Płaca minimalna 2026 dobije przedsiębiorstwa? “Granica bólu przekroczona"

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Pracownik zarabia tyle samo co pracodawca: W ciągu 6 lat relacja zysku pracodawcy do pensji pracownika "na rękę" w małej firmie załamała się z niemal 3:1 do praktycznie 1:1. Oznacza to, że premia finansowa dla przedsiębiorcy z tytułu zatrudnienia i ponoszenia ryzyka znacznie spadła.
• Koszty rosną, zyski topnieją: Główną przyczyną jest erozja rentowności. Podczas gdy całkowity roczny koszt zatrudnienia pracownika wzrósł w dekadę o ponad 166%, realny zysk netto z jego pracy w małej firmie spadł w ciągu sześciu lat o 49%
• Małe firmy cierpią najbardziej: Problem jest najpoważniejszy dla małych i średnich przedsiębiorstw, ponieważ mają one znacznie niższą produktywność ("wartość dodana" na pracownika) niż duże korporacje, co daje im mniejszy bufor na absorpcję rosnących kosztów pracy
• Efekty uboczne: spłaszczenie płac i automatyzacja: Gwałtowne podwyżki prowadzą do "spłaszczenia płac", które demotywuje doświadczonych pracowników, oraz zmuszają firmy do inwestowania w automatyzację, co w długim okresie zagraża miejscom pracy wymagającym niższych kwalifikacji

Podwyżki płacy minimalnej to dla pracowników historia przywracania im godności. Każdy kolejny rok przynosił realne zwiększenie siły nabywczej. Relatywnie polska najniższa krajowa należy już do najwyższych w UE. To jedna ze ścierających się racji w wojnie o wysokość płacy minimalnej w 2026 roku.

Dla przedsiębiorców ta sama historia jest koszmarną opowieścią o walce o przetrwanie, znikającej rentowności i strukturalnych problemach, które zagrażają fundamentom polskiej gospodarki. Ten dramatyczny ton nie bierze się znikąd. Wystarczy spojrzeć na liczby: w ciągu ostatniej dekady nominalna płaca minimalna w Polsce wzrosła nominalnie o ponad 166%, a jej gwałtowny wzrost w ostatnich latach, napędzany wysoką inflacją, był jednym z najszybszych w całej Unii Europejskiej. To właśnie ta bezprecedensowa dynamika kosztów jest źródłem problemów, które przeanalizujemy krok po kroku.

Podwyżki płacy minimalnej. Jak podwyżki niszczą rentowność firm?

Punktem wyjścia do zrozumienia perspektywy pracodawców jest chłodna analiza liczb. Aby jednak była ona rzetelna, musimy wyjaśnić kluczową metodologię. W naszej analizie celowo nie posługujemy się potocznie rozumianym "zyskiem netto", ponieważ jest to wskaźnik podatny na zniekształcenia. Zamiast tego, opieramy się na fundamentalnej kategorii ekonomicznej, jaką jest wartość dodana. To "wartość produkcji pomniejszona o zużycie pośrednie", a więc o następujące koszty:

• Zakup surowców i materiałów
• Energia, paliwo, woda
• Usługi obce (np. księgowość)
• Wszystkie opłaty za najem (czynsze) – w tym najem biura, hali produkcyjnej czy maszyn

Aby zobrazować, dlaczego to tak ważne, posłużmy się prostym przykładem. Wyobraźmy sobie małą firmę usługową, w której jeden pracownik w ciągu roku wygenerował dla niej wartość dodaną na poziomie 150 tys. zł. Jego całkowity roczny koszt zatrudnienia wyniósł 70 tys. zł. Na tym etapie jego praca przyniosła firmie 80 tys. zł zysku operacyjnego brutto.

Jednak w tym samym roku właściciel firmy decyduje się na zakup luksusowego samochodu Porsche w leasingu, który wlicza w koszty. Roczny koszt tej decyzji to, powiedzmy, 90 tys. zł. W perspektywie czysto księgowej, po uwzględnieniu tego zakupu, firma wykaże 10 tys. zł straty. Błędny wniosek mógłby być taki, że praca pracownika była nierentowna.

