Najważniejsze informacje w skrócie:

• Wysokość kaucji za większość opakowań jednorazowych, w tym butelki PET do 3 litrów i puszki metalowe do 1 litra, została ustalona na 50 groszy
• Sklepy nie mają obowiązku przyjęcia butelki, jeśli jest ona zgnieciona lub nie posiada czytelnego, nowego oznaczenia systemu kaucyjnego
• Otrzymany bon za oddane opakowania musi być zrealizowany w kasie sklepu lub sieci, która go wydała, a co ważne, można go wymienić na gotówkę

Od 1 października kupując napój trzeba będzie się liczyć z tym, że sklep doliczy do jego ceny 50 groszy. Pieniądze te będzie można odzyskać, trzeba jednak będzie spełnić kilka ważnych warunków. Co ważne, sklepy nie zawsze będą zobligowane do oddania kaucji - i będą mogły odmawiać wydania pieniędzy w pełnym majestacie prawa.

Choć pół złotego może wydawać się kwotą symboliczną, skala problemu, z którym mierzy się system, jest gigantyczna. Obecny poziom zbiórki selektywnej poprzez tradycyjne żółte worki waha się w granicach zaledwie 30-35%, co drastycznie odbiega od europejskich wymagań. Głównym celem wprowadzenia systemu kaucyjnego jest osiągnięcie do 2028 roku poziomu selektywnej zbiórki opakowań na poziomie 77%, a w kolejnym okresie nawet 90%. Jeżeli uda się osiągnąć założony wskaźnik zwrotów na poziomie 77%, to teoretycznie, nieodebrana kaucja, która staje się przychodem podmiotu reprezentującego system, i która musi być przeznaczona w całości na rozwój systemu kaucyjnego, będzie generować ogromne sumy. Przyjmując tak wysoki poziom odzysku, 23% nieodebranych kaucji w skali rocznej może sięgnąć poziomu miliarda złotych, które, zamiast wrócić do portfeli konsumentów, zasilą system.

Kiedy sklepy nie oddadzą kaucji? Złe nawyki konsumentów kontra rygor przepisów

Konsumenci powinni być świadomi, że system kaucyjny wcale nie gwarantuje zwrotu kaucji w każdym przypadku. Aby odzyskać 50 groszy (lub 1 złoty w przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku do 1,5 litra), opakowanie musi spełniać rygorystyczne warunki, a ich niespełnienie uprawnia sklep do odmowy zwrotu. Kluczowym wymogiem jest stan opakowania; musi być ono nieuszkodzone i niezniekształcone. Dotyczy to zwłaszcza butelek plastikowych i puszek oddawanych w automacie (butelkomacie) typu RVM, gdzie urządzenie weryfikuje kod EAN, kształt oraz wagę opakowania, a zgniecenie butelki plastikowej uniemożliwia maszynie prawidłowe sczytanie i przyjęcie.

System kaucyjny w Polsce. Przewodnik w pigułce

Sprawdź, od kiedy startuje, ile wyniesie kaucja i które opakowania będzie można zwrócić.

Kluczowe zasady

🗓️

Daty startu

1 października 2025: butelki PET i puszki.
1 stycznia 2026: szklane butelki wielorazowe.

💰

Wysokość kaucji

50 groszy za butelki PET i puszki.
1 złoty za szklane butelki wielorazowe.

🧾

Zwrot bez paragonu

Aby odzyskać kaucję, nie musisz okazywać dowodu zakupu.

❌

Nie zgniataj!

Automat przyjmie tylko nieuszkodzone opakowania w oryginalnym kształcie i z czytelną etykietą.

Szukaj tego symbolu

Tylko nowe opakowania

Kaucja będzie pobierana (i zwracana) tylko za opakowania z nowym, wyraźnym oznaczeniem "KAUCJA". Na początku na półkach będą też stare butelki i puszki, których nie zwrócisz w automacie.

Co jest objęte systemem, a co nie?

✅

Opakowania OBJĘTE systemem

Plastik: Butelki jednorazowe (PET) do 3 litrów.
Metal: Puszki do 1 litra.
Szkło: Butelki WIELOKROTNEGO użytku do 1,5 litra.

🚫

Opakowania WYŁĄCZONE z systemu

Plastik: Opakowania po mleku i produktach mlecznych.
Szkło: Butelki JEDNORAZOWEGO użytku.

Należy zatem oduczyć się zgniatania butelek, co było dotychczas powszechną praktyką w segregacji do żółtych worków. Ponadto, opakowanie musi być czyste i puste, aby mogło trafić do recyklingu jako pełnowartościowy surowiec, w odróżnieniu od odpadów z żółtego worka, które są często zanieczyszczone.

