Turcja: zidentyfikowano polskiego księdza, który stał za akcją pomocy Żydom w czasie II wojny światowej

Powiązany Artykuł

"Będą kolejne, choć z innych powodów". Prof. Reginia-Zacharski o napięciach na linii Polska-Izrael

Ks. Antoni Wojdas był salezjaninem, który od 1935 roku służył w parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Adampolu (Polonezköy), wsi na obrzeżach Stambułu, zamieszkałej wówczas niemal wyłącznie przez polskich katolików.

- Akcja pomocowa z udziałem ks. Wojdasa trwała od 1940 roku - powiedział Polskiemu Radiu ambasador Jakub Kumoch. Zaznaczył jednak, że na razie nie udało się ustalić skali współpracy między duchownym a polskimi dyplomatami. - Poświadczał wyznanie katolickie Żydów, na 99 procent niezgodnie z prawdą. Ksiądz Wojdas pozostał w Stambule, gdzie zmarł w roku 1949 - dodał szef polskiej placówki w Ankarze.

Akcja konsula Wojciecha Rychlewicza objęła co najmniej kilkaset osób. Jak wyjaśniał ambasador Jakub Kumoch, poświadczenia o byciu katolikami z Polski umożliwiały ucieczkę żydowskim uchodźcom do Brazylii, USA albo Palestyny. Konsul Rychlewicz korzystał ze świadectw osób trzecich przy wydawaniu zaświadczeń o wyznaniu.

- Część z tych osób miała bardzo dziwne, na 100 procent sfałszowane metryki chrztu. Były one pisane różnym charakterem pisma, więc nie wiemy kto fizycznie je wypełniał, natomiast widać scentralizowany punkt, który produkował metryki chrztu z różnych polskich parafii. Niekiedy bardzo dziwne, na przykład na jednej z nich ksiądz, który ochrzcił i ksiądz, który wydał metrykę nigdy nie istnieli. Sprawdziłem to dzięki uprzejmości Archiwum Diecezji Rzeszowskiej - opowiadał rozmówca Polskiego Radia.

• "Jest przejawem zjawiska, które trwa od lat". Wildstein o reakcji Izraela na nowelizację k.p.a.
• Relacje polsko-żydowskie. Ile wiemy o bohaterskich czynach naszych rodaków?

O roli księdza Antoniego Wojdasa mówią natomiast dokumenty opublikowane na Twitterze przez ambasadora Kumocha. - Dwa dokumenty, znalezione w tureckich parafiach, pokazują, że ks. Antoni Wojdas udzielał chrztu osobom narodowości żydowskiej. Co jest zastanawiającego w tych metrykach? Pierwsza została wydana dwa miesiące po tym, jak ten sam ksiądz poświadczył urzędowo, że dana osoba jest katolikiem, czyli widać, że poświadczył nieprawdę. A w drugim przypadku wszyscy rodzice chrzestni są to ludzie, po których nie ma żadnego śladu - tłumaczył Jakub Kumoch.

Masowa akcja ratowania Żydów prowadzona w latach 1940-41 przez konsula Wojciecha Rychlewicza była zbliżona zakresem do operacji Grupy Ładosia. W przeciwieństwie do działającej w Szwajcarii polsko-żydowskiej grupy, polscy dyplomaci w Turcji postawili nie na produkcję fałszywych paszportów latynoamerykańskich a na wydawanie Żydom poświadczeń, że są katolikami.

Celem akcji były głównie państwa obu Ameryk, które w latach 30. wprowadziły kwoty migracyjne i nie przyjmowały Żydów, a także w brytyjską Białą Księgę, de facto zabraniającą imigracji do Palestyny. Dzięki wydanym poświadczeniom o byciu katolikami, Żydzi wjeżdżali do tych państw, omijając ograniczenia.

IAR/jb