Pisarz na froncie

Urodził się 21 lipca 1899 roku. Był synem śpiewaczki operowej i lekarza-terapeuty swoje pierwsze próby literackie zamieszczał już w redagowanej przez siebie szkolnej gazetce. W czasie I wojny światowej starał się o wysłanie na front włoski. Po odrzuceniu jego kandydatury przez komisję zdrowotną pojechał tam jako członek Czerwonego Krzyża i był kierowcą karetki. W lipcu 1918 roku został ranny, przeszedł 12 operacji, podczas których wyjęto z jego ciała kilkaset odłamków. Rekonwalescencja w szpitalu trwała kilka miesięcy. Za bohaterstwo na placu boju dwukrotnie odznaczano go orderami.

Po wojnie powrócił na kilka lat do Stanów Zjednoczonych, gdzie zajął się dziennikarstwem. Pod koniec 1921 roku wyjechał jako korespondent do Paryża, podróżował po Europie. Był dziennikarzem informacyjnym oraz reportażystą. Potem przyszła fascynacja Hiszpanią, gdzie w 1937 roku podczas wojny domowej pełnił funkcję korespondenta. Odwiedził Kubę, Afrykę, wrócił do Stanów i znów podróżował.

Reportaż literacki

Hemingway był pierwszym twórcą literackim, który w tak doskonały sposób połączył doświadczenie dziennikarskie z literaturą. Jednym z najlepszych przykładów jego oszczędnego, lapidarnego i bardzo trafnego stylu jest opowiadanie pt. "Stary człowiek i morze", za które pisarz w 1952 roku otrzymał literacką Nagrodę Pulitzera, a dwa lata później 28 października 1954 roku został laureatem Literackiej Nagrody Nobla.

Główne miejsce w jego twórczości, opartej w dużej mierze na materiale autobiograficznym, zajmują powieści: "Słońce też wschodzi", "Pożegnanie z bronią", "Mieć i nie mieć", "Komu bije dzwon". Hemingway jest też autorem wielu książek poświęconych polowaniom i pasjonującej go corridzie.

Nad własną legendą pracował wytrwale

Bardzo trudno jest w sposób jednoznaczny przedstawić postać Hemingwaya. Był on przede wszystkim twórcą własnego świata, ale nie w tym sensie, w jakim twórcą jest każdy pisarz, tworząc określoną wizję zawartą we własnym dziele. To był twórca i reżyser własnego życia. W zakresie tej reżyserii był czasami większym artystą niż w zakresie prozy.

Pragnął, by widziano go jako bohatera, herosa i robił wszystko, by tego rodzaju efekt wywołać. Według krytyka literackiego Wacława Sadkowskiego Hemingway był postacią idealnie nadającą się do plotek. - Sam je tworzył. Bardzo lubił tworzyć wokół siebie pewien nimb i legendę. Nad własną legendą pracował wytrwale – dodał krytyk.

Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach 2 lipca 1961 roku.

mk

Mianem "straconego pokolenia" określa się osoby, które urodziły się około roku 1898 i uczestniczyły w I wojnie światowej. Nazwa pochodzi od angielskiego terminu "lost generation" i określa pisarzy amerykańskich, którzy jako młodzi mężczyźni walczyli w Europie w latach 1914-1918, a po powrocie do domu nie mogli znaleźć dla siebie miejsca. – Najbardziej charakterystycznymi dziełami tej generacji jest "Pożegnanie z bronią" Ernesta Hemingwaya oraz książka Williama Faulknera, której polski tytuł brzmi "Żołnierska zapłata", ale oryginalne "Soldiers' Pay" znaczy po prostu "Żołd" – powiedział prof. Jerzy Jarzębski, krytyk i historyk literatury.

Poeta, krytyk literacki i tłumacz prof. Jerzy Jarniewicz mówił o zmianie w postrzeganiu świata po pierwszej wojnie światowej. – Skończyła się wówczas wiara, że jest coś takiego, jak rozwój ku lepszemu, że dzięki postępowi nauki, technologii, instytucji społecznych życie będzie łatwiejsze i zbuduje się świetlaną przyszłość – powiedział. – Gdy wybuchła I wojna światowa, wynalazki i odkrycia zostały wykorzystane przeciwko człowiekowi. Dokonała się kompromitacja większości mitów europejskich – zauważył.

Już w czasie wojny zaczęły pojawiać się rozmaite nurty kontestujące te mity. – Mieliśmy wręcz do czynienia z zalewem nurtów artystycznych, ideowych, literackich: dadaizmu, surrealizmu, konstruktywizmu, ekspresjonizmu, futuryzmu i mnóstwa innych – mówił krytyk. – Choć miały niewiele wspólnego ze sobą, łączyło je właśnie rozpoznanie kryzysu i poczucie, że należy zacząć od nowa. Dlatego nazywamy te nurty modernizmem – dodał.

Kryzys wpłynął znacząco także na narrację, sposób mówienia literatury. – Zmiana języka była bardzo głęboka – powiedział prof. Jerzy Jarzębski. – Pewnych rzeczy, które mówiono otwarcie po pierwszej wojnie światowej, poeta nie wypowiedziałby wcześniej. Dotyczy to po pierwsze kwestii tematyki, po drugie sprawy tego, co futuryści nazywali uwolnieniem słów. Futuryści postulowali "słowa na wolności" - w dziedzinie składniowej i wersyfikacyjnej. W poezji i prozie nastąpiła wielka rozsypka klasycznych tematów, które funkcjonowały w poetyce przez wiele lat, a nawet wieków – mówił.

W "Strefie literatury" gościliśmy również Jacka Dehnela, autora nowego tłumaczenia "Wielkiego Gatsby'ego", najsłynniejszej powieści Francisa Scotta Fitzgeralda, jednego z pisarzy "straconego pokolenia”. – Zająłem się przekładem dzięki złej filmowej adaptacji książki w reżyserii Baza Luhrmanna – opowiadał pisarz. – Gdy okazało się, że idzie film, który prawdopodobnie będzie sukcesem kasowym, w kilku krajach w Europie pojawił się pomysł, by wydać nowe przekłady tej powieści. Zaproponowano mi tłumaczenie na język polski. Przyjąłem to zlecenie między innymi dlatego, że wielka literatura poprawia warsztat. Pozwala popatrzeć od środka, od układu zdania, akapitu, jak wielki pisarz sobie radzi z opisywaniem rzeczywistości, jak buduje bohaterów i ich wzajemne interakcje. To fantastyczna szkoła pisarska – dodał.

Audycję prowadziły Anna Lisiecka i Bogumiła Prządka.

mc/bch