Drugą istotną kwestią jest oznaczenie opakowania. Sklepy mogą odmówić przyjęcia butelki, jeśli nie posiada ona specjalnego, czytelnego symbolu systemu kaucyjnego oraz nowego kodu EAN (kodu kreskowego). Próby oddania starych opakowań zakupionych przed startem systemu, nawet jeśli są identyczne z nowymi, będą bezskuteczne, ponieważ klient za nie nie zapłacił kaucji. Nawet w przypadku podejmowania się prób przechytrzenia systemu, polegających na podmienianiu kodów kreskowych, systemy automatyczne są wyposażone w wieloetapową weryfikację (skanowanie kształtu i wagi), co ma maksymalnie uszczelnić system i zapobiec wyłudzeniom.

Kiedy nie odzyskasz kaucji?

System kaucyjny nie gwarantuje zwrotu pieniędzy. Aby odzyskać kaucję, należy spełnić kilka rygorystycznych warunków.

🚫 Zgniecione, brudne lub uszkodzone opakowanie

Oducz się zgniatania! Butelka lub puszka musi być w idealnym stanie, aby automat mógł ją zidentyfikować. Opakowanie musi być także puste i czyste. Sklep ma prawo odmówić przyjęcia uszkodzonego towaru.

🏷️ Brak specjalnego oznaczenia lub stary kod

Do systemu kwalifikują się tylko opakowania z nowym, czytelnym symbolem systemu kaucyjnego i kodem kreskowym. Próby oddania starych butelek, za które nie zapłacono kaucji, będą nieskuteczne.

🏪 Zwrot w małym sklepie, który nie przystąpił do systemu

Sklepy o powierzchni poniżej 200 m² nie mają obowiązku przyjmowania opakowań kaucyjnych. Choć mogą to robić dobrowolnie, mają prawo odmówić zwrotu kaucji, jeśli nie uczestniczą w systemie.

🧾 Zgubiony, zniszczony lub przeterminowany bon

Bon kaucyjny wydrukowany przez automat traktuj jak gotówkę. Jego zgubienie, zniszczenie lub przeterminowanie (zazwyczaj jest ważny 30 dni) oznacza bezpowrotną utratę pieniędzy.

Sklepy o powierzchni sprzedaży poniżej 200 metrów kwadratowych mają możliwość odmowy udziału w systemie kaucyjnym, co oznacza, że nie mają obowiązku organizowania punktów odbioru opakowań, choć wiele z nich decyduje się na dobrowolne wejście w pełen system, aby sprostać oczekiwaniom klientów. Natomiast większe placówki, o powierzchni powyżej 200 m kwadratowych, są obligowane do zorganizowania punktów odbioru.

Warto również pamiętać, że zagubienie bonu kaucyjnego jest równoznaczne z utratą pieniędzy. Wydrukowanego przez automat bonu nie można odtworzyć w przypadku zgubienia, dlatego należy go traktować jak gotówkę. Bon, który zazwyczaj ma okres ważności 30 dni, musi zostać rozliczony w odpowiednim czasie (przeterminowany traci ważność), jego zniszczenie lub zgubienie także uniemożliwia odzyskanie kaucji.

- Zasadą systemu kaucyjnego jest to, że klient może dokonać zakupu napoju gdziekolwiek i zwrócić opakowanie również gdziekolwiek. Jednak w momencie, gdy odda butelki w ściśle określonej lokalizacji, to właśnie tam musi zrealizować otrzymany bon kaucyjny - wyjaśniła Katarzyna Bojko ze Zwrotka S.A..

Kaucja za butelki. Start i zasady funkcjonowania systemu

Choć konsumenci interesujący się ekologią i finansami osobistymi z niecierpliwością oczekują na możliwość odzyskiwania kaucji, system kaucyjny w Polsce faktycznie ruszy 1 października 2025 roku, ale należy pamiętać o jego dwuetapowym wprowadzaniu. Na początku, czyli od 1 października 2025 roku, kaucja w wysokości 50 groszy obejmie wyłącznie jednorazowe butelki plastikowe (PET) do 3 litrów i puszki metalowe do 1 litra. Dopiero po upływie pierwszych trzech miesięcy, od 1 stycznia 2026 roku, do systemu dołączą szklane butelki wielorazowego użytku o pojemności do 1,5 litra, za które kaucja będzie wyższa i wyniesie 1 złoty.

W początkowej fazie działania systemu, to jest od 1 października do 31 grudnia 2025 roku, na półkach sklepowych będą dostępne jednocześnie produkty ze starych stanów magazynowych, czyli bez symbolu kaucji, oraz nowe, już nią objęte. W tym okresie przejściowym, klient, chcąc mieć pewność, że może zwrócić opakowanie, musi sprawdzić, czy na butelce widnieje specjalne oznaczenie kaucyjne i czy zapłacił za nią kaucję przy kasie.

Czytaj także: 

• Plastikowe butelki już nie do żółtych koszy? Wyjaśniamy, co się zmienia 1 października
• Od 1 października duże zmiany w sklepach. Co czeka kupujących?
• Koszty wywozu odpadów stale rosną. Ograniczy je system kaucyjny

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz