Korona królów. Jagiełło, Witold i Krzyżacy w geopolitycznym tyglu
Pierwszy odcinek serialu "Korona królów. Jagiellonowie" zabiera nas do roku 1399, w sam środek nawarstwiających się przed królem Władysławem Jagiełłą problemów. Śmierć żony i sprawa nowego małżeństwa, skomplikowana sytuacja na Litwie i knowania Krzyżaków - władca miał pełne ręce roboty.
2023-01-02, 05:50
Po śmierci Jadwigi
22 czerwca 1399 roku Jadwiga Andegaweńska (w tej roli Dagmara Bryzek), żona Władysława Jagiełły (w nowym sezonie gra go Sebastian Skoczeń), urodziła córkę Elżbietę Bonifację. Dziewczynka zmarła 13 lipca. Kilka dni później, prawdopodobnie wskutek gorączki połogowej, zakończyło się też życie Jadwigi.
Śmierć władczyni skomplikowała sytuację Władysława Jagiełły. Królem dziedzicznym była Jadwiga, zaś jej mąż, który na polskim tronie zasiadł 4 marca 1386 roku, był królem elekcyjnym - wybranym przez sejm dla żony. Nie miał zatem tradycyjnych, dziedzicznych praw do polskiego tronu. Historycy do dziś zastanawiają się, czy Jagiełło nie chciał po śmierci pierwszej żony zrezygnować z polskiej korony (taką wersję przyjmuje serial) i udać się na Litwę, gdzie jego władza jako wielkiego księcia opierała się na o wiele mocniejszych podstawach dynastycznych. Do takiej sytuacji nie chcieli dopuścić możnowładcy, zwłaszcza ze stołecznej Małopolski. Pojmowali oni, że wobec zagrożenia krzyżackiego sojusz z Litwą jest najbardziej opłacalną opcją dla królestwa. Jan Długosz utrzymywał, że po śmierci Jadwigi dokonano ponownej elekcji Władysława Jagiełły, by tym samym wzmocnić jego pozycję jako króla.
Legitymację Władysława do sprawowania władzy w Polsce miało wzmocnić nowe małżeństwo (najważniejszą powinnością władcy było zapewnienie ciągłości dynastii) z Anną Cylejską (wciela się w nią Milena Staszuk). Córka Wilhelma, przedstawiciela niezwykle wpływowego rodu władającego ziemiami położonymi na obszarze dzisiejszej Słowenii, była też po kądzieli potomkinią Piastów. Jej matka, Anna, była córką ostatniego przedstawiciela tej dynastii na polskim tronie - Kazimierza Wielkiego. Anna dotarła do Krakowa 16 lipca 1401 roku. Małżeństwo zawarto 29 stycznia 1402 roku.
Relacje z Witoldem. Bitwa nad Worsklą i unia wileńsko-radomska
Tymczasem wiele działo się nie tylko w Koronie, ale także w rodzinnej domenie Jagiełły, czyli w wielkim księstwie Litewskim. Namiestnikiem Jagiełły na Litwie był wówczas jego stryjeczny brat Witold Kiejstutowicz (gra go Michał Chorosiński). Kuzyni osiągnęli kruche porozumienie po kilku latach bratobójczych walk, w trakcie których Witold raz sprzymierzał się z Krzyżakami przeciwko Jagielle, innym razem walczył z państwem Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny. Ostatecznie to właśnie zakonnicy wyszli z tego konfliktu wzmocnieni, bo w 1398 roku Witold podpisał z nimi pokój na wyspie Salin, w myśl którego do państwa krzyżackiego włączona została Żmudź.
REKLAMA
- Doszło wówczas do wybrania Witolda na króla przez litewskich bojarów. Witold był na tyle trzeźwy politycznie, że na tę propozycję nie przystał. Wskazywało to jednak, że jego poplecznicy chcieli stworzyć państwo z nim jako władcą samodzielnym - wyjaśniał prof. Wojciech Fałkowski w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". - W następnym roku Witold rozpoczął realizację marzenia swojego życia. Podjął wyprawę na wschód przeciwko Tatarom. Bonifacy IX ogłasza tę wyprawę jako krucjatę.
Posłuchaj
Gawęda historyczna profesora Wojciecha Fałkowskiego na temat Litwy jako sprzymierzeńca i balastu. Audycja Andrzej Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 24.03.2003) 6:32
Dodaj do playlisty
Wspierana przez wojska polskie i krzyżackie kampania skończyła się upokarzającą przegraną w bitwie pod Worsklą w sierpniu 1399 roku. Klęska okazała się punktem zwrotnym w dziejach Europy. Na rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego pogrzebane zostały mocarstwowe plany Witolda. Litwa nie zdołała zjednoczyć ziem ruskich pod swoim panowaniem. W przyszłości dało to szansę Moskwie do rywalizacji z Litwinami w tej części świata. Z drugiej strony zmusiło też państwo litewskie do związania się unią z Polską.
