Nieustające ćwiczenia, straszenie bronią jądrową. Rosja po cichu pogłębia integrację wojskową z Białorusią

Dla Kremla, obok wojny przeciw Ukrainie, dalsze podporządkowywanie sobie Białorusi jest obecnie jednym z głównych kierunków działania. Moskwa pogłębia wpływ militarny na Białoruś i integrację wojskową, polityczną, gospodarczą. Kontrolę nad Białorusią pomagają utrzymywać trwające do tej pory ostre represje wobec społeczeństwa obywatelskiego, w więzieniach z przyczyn politycznych znalazły się tysiące osób. Opozycja białoruska apeluje o sankcje wobec reżimu i przestrzega przed traktowaniem Białorusi jako łupu przynależnego imperialnej Rosji. Rosja jednak robi wszystko, by w coraz większym stopniu zwiększać kontrolę nad Białorusią.

Rosja stara się także o jak największe wykorzystanie Białorusi w wojnie przeciwko Ukrainie. Podczas inwazji 24 lutego 2022 roku wojska rosyjskie uderzyły na Ukrainę, w kierunku Kijowa i Czernihowa, z terytorium Białorusi. Kraj ten służy także jako zaplecze logistyczne w trwającej wojnie. Z terenów Białorusi Rosja dokonywała ostrzałów infrastruktury cywilnej na Ukrainie. Na Białoruś lub przez Białoruś deportowana jest część dzieci wywożonych przez Rosjan z Ukrainy.

Z Białorusi prowadzone są także ataki hybrydowe na państwa NATO - Polskę, Łotwę, Litwę - z wykorzystaniem migrantów.

Regularnie prowadzone ćwiczenia

Jak informuje niezależna białoruska grupa monitoringowa Białoruski Hajun, ćwiczenia sił zbrojnych Rosji i Białorusi trwają nieprzerwanie od 87 tygodni, od 29 kwietnia 2022 roku, zazwyczaj co tydzień. 25 grudnia przedłużono je po raz kolejny.

REKLAMA

Białoruski Hajun monitoruje działania białoruskich i rosyjskich sił zbrojnych na terytorium Białorusi i publikuje regularnie doniesienia na ten temat na platformach X, Telegram i na stronie internetowej.

25 grudnia br. przedłużono ćwiczenia na poligonie brzeskim (do 29 grudnia), na poligonie borysowskim (do 30 grudnia), na poligonie gożskim (w obwodzie grodzieńskim, do 29 grudnia), na poligonie Damanawa (do 31 grudnia), na poligonie Osipowicze (do 29 grudnia), na poligonie Niemen, na poligonie lepelskim, na poligonie Obuz-Liasnouski. Jak zaznaczono, poligon Damanawa prowadzi ćwiczenia także w święta, podobnie jak położone w pobliżu polskiej granicy poligony brzeski i gożski, gdzie przeprowadzano manewry także 25 grudnia. Na pozostałych poligonach przerwa świąteczna trwała w dniach 23 do 25 grudnia.

Zakres ćwiczeń poligonowych

Zakres tego rodzaju ćwiczeń trwających nieprzerwanie od kwietnia 2022 roku nie jest dokładnie znany. W analizie PISM autorstwa Anny Marii Dyner https://www.pism.pl/publikacje/rosyjskie-i-bialoruskie-cwiczenia-wojskowe  oceniono, że ich zakres nie jest (przeważnie) duży, niemniej jednak poszerzanie współpracy militarnej z Białorusią pozostaje dla Rosji priorytetem i ćwiczenia na poligonach są ważnym instrumentem integracji wojskowej. Celem Rosji jest także utrzymywanie napięcia u granic NATO - dodano.

REKLAMA

Jesienią na Białorusi zamierzano organizować ćwiczenia Tarcza Związku, na ich temat nie udzielano wielu informacji. W związku z wojną na Ukrainie nie odbyły się duże ćwiczenia okręgów wojskowych, prowadzone regularnie od 2009 roku, m.in. Zapad.

