Czego nie wiemy o powstaniu warszawskim? Historyk wskazuje na cywilów

80 lat temu, 1 sierpnia 1944 roku, na mocy rozkazu dowódcy Armii Krajowej, generała Tadeusza Komorowskiego „Bora”, rozpoczęło się powstanie warszawskie. Miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Walka o wyzwolenie stolicy zakończyła się 3 października 1944 roku. 

Jest wiele tematów dotyczących powstania warszawskiego, których nie znamy - powiedział w Polskim Radiu 24 Sebastian Pawlina, historyk, publicysta, pisarz, pracownik Muzeum Historii Polski, autor książek "Wojna w kanałach" oraz "Barykady '44. Nadzieja i wspólnota".

- Cały czas nie powstała monografia powstańczej Woli, która jako pierwsza zmierzyła z niemiecką nawałą. Cały czas nie powstało solidne opracowanie powstańczej Starówki. Mamy pewne opracowania, ale bardzo skromne. Nie są opisane wszystkie oddziały. Na poziomie prostej faktografii ciągle mamy przed sobą dużo pracy - dodał. 

Nieznana perspektywa cywilów

Gość Polskiego Radia 24 ocenił także, że "słabo znamy funkcjonowanie delegatury rządu na kraj, czyli cywilnej władzy powstania warszawskiego". - W to też powinniśmy wiele wysiłku włożyć. Walki toczyły się w dużej części Warszawy, ale jednak w większej części miasta toczyło się życie, ludzie próbowali funkcjonować. Organizowano struktury związane z dostarczaniem żywności i wody, szpitale powstańcze. To powinniśmy wiedzieć, żeby zrozumieć funkcjonowanie ludzi podczas powstania. Znamy perspektywę żołnierza, ale nie znamy perspektywy ludności cywilnej - wskazał. 

- Powstało od czasu "Pamiętnika z powstania warszawskiego" parę opracowań dotyczących ludności cywilnej, ale to wciąż nie są rzeczy, jakie można by uznać za zamykające dyskusję. Cały czas nie znamy wielu tajników codziennego życia w powstaniu, nie wiemy, jak wyglądało życie w piwnicach - wyliczał. 

Czytaj także: 

• Namacalna lekcja historii. Tak zmienił się Kopiec Powstania Warszawskiego
• "Czekaliśmy w pogotowiu kilka dni". Stanisław Aronson wspomina początek powstania warszawskiego
• Zbigniew Grochowski - uczestnik powstania warszawskiego w audycji "Ludzie"

Kolejnym nieopisanym tematem jest udział kobiet w zrywie niepodległościowym. - Powoli się to zmienia, pojawiają się popularno-naukowe opracowania skupiające się na konkretnych postaciach, rozmowy. Ale to wciąż jest dalekie od historycznego opracowania, które pozwoliło by nam tę wiedzę usystematyzować - wyjaśnił. 

Kluczowe zrozumienie emocji

Historyk zwrócił także uwagę na zrozumienie emocji powstańczych i popowstańczych jako "najważniejsze" dla społeczeństwa. Przywołał badania z których wynikało, że odsetek cierpiących na syndrom stresu pourazowego w pokoleniu pamiętającym II wojnę światową sięga ponad 30 procent wobec 10 procent w Niemczech i średniej europejskiej na poziomie 5 procent. 

Wspomniał historię powstańca, który w kanałach czuł się bezpieczniej niż na chodniku, ale po latach przestrzegał wnuczkę przed Niemcami, gdy ta szła do piwnicy po ogórki. - To są rzeczy absolutnie niewyobrażalne - podkreślał Sebastian Pawlina.  

Posłuchaj

Sebastian Pawlina gościem Krzysztofa Grzybowskiego (Temat dnia) 39:13

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

W czasie powstania warszawskiego Warszawa została zburzona i spalona przez Niemców. W czasie walk zginęło około 18 tysięcy powstańców. Straty wśród osób cywilnych wyniosły do 180 tysięcy osób.

***

Audycja: Temat dnia
Prowadzący: Krzysztof Grzybowski
Gość: Sebastian Pawlina (historyk, publicysta, pisarz)
Data emisji: 01.08.2024
Godzina emisji: 18.33

Polskie Radio 24, IAR/ mbl