- W 1401 roku doszło do podpisania unii wileńsko-radomskiej. Chodził o charakter władzy Witolda i znaczenie formalno-prawne zawartej w Krewie pierwszej unii polsko-litewskiej. Miano określić przede wszystkim, w jakim wymiarze Wielkie Księstwo Litewskie będzie suwerenne. Stało się to poprzez przyznanie Witoldowi dożywotnio tytułu wielkiego księcia litewskiego. Po jego śmierci tytuł miał wrócić do Jagiełły. W tym wypadku była to przysięga nie wobec Jagiełły, a wobec Korony. Ponadto ustalono, że gdyby Witold przeżył Jagiełłę, to z nim i możnowładcami litewskimi przeprowadzone zostaną konsultacje w sprawie następstwa tronu polskiego - wyjaśniał prof. Wojciech Fałkowski. - Było to bardzo istotne, ponieważ podkreślało alians polityczny i związek, który stawał się coraz bardziej związkiem dwóch państw.
REKLAMA
Świdrygiełło - niepokorny brat Jagiełły
Pod Worsklą poległ jeden z najpotężniejszych możnowładców ówczesnej Polski i jeden z najbliższych współpracowników króla, czyli Spytko z Melsztyna. Był też, z nadania królewskiego, władcą na Podolu.
Po śmierci Spytka ziemie te przypadły decyzją Jagiełły tym razem Świdrygielle (w tej roli Michał Chruściel). Była to próba nasycenia ambicji młodszego brata polskiego króla, bowiem Świdrygiełło sprawiał problemy od początku lat 90. XIV wieku. Książę starał się wykroić dla siebie fragment wielkiej litewskiej domeny. Niejednokrotnie wspierali go w tym Krzyżacy. Jak się miało okazać, Podole nie zaspokoiło apetytu Świdrygiełły...
Zimna wojna z Krzyżakami
Śmierć Jadwigi wpłynęła też negatywnie na relacje Korony z państwem zakonu krzyżackiego. Jadwiga cieszyła się mirem wśród Krzyżaków, pamiętających jeszcze łaskawość jej ojca dla zakonu krzyżackiego. Przede wszystkim niepodważalne było jej chrześcijaństwo - wywodziła się wszak z rodu o długich, zachodnioeuropejskich tradycjach. Jagielle - który przyjął chrzest dopiero 14 lutego 1386 - można było bez problemu przypiąć łatkę fałszywego chrześcijanina.
Czytaj także:
Osłabieniu zakonu służyć miało wspieranie przez Witolda (decyzja ta musiała być przynajmniej konsultowana z Jagiełłą) powstania, które wybuchło na przejętej przez Krzyżaków Żmudzi. Ale wielki mistrz Konrad von Jungingen (w tej roli Krzysztof Olchawa), starszy brat Ulricha (granego przez Szymona Nygarda), dał się poznać już wcześniej jako wytrawny polityk rozgrywający skutecznie Witolda przeciwko Jagielle. Wobec ich sojuszu von Jungingen sprzymierzył się ze Świdrygiełłą, który w 1402 roku w Malborku ogłosił się wielkim księciem litewskim. Oznaczało to wojnę Witolda ze sprzymierzonymi wojskami Świdrygiełły i Krzyżaków.
- Dyplomacja polska była w tym okresie bardzo aktywna. Przeprowadza bardzo energiczną akcję na dworze papieskim. W 1403 roku papież Bonifacy IX wydał bullę - i to właściwie kończy ten etap wojen z Krzyżakami - w której potępiał ataki zakonu na Litwę. Robił to, ponieważ chodziło o ziemie już schrystianizowane. W następnym roku podpisany zostaje pokój w Raciążku, który potwierdza postanowienia traktatu z wyspy Salin - wyjaśniał prof. Wojciech Fałkowski. - Nad frontem polsko-litewsko-krzyżackim zbierają się jednak czarne chmury. Wiadomo było, że dojść musi do rozstrzygnięcia militarnego...
Posłuchaj
Gawęda historyczna profesora Wojciecha Fałkowskiego na temat następstw śmierci Jadwigi Andegaweńskiej. Audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski" (PR, 25.03.2003) 5:32
Dodaj do playlisty
bm
REKLAMA
REKLAMA