W październiku 2022 roku Łukaszenka poinformował, jak zauważa PISM, po raz pierwszy, o sformowaniu tzw. Regionalnego Zgrupowania Wojsk Białorusi i Rosji. Ćwiczenia poszczególnych jednostek kontyngentów miały jednak miejsce w różnym czasie od 2000 roku.

Oprócz tego Rosja i Białoruś biorą udział w ćwiczeniach Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym. Jej członkami są Rosja, Białoruś, Armenia, Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan. W tegorocznych ćwiczeniach OUBZ Niezłomne braterstwo w dn. 1-6 września nie brał udziału Erywań.

Wioska wagnerowców

19 grudnia Białorusi Hajun odnotował, że zmniejszyła się liczba pojazdów, które znajdowały się w obozie wagnerowców w wiosce Cel w obwodzie mohylewskim. W październiku liczba pojazdów, głównie samochodów, busów, autobusów, wynosiła 1040. Oceniono, że w listopadzie i grudniu, z obozu usunięto 30 procent tych pojazdów, a powodem był dostrzegany już wcześniej przez analityków brak pojazdów wojskowych w rosyjskiej armii. Białoruski Hajun zauważa, że według niektórych prorosyjskich kanałów na Telegramie "99 procent SUV-ów albo busów jest albo kupowanych na własną rękę przez żołnierzy, albo są one przekazywane im przez wolontariuszy".

REKLAMA

Według niepotwierdzonych do końca doniesień część wagnerowców mogła wejść w skład "Tornado", nowej jednostki sił specjalnych ds. zwalczania grup zbrojnych i dywersyjno-rozpoznawczych. Na Telegramie Grupa Wagnera zamieszczała zdjęcia z ćwiczeń, na których widać sztandar wagnerowców i białoruską flagę reżimową. Wedle białoruskich źródeł niezależnych, choć cudzoziemcy nie mogą służyć w białoruskiej armii, stworzono możliwość ich zatrudnienia na podstawie kontraktu.

Rosyjscy żołnierze na lotniskach Białorusi, czasem bez żadnej podstawy prawnej

Według Białoruskiego Hajuna w ostatnim czasie prawdopodobnie miała miejsce rotacja rosyjskiego personelu na lotnisku w Mozyrzu (11 grudnia), a na lotnisku w Homlu najpewniej w dniach 9-14 grudnia (przyleciał tam z Rosji wojskowy samolot transportowy An-12). Białoruski Hajun zaznacza, że rosyjski personel wojskowy na lotnisku w Mozyrzu nie ma żadnego statusu prawnego - nie jest to baza wojskowa ani też np. centrum szkoleniowe. Liczbę stacjonujących tam rosyjskich wojskowych Białoruski Hajun ocenia na 300, rotacja miała objąć od jednej trzeciej do jednej czwartej kontyngentu. Według tego źródła na lotnisku znajduje się obecnie co najmniej jeden dywizjon rakiet przeciwlotniczych uzbrojony w systemy S-300/400.

Łukaszenka o rozmieszczeniu broni atomowej

Dyktator Białorusi Alaksandr Łukaszenka powiedział na początku tygodnia, że cała rosyjska broń nuklearna, którą Federacja Rosyjska planowała dostarczyć Białorusi, znajduje się w kraju "już dawno", "od września lub października". Pytany 26 grudnia o to, kiedy planowane są ćwiczenia wojskowe, odpowiedział, że "cały czas się uczymy", także dawni wagnerowcy, którzy zostali na Białorusi, "pracują w jednostkach" i "przekazują swoje doświadczenie".

REKLAMA

Dokumenty w sprawie rozmieszczenia rosyjskiej taktycznej broni jądrowej na terytorium Białorusi podpisali 25 maja ministrowie obrony obu krajów.

W połowie miesiąca rosyjskie MSZ przedstawiło informację prasową na temat współpracy z Białorusią, przygotowaną przed wspólnym kolegium resortów spraw zagranicznych 14-15 grudnia. Stwierdzono w niej, że to Rosja sprawuje kontrolę nad bronią jądrową, którą rozmieściła na białoruskim terytorium (https://mid.ru/tv/?id=1921122&lang=ru), co przeczy niektórym wcześniejszym sugestiom Łukaszenki.

