W Polsce trzeba zbudować kulturę oszczędzania

Posłuchaj

Prezes ZBP Krzysztof Pietraszkiewicz deklaruje zainteresowanie sektora bankowego wsparciem programu gospodarczego wicepremiera Mateusza Morawieckiego. (Robert Lidke, Naczelna Redakcja Gospodarcza Polskiego Radia)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

„Wewnętrzne oszczędności to obecnie pięta achillesowa polskich finansów i chcemy położyć na to nacisk" - mówi autor planu wicepremier Mateusz Morawiecki i nic dziwnego, bo jak wyjaśnia Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole - każda gospodarka potrzebuje oszczędności do finansowania inwestycji i do stabilnego rozwoju.

– Jeśli stopa oszczędności jest niska, a chcemy mieć duże inwestycje, to wtedy musimy się liczyć z tym, że będziemy musieli pożyczać i przez jakiś czas notować deficyt w obrotach bieżących. Ten deficyt w obrotach bieżących trzeba finansować. Tak długo go finansujemy, jak zagranica chce nam pożyczać. Jeśli któregoś dnia nie będzie chciała pożyczać, to wtedy dochodzi do silnego osłabienia kursu walutowego, w skrajnych sytuacjach do kryzysów walutowych. W związku z tym dobrze jest mieć wysokie oszczędności, po to, by w sposób stabilny finansować długofalowy rozwój – mówi ekonomista.

Bankowcom też zależy

Nie tylko wicepremier Morawiecki mówi o budowaniu oszczędności Polaków. Również bankowcy od dawna zachęcają społeczeństwo do oszczędzania. Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich, który był gościem radiowej Jedynki zwraca uwagę, że tradycja promowania oszczędzania jest w Polsce bardzo długa.

– Dziś oszczędzanie ma trochę inny aspekt. Chodzi o prorozwojowe oszczędzanie. Z jednej strony oszczędzamy na cele emerytalne, bo żyjemy dłużej i ten wiek po emeryturze będzie się wydłużał. Również na cele związane z ochroną zdrowia, na cele mieszkaniowe, ale także na cele edukacyjne.   A ponieważ mamy coraz więcej oszczędności i zarabiamy coraz więcej, to ważne jest, aby jakaś część tego, jako społeczeństwo na dorobku, przeznaczać na oszczędzanie prorozwojowe w tym długoterminowe – wskazuje gość Jedynki.

Nie musielibyśmy pożyczać

Dla całej gospodarki ważne są długoterminowe oszczędności Polaków.

– Jednym z głównych aspektów tego planu jest zbudowanie kultury oszczędzania. Chodzi nawet o drobne kwoty, które zapewnią Polakom bezpieczną przyszłość, a gospodarce kapitał dla rozwoju. To bardzo ważny aspekt, bo biorąc pod uwagę to, że rozwój polskiej gospodarki i inwestycje są w dużej mierze napędzane pożyczonymi pieniędzmi z zagranicy, to niektórzy ekonomiści szacują, że ponad 20 mld wypływa z polskiej gospodarki w postaci odsetek od pożyczonych pieniędzy, zainwestowanych w gospodarce. I gdybyśmy sobie wyobrazili, że to polskie nasze osobiste oszczędności pracują w naszej gospodarce, to te odsetki trafiałyby do Polaków, zasilałyby ich portfele, budowały na zasadzie procentu składanego, zamożność na przyszłe lata – mówi Krzysztof Kaczmar, prezes Fundacji Kronenberga, odnosząc się do planu premiera Morawieckiego.

Państwo promuje i pomaga

Mówiąc o tego typu krajowych oszczędnościach przywołuje się przykład Włoch i Japonii.

– Tam państwa zastosowały specjalne systemy zachęt albo ulg i preferencji, które promują długoterminowe oszczędzanie. Warto zobaczyć, jak to robią Austriacy, Niemcy czy Czesi, Słowacy i Węgrzy, którzy promują oszczędzanie na cele mieszkaniowe dodając do każdej kwoty rocznie na jednym rachunku bankowym do kilkuadziesiąt do kilkuset euro w zależności od zamożności państwa. I warto to rozważyć u nas, aby premiować, nagradzać osoby, które decydują się na długoterminowe oszczędzanie na wskazane cele, wybrane przez państwo – mówi prezes ZBP.

Długoterminowe oszczędzanie na własne lokum

Związek od lat forsuje kasy oszczędnościowo-budowlane.

– Cieszymy się z tego, że rząd wychodzi z inicjatywą, aby omówić tę kwestię, jak długoterminowo oszczędzać na cele mieszkaniowe, i to nie tylko w formie kas oszczędnościowo-budowlanych. Jak wspierać poprzez te oszczędności rozwój budownictwa czynszowego. Ale także gromadzić środki na remonty realizowane przez gospodarstwa domowe, czy przez wspólnoty mieszkaniowe. To bardzo pocieszająca sprawa, że w końcu, po wielu latach, kiedy mieliśmy z tym problem, możemy spokojnie rozmawiać, miejmy nadzieję z sukcesem, by opłacało się oszczędzać na cele mieszkaniowe – mówi prezes ZBP.

Inne pomysły na długoterminowe oszczędzanie

Można też np. wyobrazić sobie połączenie oszczędzania w kasach budowlanych z oszczędzaniem na emeryturę.