Właśnie dlatego w rzetelnej analizie używa się wskaźnika "nadwyżki wkładu netto". Mierzy ona realnie wytworzone w firmie bogactwo, które powstaje z pracy pracownika, zanim zostanie ono podzielone i wydatkowane. W naszym przykładzie, wyliczenie jest proste: od 150 tys. zł wartości dodanej odejmujemy 70 tys. zł kosztu pracownika. Nadwyżka wkładu netto wynosi 80 tys. zł. Ta kwota jest obiektywną miarą rentowności pracy. Decyzja właściciela o leasingu Porsche jest jedynie sposobem wydatkowania tej nadwyżki, a nie czynnikiem, który ją unieważnia.

Mając tę wiedzę, możemy teraz przeanalizować, jak ta obiektywna "poduszka bezpieczeństwa" kurczyła się w czasie:

Jednak "nadwyżka" to nie zysk ostateczny. Po odjęciu od niej podatków i uwzględnieniu inflacji, dochodzimy do paradoksalnego wniosku, który jest sednem problemu pracodawców. Poniższa tabela zestawia roczne wynagrodzenie "na rękę" pracownika z zyskiem netto, jaki z jego pracy zostaje dla właściciela małej firmy.

Jeszcze w 2018 roku nominalny zysk netto pracodawcy był niemal trzykrotnie wyższy od rocznej pensji netto pracownika. Ta premia za ponoszenie ryzyka i inwestowanie kapitału systematycznie topniała, by w 2023 roku spaść do poziomu zaledwie 1,4x. W 2024 roku doszło do historycznego zrównania: na każdego złotego "na rękę" dla pracownika, właściciel małej firmy ma już już tylko złotego i cztery grosze zysku. To właśnie ten fakt – erozja korzyści finansowej z zatrudnienia – jest źródłem głębokiej frustracji przedsiębiorców.

- Najlepiej gdyby [płaca minimalna] wyniosła tyle samo ile w roku bieżącym. Ze względu na to, że nie ma przesłanek ekonomicznych do tego, żeby ją podwyższać. Zwłaszcza jeżeli weźmiemy pod uwagę, że w ostatnich latach była to płaca minimalna najszybciej rosnąca w Unii Europejskiej, co przytłacza polskich przedsiębiorców, którzy tym samym muszą podnosić ceny swoich towarów czy usług, żeby za tymi podwyżkami płacy minimalnej nadążyć. (...) Granica bólu dla przedsiębiorców jest już naprawdę przekroczona – wyjaśnił nam Łukasz Bernatowicz, prezes Business Centre Club.

Anatomia kosztów. Ile „kosztuje” pracownik na płacy minimalnej?

Aby zrozumieć, dlaczego zysk tak gwałtownie spada, trzeba przyjrzeć się rosnącym kosztom. W debacie publicznej często operuje się kwotą brutto, jednak dla pracodawcy to tylko część prawdy. Prawdziwym obciążeniem jest całkowity koszt pracodawcy, który z powodu tzw. klina podatkowo-składkowego jest o ponad 20% wyższy niż pensja brutto pracownika. Poniższa tabela pokazuje, jak ten koszt rósł na przestrzeni lat.

W ciągu dekady całkowity roczny koszt zatrudnienia pracownika na płacy minimalnej wzrósł o ponad 166% – z ok. 25,3 tys. zł do blisko 67,5 tys. zł. To obciążenie, w połączeniu z ogromną skalą zjawiska, tworzy systemową presję na całą gospodarkę.

- Tak raptowne i niedostosowane do tempa wzrostu produktywności podnoszenie poziomu najniższego wynagrodzenia może ze sobą nieść wiele zagrożeń dla naszej gospodarki (...). Łatwo sobie wyobrazić, że podobne podmioty mogą zareagować (...) unikaniem oficjalnego zatrudnienia, co z kolei grozi poszerzeniem się szarej strefy – zauważyła Aleksandra Wróbel, Analityczka ds. Regulacyjnych w Departamencie Prawa i Legislacji, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców

Koszty trzech prędkości. Dlaczego płaca minimalna uderza najbardziej w małe firmy?

Dlaczego ta sama podwyżka jest znacznie boleśniejsza dla małej firmy niż dla dużej korporacji? Odpowiedź leży w luce produktywności. Analiza oparta na wskaźniku "wartości dodanej na pracownika" pokazuje, że statystyczny pracownik dużej firmy generuje dla niej znacznie więcej wartości niż pracownik małego przedsiębiorstwa.

