współpracy między dwoma rywalizującymi narodami podczas zimnej wojny. Misja obejmowała trzy dni wspólnych działań i eksperymentów, a także wymiany kulturalnej i przyjaźni między załogami.

Pierwszą międzynarodową stacją kosmiczną była seria laboratoriów orbitalnych Salut, wystrzelona przez Związek Radziecki w latach 1971-1982. Na ich pokładzie zorganizowano eksperymenty naukowe i wojskowe, a także długotrwałe misje załogowe. 

Najdłuższy pobyt na stacji Salut zanotowali kosmonauci Walerij Riumin i Leonid Popow, którzy spędzili 185 dni na pokładzie Saluta 6 w 1980 roku. Stacje Salut gościły również kilku międzynarodowych gości z takich krajów jak Polska, Niemcy Wschodnie, Bułgaria, Węgry, Rumunia, Kuba, Wietnam, Indie, Francja i Syria.

Pierwszą międzynarodową stacją kosmiczną ze stałą obecnością człowieka była stacja Mir, wystrzelona przez Związek Radziecki w 1986 roku. Mir był stacją modułową, która składała się z kilku modułów, które zostały dodane z czasem. Mir był gospodarzem różnych eksperymentów naukowych i inżynieryjnych, a także długotrwałych misji załogowych. 

Najdłuższy pobyt na Mirze zanotował kosmonauta Walerij Polakow, który spędził na pokładzie Miru 437 dni w latach 1994-1995. Mir powitał również kilku międzynarodowych gości z krajów takich jak Afganistan, Japonia, Wielka Brytania, Austria, Niemcy, Kanada, Francja, Włochy, Hiszpania, Belgia, Słowacja, Kazachstan, Ukraina, Brazylia, Republika Południowej Afryki i Malezja. 

Mir przyjął również kilku amerykańskich astronautów w ramach programu Shuttle-Mir, który był prekursorem Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).

Obecna międzynarodowa stacja kosmiczna to ISS, która jest wspólnym projektem pięciu agencji kosmicznych: NASA (Stany Zjednoczone), Roskosmos (Rosja), ESA (Europa), JAXA (Japonia) i CSA (Kanada). ISS jest stacją modułową, kolejne moduły były dodawane w trakcie eksploatacji.

ISS gości różne eksperymenty naukowe i edukacyjne, a także długotrwałe misje załogowe. Najdłuższy pobyt na ISS zanotowali astronauta Scott Kelly i kosmonauta Michaił Kornienko, którzy spędzili na pokładzie ISS 340 dni w latach 2015-2016. 

ISS gościła również kilku międzynarodowych gości z krajów takich jak Brazylia, Korea Południowa, Holandia, Dania, Kazachstan, Włochy, Niemcy, Francja, Belgia, Szwecja, Norwegia, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Arabia Saudyjska.

• Sukces NASA. Udało się przywrócić łączność z sondą Voyager 2

PolskieRadio24.pl/ IAR/ NASA/ Britannica/ mib