Bankowcy już od lat postulują utworzenie w Polsce kas budowalno-mieszkaniowych. Długoterminowo powinniśmy też oszczędzać w funduszach emerytalnych oraz ubezpieczać się na życie, a także zaangażować się w ubezpieczenia zdrowotne.

Można też oszczędzać długoterminowo na wejście w dorosłe życie dzieci. Okazuje się, że niektóre banki proponują już długoterminowe oszczędzanie związane z programem Rodzina 500 plus.

Potrzebne jest też umocnienie rozwiązań dotyczących oszczędzenia na emeryturę.

– Mamy bardzo dobre pilotażowe rozwiązania, one były w ostatnich latach, niektóre zakończyły się sukcesami w zakładach pracy i warto je przeanalizować. Okazało się, że po 10 czy 15 latach pracy w niektórych zakładach ludzie zaoszczędzili znaczące pieniądze i będzie to ważny komponent ich przyszłej, prywatnej emerytury zbudowanej razem z zakładem pracy. I trzeb to rozpowszechnić – mówi Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich.

Również ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia zdrowotne mogą być obszarami, w których można długoterminowo oszczędzać.

A same instytucje bankowe także zapewne zaproponują pewne długoterminowe oszczędności.

– Już niektóre banki proponują tym, którzy będą beneficjentami programu 500+, oszczędności wieloletnie właśnie na cele mieszkaniowe. Myślę, że wiele rodzin z tego skorzysta – zastanawia się gość Jedynki.

Bez stabilności się nie uda

Jest jeszcze jeden istotny warunek potrzeby do tego, aby Polacy chcieli długoterminowo inwestować w polską gospodarkę.

– Najważniejsza jest stabilność. Musimy pokazać Polakom, że nie będzie takich działań, które mogą prowadzić do kłopotów w systemie bankowym, że nie będzie takich działań, które mogą zniszczyć polską giełdę – podaje Marek Zuber, ekonomista.

Z kolei Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes ZBP uzupełnia, że ważne jest, by pod kontrolą znajdowała się inflacja, by polityka fiskalna była przewidywalna.

– Wierzę, że wokół niektórych segmentów przedstawionych przez rząd zbudujemy społeczne poparcie. Czasami trzeba limitować rozpasaną konsumpcję, bo jesteśmy społeczeństwem na dorobku i strategia wspólnego wzrastania jest najlepszym rozwiązaniem – mówi gość Jedynki.

Jesteśmy w ogonie Europy

Jednak obecnie bardzo trudno zachęcać do długoterminowego oszczędzania, kiedy oprocentowanie, jakie proponują banki jest bardzo niskie. Warto przypomnieć, że główna stopa procentowa NBP wynosi tylko 1,5 procent.

Jesteśmy w ogonie Unii Europejskiej, jeśli chodzi o zgromadzone oszczędności – wynika z najnowszego raportu Global Wealth. W Polsce wielkość aktywów rośnie, ale prawie dwa razy wolniej niż światowa średnia. Wzrost wyniósł tylko 4,5 proc.

Norbert Konarzewski z Fundacji Kronenberga przy City Handlowym, który był gościem w Polskim Radiu 24 podkreśla, że choć nieznacznie, to jednak świadomość potrzeby oszczędzania u nas rośnie.

– Od 7 lat sprawdzamy i monitorujemy, jak Polacy czują się w świecie finansów, czy chcą oszczędzać. I widać, że coraz więcej z nas jest w stanie odłożyć jakieś kwoty – mówi gość PR 24.

W 2008 roku 40 proc. deklarowało, że od czasu do czasu oszczędza. Obecnie prawie 60 proc. Polaków twierdzi, że ma oszczędności.

Można się spodziewać, że wraz ze wzrostem zamożności Polaków i nabywaniem przez nich nowych nawyków, a także rosnąca edukacją ekonomiczną, za kilka lat sytuacja jeszcze się poprawi.

Ważne są nawyki

A sytuacja będzie jeszcze lepsza, jeśli wypracujemy w sobie odpowiednie nawyki. Nie jest to jednak proste, bo w polskim społeczeństwie wciąż jest wiele barier, głównie mentalnych.

– Przede wszystkim jest duża bariera braku zaufania. Ufamy sobie albo rodzinie – mówi ekspert. I również tylko wśród najbliższych zdobywamy wiedzę o finansach.

A Polacy o finansach wiedzą niewiele. I nie widzą praktycznych aspektów tej wiedzy.

Jak mówi Norbert Konarzewski, naukę oszczędzania warto zacząć od najmłodszych. W przypadku dorosłych wypracowanie właściwych nawyków i potrzeby oszczędzania jest znacznie trudniejsze.

W Polsce, zdaniem eksperta, brakuje systemu zachęt. Dotychczasowe zachęty i produkty pozwalające odkładać dodatkowe środki, w niewielkim stopniu się sprawdziły.

Z raportu „Postawy Polaków wobec finansów” wynika, że 43 proc. z nas większe wydatki planuje z krótkim wyprzedzeniem: miesięcznym (34 proc.) lub tygodniowym (9 proc.). Tylko 23 proc. myśli o finansach w dłuższej perspektywie: półrocznej (17 proc.) czy rocznej (6 proc.).

Robert Lidke, Elżbieta Szczerbak, Sylwia Zadrożna, Grażyna Raszkowska