Pracownik w dużej firmie generuje średnio o 38% wyższą wartość dodaną niż pracownik w małym przedsiębiorstwie. Ta wyższa produktywność, wynikająca m.in. z korzyści skali i zaawansowania technologicznego, wprost przekłada się na wyższy zysk generowany na jednego pracownika, co obrazuje kolejna tabela.

Duże podmioty mają zatem nieporównywalnie większy bufor na absorpcję rosnących kosztów pracy. Małe firmy, często działające na rynkach lokalnych, nie mają tej poduszki bezpieczeństwa.

- Pamiętajmy, że podstawą przedsiębiorczości nie są wielkomiejskie korporacje, lecz małe podmioty gospodarcze z tzw. polski powiatowej. Tam płaca minimalna odgrywa duże znaczenie – przypomniał Piotr Rogowiecki, Dyrektor Departamentu Analiz i Legislacji Pracodawców RP.

Roboty zarabiają mniej. Strategie przetrwania polskich firm

W obliczu tak silnej i systematycznej presji na wzrost kosztów, przedsiębiorcy nie pozostają bierni. Kurcząca się marża rentowności zmusza ich do poszukiwania przewagi konkurencyjnej nie w taniej sile roboczej, lecz w wyższej efektywności. Ich strategiczne reakcje fundamentalnie zmieniają polski rynek pracy, tworząc jednocześnie nowe szanse i poważne zagrożenia dla pracowników.

Do najczęstszych strategii obronnych należą:

Automatyzacja i inwestycje w technologie: Jest to najbardziej oczywisty kierunek. Inwestycja w nowoczesne maszyny, oprogramowanie czy roboty, która jeszcze kilka lat temu mogła być nieopłacalna, przy całkowitym koszcie pracownika przekraczającym 5600 zł miesięcznie staje się ekonomicznie uzasadniona. Przykładem mogą być kasy samoobsługowe w handlu, które zastępują pracę kasjerów.

Innowacje w modelu biznesowym: Wiele firm jest zmuszonych do odejścia od strategii konkurowania niską ceną na rzecz konkurowania jakością, marką i unikalną wartością. Oznacza to koncentrację na produktach i usługach o wyższej marży, które są w stanie udźwignąć wyższą strukturę kosztów.

Podnoszenie kwalifikacji i inwestycje w kapitał ludzki: Część przedsiębiorstw, zamiast zastępować pracowników, decyduje się na podnoszenie ich produktywności poprzez inwestycje w szkolenia i rozwój kompetencji. Lepiej wykwalifikowany pracownik jest w stanie generować wyższą wartość dodaną, co uzasadnia wyższy koszt jego zatrudnienia.

Pracownik z listy płac, pracodawcy lżej? Zagrożenia i szanse dla zatrudnionych

Te strategie modernizacyjne tworzą dychotomię na rynku pracy, otwierając przed pracownikami dwie skrajnie różne ścieżki na przyszłość.

Zagrożeniem, szczególnie dla osób o niższych kwalifikacjach wykonujących proste, powtarzalne czynności, jest ryzyko strukturalnego bezrobocia. Wyższa płaca dziś odbywa się dla nich kosztem rosnącego prawdopodobieństwa, że ich stanowisko pracy zostanie w przyszłości zredukowane lub całkowicie zlikwidowane na rzecz technologii. Automatyzacja, która kiedyś była domeną wielkich fabryk, wchodzi dziś do restauracji, sklepów i magazynów, bezpośrednio zagrażając miejscom pracy, na których najczęściej obowiązuje płaca minimalna.

Jednocześnie, ta sama presja kosztowa tworzy szansę dla pracowników gotowych na rozwój. Gospodarka odchodząca od modelu taniej pracy potrzebuje wykwalifikowanych specjalistów, operatorów maszyn, technologów i innowatorów. Dla osób, które inwestują w swoje kompetencje i potrafią dostosować się do nowych wymagań, proces modernizacji oznacza możliwość znalezienia stabilniejszej, bardziej wartościowej i w konsekwencji lepiej płatnej pracy. W ten sposób polityka płacy minimalnej, choć niezamierzenie, staje się katalizatorem, który przyspiesza polaryzację rynku pracy na miejsca o niskiej i wysokiej wartości dodanej.

