Czy Inspekcja Pracy ograniczy umowy śmieciowe?

Posłuchaj

Pomysł, by inspektorzy pracy mogli decydować o zamianie umowy cywilnoprawną na etat może nie być jednak trafiony – oceniają eksperci na antenie radiowej Czwórki. (Karolina Mózgowiec, Naczelna Redakcja Gospodarcza Polskiego Radia)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Takie rozwiązanie, dotyczące zamieniania umów cywilnoprawnych na umowy o pracę, rozważa bowiem Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

PIP kontroluje firmy raz na 25 lat

Według różnych szacunków na umowach śmieciowych pracuje u nas od kilkuset tysięcy do 2 mln osób, głównie młodych. Kontrolerzy Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) wykrywają nieprawidłowości w zatrudnianiu pracowników, ale nie jest to skuteczne narzędzie w walce z tzw. śmieciówkami.

– W Polsce firma jest kontrolowana przez PIP średnio raz na 25 lat. Więc de facto nie jest kontrolowana nigdy – komentuje Kamil Fejfer z Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych.

Na nieskuteczność kontroli wpływa też z pewnością niska kara.

– Maksymalne kary, które są nakładane przez PIP są niczym w porównaniu z oszczędnościami, które pracodawca będzie posiadał w związku z tym, że będzie oferował inne niż te wymagane przez prawo formy zatrudnienia. To potęguje ten problem i sprawia, że prawo pracy jest łamane – dodaje Tomasz Janyst, współzałożyciel Fundacji Kaleckiego.

Rozszerzenie uprawnień inspektorów pracy

Co do tego, że uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy należy wzmocnić, nikt chyba nie ma wątpliwości. Jednak pomysł, by inspektorzy pracy mogli decydować o zamianie umowy cywilnoprawną na etat może nie być jednak trafiony – ocenia Piotr Lewandowski, prezes Instytutu Badań Strukturalnych.

– Sytuacja, w której inspektor, który jednak nie jest prawnikiem, nie jest ekspertem od prawa pracy i on może tylko podejrzewać, może mieć jakąś intuicję, ale on nie powinien być ostateczna instancją tego czy umowa będzie zamieniana. Powinniśmy wzmocnić tych inspektorów, ale po to, aby oni mogli więcej, szybciej sprawdzić. Natomiast nie po to, aby ich decyzje, które mogą być różne, były wiążące z punktu widzenia prawa – podkreśla Piotr Lewandowski.

Inne zdanie na ten temat ma Barbara Surdykowska z Biura Eksperckiego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.

– W większości krajów Europy Zachodniej, w większości państw unijnych, odpowiednik naszej inspekcji pracy ma możliwość bez drogi sądowej, jeżeli stwierdzi określone cechy umowy łączące strony przemawiające za koniecznością zawarcia umowy o pracę – przekształcenia. Oczywiście takiej umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę. Od tego jest też określony tryb odwoławczy. To jest kwestia mechanizmów, które ułatwiają egzekwowanie pewnej struktury prawnej, która już istnieje – zauważa ekspertka.

Wyrok NSA w sprawie dobrowolnych umów zleceń

Inną sprawą jest to, że często pracownik woli dostać więcej na rękę niż mieć potrącane z pensji spore składki.

– Kilka lat temu był wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym orzeczono, że jeśli pracownik dobrowolnie podpisał umowę zlecenia, nawet jeśli wydaje się, że to powinien być etat, wtedy nie ma obowiązku konwersji, ponieważ zrobił to dobrowolnie. To był trochę paradoksalny wyrok, bo on mówił, że można łamać prawo, jeśli obie strony się na to zgadzają. Natomiast to też oznacza, że obecnie egzekwowanie tych konwersji jest dużo trudniejsze. Dlatego wydaje mi się, że ochrony przed dobrowolnością stosowania tych umów po obu stronach, rozwiązań tego problemu musimy szukać po stronie przyczyn, dla których ludzie się decydują na podpisywanie tych umów. Czyli tego, że one dają jednak wyższe wynagrodzenia netto pracownikom – komentuje Piotr Lewandowski.

W tym roku weszły w życie zmiany wprowadzające obowiązek odprowadzania składek do ZUS od wszelkich umów zlecenia do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Karolina Mózgowiec, mb