20 grudnia br. sekretarz Rady Bezpieczeństwa Białorusi gen. Aleksander Wolfowicz https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/19587937 oznajmił, że rozmieszczenie broni jądrowej na Białorusi jest "środkiem zaradczym" w związku z mającym nastąpić w przyszłości rozmieszczeniem broni jądrowej NATO w Polsce - choć, jak trzeba zaznaczyć, takie plany nie były do tej pory przez nikogo prezentowane.

REKLAMA

Putin w 2022 roku zapowiadał przekazanie na Białoruś systemów Iskander-M (systemy te mogą być zdolne do przenoszenia broni jądrowej). MON Rosji w kwietniu informował o tym, że iskandery już są na Białorusi, a latem portal Białoruski Hajun podawał informację o przybyciu do miejscowości Osipowicze dziesięciu systemów Iskander, drogą kolejową, z rosyjskiej miejscowości Kapustin Jar. 

Jak oceniają eksperci OSW, rozmieszczenie taktycznej broni jądrowej na Białorusi na pozwalałoby Rosji na zwiększenie zasięgu oddziaływania bronią jądrową w Europie, w zasięgu przekazanych wcześniej Mińskowi iskanderów (500 km) znajduje się bowiem "zachodnia część Ukrainy i Słowacja, a częściowo także Czechy, Węgry, Rumunia i Mołdawia". Iskandery z obwodu królewieckiego obejmowały bowiem już wcześniej tereny Polski i państw bałtyckich, części Bałtyku. 

Na Białorusi znajdują się od dawna także dwa inne obiekty wojskowe Rosji. To stacja radiolokacyjna Wołga w Hancewiczach, monitorująca rakiety międzykontynentalne, o zasięgu 4800 km, a także węzeł łączności marynarki wojennej w Wilejce. Ma ona zapewniać komunikację dowództwa marynarki wojennej z okrętami podwodnymi pływającymi w jej zasięgu. 

Ilu żołnierzy rosyjskich jest na Białorusi?

Można wyprowadzić dający wiele do myślenia wniosek, że liczba rosyjskich żołnierzy przebywających w danym momencie na Białorusi jest zmienna, zależy to od potrzeb, możliwości i interesów Kremla. 

REKLAMA

Na początku lutego 2022, tuż przed inwazją na Ukrainę, według NATO na Białorusi znajdowało się 30 tysięcy rosyjskich żołnierzy, zauważano ich szybki przyrost w kolejnych dniach. Rosja tłumaczyła wtedy, że żołnierze udają się na ćwiczenia wojskowe, a jest ich nie więcej niż 13 tysięcy. 13 tysięcy to liczba często podawana przez Rosję, jeśli chodzi o manewry wojskowe, gdyż jeśli ich liczebność jest większa, to zgodnie z tzw. Dokumentem Wiedeńskim konieczne jest zaproszenie na ćwiczenia obserwatorów międzynarodowych z innych państw OBWE.

Z kolei we wrześniu 2023 roku ukraińska straż graniczna szacowała, że liczba żołnierzy rosyjskich zmalała do kilku tysięcy, podczas gdy kilka miesięcy wcześniej było ich na Białorusi 11 tysięcy. 

Rosja i Białoruś prowadzą także współpracę w zakresie przemysłu wojskowego. Od wielu lat Białoruś jest w kursie rosyjskiej propagandy, społeczeństwu próbuje się wpoić antyzachodnie, także antypolskie nastawienie. Na Białorusi, podobnie jak w Rosji, wprowadzana jest także ideologizacja i militaryzacja szkolnictwa.

• Białoruś: obława na opozycjonistów. Służby aresztują studentów i przeszukują mieszkania
• Rosja omija sankcje unijne via Białoruś. Europoseł PiS apeluje o ukaranie Mińska
• "Znaj, co hardość śpiewacza". Syrokomla, "lirnik wioskowy", ważny dla trzech narodów: Polaków, Litwinów, Białorusinów

***

Zebrała Agnieszka Kamińska, PolskieRadio24.pl