Zbyt wysoka pensja minimalna? Spłaszczenie płac i demotywacja

Jednym z najbardziej destrukcyjnych skutków ubocznych polityki płacowej jest tzw. spłaszczenie płac. Kiedy płaca minimalna rośnie szybciej niż inne wynagrodzenia, zaciera się różnica między początkującym pracownikiem a doświadczonym specjalistą. To problem, z którym pracodawcy zmagają się na co dzień.

- Grupą szczególnie dotkniętą wzrostem płacy minimalnej są osoby, które w ostatnich latach przestały zarabiać istotnie lepiej niż pracownicy poczatkujący czy najmniej wydajni. Jeśli otrzymują oni procentowo wysokie podwyżki, to brakuje środków na wzrost wynagrodzeń dla pozostałych pracowników. Relatywnie powolny jest wzrost wynagrodzeń pracowników bardziej doświadczonych, lepiej wykształconych, czy też biorących na siebie większą odpowiedzialność. Nie wynika to ze złej woli pracodawców, lecz właśnie administracyjnie wymuszonego spłaszczenia struktury wynagrodzeń – wytłumaczył nam Piotr Rogowiecki.

Płaca minimalna 2026 a przedsiębiorcy. "Nie dla licytacji"

W obliczu tych wyzwań, pracodawcy nie tylko postulują minimalny wzrost płacy na 2026 rok, ale przede wszystkim apelują o fundamentalną zmianę całego systemu, by odejść od corocznej "licytacji politycznej".

- Od lat postulujemy też zregionalizowanie tej płacy minimalnej. (...) Dlatego regionalizacja płacy minimalnej byłaby najlepszym rozwiązaniem – stwierdził Łukasz Bernatowicz.

Inni idą dalej, proponując oparcie systemu na sprawdzonych, europejskich wskaźnikach.

- Jednocześnie uważamy, że od 2027 roku powinno się je [minimalne wynagrodzenie] zacząć ustalać w oparciu o wartość referencyjną 60% mediany płac, co stanowiłoby realizację celu dyrektywy o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych – dodała Aleksandra Wróbel.

Skąd to wiemy? Jak to policzyliśmy?

Przedstawione w tym artykule analizy, liczby i wnioski nie są opiniami, lecz wynikiem pracy analitycznej opartej na oficjalnych danych publicznych, uznanych metodologiach ekonomicznych oraz bezpośrednich wypowiedziach kluczowych uczestników debaty. Chcąc zachować pełną transparentność, wyjaśniamy, na czym oparliśmy nasze ustalenia.

Analiza rentowności firm (nadwyżka i zysk netto): Wszystkie kluczowe obliczenia dotyczące "nadwyżki wkładu netto", jej spadku w czasie, a także szacunków finalnego "realnego zysku netto" pochodzą z szczegółowego modelu stworzonego na potrzeby artykułu. Model ten opiera się na oficjalnych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) dotyczących tzw. wartości dodanej generowanej przez firmy różnej wielkości. Co ważne, model ten uwzględnia także dynamiczne czynniki, takie jak roczny wzrost produktywności oraz skumulowaną inflację (CPI), aby przedstawić jak najbardziej realny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstw.

Analiza kosztów pracodawcy: Wyliczenia historycznego, całkowitego kosztu zatrudnienia pracownika na płacy minimalnej bazują na oficjalnych stawkach składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i FGŚP, publikowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na przestrzeni analizowanych lat.

Porównanie zysku pracodawcy i wynagrodzenia pracownika: Tabela porównująca roczne wynagrodzenie "na rękę" pracownika z realnym zyskiem netto pracodawcy została stworzona poprzez zestawienie dwóch różnych analiz: danych o pensji pracownika oraz danych o zysku pracodawcy.

Głosy Przedstawicieli Pracodawców: Wszystkie bezpośrednie cytaty przedstawicieli Business Centre Club, Związku Przedsiębiorców i Pracodawców oraz Pracodawców RP pochodzą z ekskluzywnych wypowiedzi udzielonych redakcji w ramach pracy nad niniejszym cyklem artykułów.

Czytaj także: 

• 7266 zł brutto dzieli Polskę na pół. Takie są realne zarobki
• 4806 zł, czyli tak naprawdę ile? Płaca minimalna 2026 "na rękę"
• Wynagrodzenia rosną, zatrudnienie spada. GUS przedstawił nowe dane

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz