Białe plamy w historii powstania warszawskiego. "Brak pozycji podsumowującej stan badań"

Punktualnie o godzinie 17.00, w 80. rocznicę godziny "W", w Warszawie i wielu innych miastach Polski zawyły syreny. Polacy oddali w ten sposób hołd powstańcom warszawskim. 

- To szczególny moment - powiedział w Polskim Radiu 24 dyrektor Archiwum Akt Nowych Mariusz Olczak. Przyznał, że nie pochodzi z Warszawy, ale wraca pamięcią do żołnierzy powstania i AK, których miał okazję znać. - Oglądałem kilka tygodni temu fotografię z 2004 roku, z uroczystości przekazania nam do archiwum zbiorów Jana Mazurkiewicza - "Radosława". Jak spojrzałem na zdjęcia wypełnionej sali, zobaczyłem tam jednego żyjącego z gości, z AK, którzy jeszcze są z nami - Zbigniewa Rylskiego. Wszyscy inni, którzy tam wtedy byli, odeszli - podkreślił. 

Przyznał, że boi się momentu, gdy za kilkadziesiąt lat nie będzie już ludzi chcących upamiętniać powstańców poza najbardziej znanymi historycznymi miejscami. Przypomniał, że takich miejsc związanych w powstaniem jest w stolicy bardzo dużo, i to na obecnych jej mieszkańcach ciąży obowiązek ich utrzymania. 

Białe plamy w historii powstania

Historyk zwrócił uwagę, że w historii powstania warszawskiego wciąż są jeszcze białe plamy. - Zacznijmy od tego, że nie ma naukowego, monograficznego opracowania, które wyszło spod ręki historyka, na kanwie wieloletnich badań nad tym tematem - zaznaczył. 

Czytaj także: 

• 80. rocznica powstania warszawskiego. "Polskie Państwo Podziemne było fenomenem na skalę światową"
• Zamalowano mural powstańczy. Mieszkańcy są oburzeni, ratusz przeprasza

- To wymaga kwerend nie tylko w Polsce, ale też w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii czy Niemczech., to wymaga bardzo trudnych badań - podkreślił. Dlatego też, jego zdaniem monografia powstania warszawskiego nie powstanie w ciągu najbliższych pięciu lat. - Nie znam historyka, który by pisał tę monografię i był do tego przygotowany - mówił. 

W ocenie dyrektora Archiwum Akt Nowych, nie można powiedzieć, że nie ma książek opisujących powstanie warszawskie, są to jednak leksykony czy zbiory referatów z konferencji naukowych. - Jeśli ktoś chce zapoznać się z powstaniem warszawskim, to jest bardzo bogata literatura, ale brak [pozycji] podsumowującej obecny stan badań dostępnych źródeł i próby odpowiedzi na dyskusje, które się w ostatnich latach toczą - wskazał Mariusz Olczak. 

Posłuchaj

Mariusz Olczak gościem Krzysztofa Grzybowskiego (Temat dnia) 46:56

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Udostępnione archiwalne dokumenty

Gość Polskiego Radia 24 przypomniał, że Archiwum Akt Nowych zamieściło na stronach szukajwarchiwach kilkadziesiąt tysięcy stron dokumentów dotyczących powstania warszawskiego. - Każdy kto zechce się z nimi zapoznać i zobaczyć dokumenty dotyczące przygotowań do powstania, poszczególnych oddziałów, delegatury rządu na kraj. To tysiące stron dokumentów, łącznie z prasą powstańczą - dodał. 

Zaznaczył, że Archiwum cały czas pracuje nad zdobyciem kolejnych dokumentów dotyczących powstania warszawskiego. - Staramy się uzupełniać (dokumenty) i te klocki źródłowe układać - podkreślił historyk. 

Jak mówił, najczęściej pamięta się o ludziach powstania warszawskiego uwiecznionych w literaturze popularnej, jak choćby żołnierze "Parasola" albo "Zośki", a wielu bohaterów zrywu pozostaje "w niepamięci". - Nie jesteśmy w stanie pamiętać o wszystkich, ale jest wielką niesprawiedliwością, że o wielkich bohaterach zapomnieliśmy, nie są oni tak pamiętani jak te dwa symboliczne oddziały i oficerowie z ich formacji. Powązki są miejscem, gdzie leżą najważniejsi funkcyjni, ale jest wiele miejsc, i w Polsce, i za granicą, gdzie powstańcy są - wskazał Mariusz Olczak. 

Zbrojna walka z niemieckim okupantem

80 lat temu, 1 sierpnia 1944 roku, na mocy rozkazu dowódcy Armii Krajowej, generała Tadeusza Komorowskiego "Bora", rozpoczęło się powstanie warszawskie. Miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Walka o wyzwolenie stolicy zakończyła się 3 października 1944 roku. Warszawa została zburzona i spalona przez Niemców. W czasie walk zginęło około 18 tysięcy powstańców. Straty wśród osób cywilnych wyniosły do 180 tysięcy osób.

***

Audycja: Temat dnia
Prowadzący: Krzysztof Grzybowski
Gość: Mariusz Olczak (dyrektor Archiwum Akt Nowych)
Data emisji: 01.08.2024
Godzina emisji: 16.57

Polskie Radio 24/ mbl