Zwolnienia grupowe w osłabionej polskiej legendzie. Likwidacja od 1 stycznia
Kolejna część polskiej historii handlu odchodzi bezpowrotnie. Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Społem" w Łodzi, znana z osiedlowych sklepów "Gama", ogłosiła likwidację. To koniec dla 62 pracowników i cios dla stałych, często starszych klientów. Oficjalny proces rusza 1 stycznia, ale część sklepów zniknie z mapy Łodzi jeszcze w tym roku. Wyjaśniamy, dlaczego "polska legenda" przegrała walkę o przetrwanie.
2025-10-23, 09:58
Najważniejsze informacje w skrócie:
- Poważne zwolnienia: W związku z wygaszaniem działalności jednej z najbardziej rozpoznawalnych łódzkich sieci handlowych planowane są zwolnienia grupowe, które mają dotknąć 62 pracowników.
- Klęska kosztowa i cenowa: Prezes spółdzielni, Janusz Skusiewicz, wyjaśnił, że placówki stały się nierentowne głównie z powodu gwałtownego wzrostu kosztów operacyjnych, w tym kosztów osobowych oraz utrzymania nieruchomości, a także niemożności konkurowania cenowego z potężnymi, ogólnopolskimi sieciami dyskontowymi.
- Proces zamykania trwa: Choć oficjalne zakończenie likwidacji przewidziano na rok 2026, kolejne markety są już wyłączane z użytku; na przykład, sklep przy ul. Traktorowej został już zamknięty, a market "Gama" przy ul. Dąbrowskiego przestanie działać 25 października 2025 roku.
Historia ruchu „Społem” liczy sobie już 156 lat. Nazwę, pod którą spółdzielnie spożywców znamy dziś, wymyślił w 1906 roku Stefan Żeromski. Półtora wieku tradycji musiało jednak częściowo skapitulować przed handlową rzeczywistością XXI wieku – w obecnych warunkach rynkowych dalsze działanie Powszechnej Spółdzielni Spożywców "Społem" w Łodzi stało się niemożliwe.
Decyzja o likwidacji spółdzielni, podjęta w obliczu katastrofalnej sytuacji ekonomicznej, niestety nie rokującej na poprawę, pokazuje, że kryzys trapiący polski handel, wynikający ze zmieniających się przyzwyczajeń konsumenckich i rosnącej presji kosztowej, wcale nie dobiegł końca. Zgodnie z zapowiedziami, PSS "Społem" w Łodzi – która swoją siedzibę ma przy ul. Kościelnej 6 – przechodzi proces, który ma na celu uniknięcie formalnej upadłości, pozwalając na kontrolowane zakończenie działalności oraz spłatę zobowiązań.
🤔 Co to jest spółdzielnia spożywców i czym różni się od zwykłego sklepu?
Spółdzielnia spożywców (jak PSS Społem) to specyficzna forma prawna. Jej właścicielami nie jest jedna osoba czy firma, ale zrzeszeni członkowie (często pracownicy i stali klienci). Celem spółdzielni, przynajmniej w teorii, nie jest maksymalizacja zysku dla właścicieli, ale zaspokajanie potrzeb swoich członków (np. przez dostęp do tańszych towarów). To odróżnia ją od typowej firmy nastawionej na zysk. Niestety, w praktyce ta forma często okazuje się mniej elastyczna i trudniejsza w zarządzaniu niż klasyczne przedsiębiorstwo.
Likwidacja ma bezpośrednie i bolesne konsekwencje dla załogi i klientów. Już teraz rozpoczęło się faktyczne zamykanie kolejnych placówek. Przykładowo, placówka handlowa położona przy ulicy Traktorowej już zakończyła swoją działalność. Sklep "Gama" przy ul. Dąbrowskiego ma, jak zaplanowano, funkcjonować tylko do 25 października 2025 roku. Ostatecznie zamknięte mają zostać wszystkie pozostałe punkty, w tym markety przy ul. Rojnej, ul. Paderewskiego oraz sklep działający w Aleksandrowie Łódzkim.
Najbardziej dotkliwą wiadomością dla lokalnej społeczności są zwolnienia grupowe, które, jak ogłoszono, obejmą 62 osoby – co stanowi poważny cios dla osób, które często przepracowały wiele lat w tej stuletniej marce handlowej. Dla wielu stałych klientów, w szczególności osób starszych przyzwyczajonych do lokalnych sklepów osiedlowych, utrata PSS "Społem" to nie tylko likwidacja miejsca zakupów, lecz także koniec części historii codziennego życia.
Janusz Skusiewicz, prezes Powszechnej Spółdzielni Spożywców "Społem" w Łodzi, wprost wyjaśnił, że fatalne wyniki finansowe i postępująca nierentowność placówek są głównymi przyczynami decyzji o wygaszeniu działalności. Jak stwierdził, Spółdzielnia weszła w "bardzo trudną sytuację ekonomiczną".
Historia "Społem": od samopomocy do wolnego rynku
Oto zarys historii ruchu spółdzielczego "Społem" w Polsce, podzielony na cztery kluczowe etapy.
1. Początki (okres zaborów)
Ruch narodził się jako forma samoorganizacji i obrony polskości. W 1869 r. powstały stowarzyszenia "Merkury" w Warszawie i "Oszczędność" w Radomiu. Nazwę "Społem" (oznaczającą "razem") wymyślił Stefan Żeromski dla czasopisma ruchu.
W 1908 r. na Zjeździe Stowarzyszeń powołano Biuro Informacyjne, na czele którego stanął m.in. Stanisław Wojciechowski (późniejszy Prezydent RP).
2. Rozwój (II Rzeczpospolita)
Po odzyskaniu niepodległości ruch prężnie się rozwijał i konsolidował. W 1925 r. zjednoczono związki w jeden Związek Spółdzielni Spożywców RP.
Dla wzmocnienia finansowego powołano Bank Spółdzielczy "Społem" (1930), a w 1935 r. do nazwy Związku oficjalnie dodano człon "Społem".
3. Centralizacja (okres PRL)
"Społem" stało się gigantem – największą siecią handlową w kraju, ale w pełni podporządkowaną państwowej, centralnie planowanej gospodarce.
Po 1948 r. (tzw. "bitwa o handel") stało się faktycznym monopolistą. W okresie odwilży (1957 r.) rozpoczęto budowę słynnych Domów Towarowych (Sezam, Jubilat).
W szczytowym okresie "Społem" zarządzało ok. 11 000 sklepów, restauracji i barów.
4. Rozdrobnienie i wolny rynek
Transformacja ustrojowa przyniosła kres centralnemu zarządzaniu. Ustawa z 1990 r. zlikwidowała centralne związki, a jednolita struktura rozpadła się na ok. 320 samodzielnych, lokalnych Powszechnych Spółdzielni Spożywców (PSS).
Obecnie "Społem" działa jako zrzeszenie kilkuset niezależnych spółdzielni (ok. 2500 sklepów), które muszą samodzielnie konkurować z prywatnymi sieciami.
Za głównego winowajcę uznano "nienotowany dotąd rozwój konkurencji". Sklepy prowadzone pod szyldem "Gama", skupiające się na łódzkich dzielnicach Bałuty i Górna oraz w Aleksandrowie Łódzkim, okazały się zbyt małe, aby efektywnie konkurować cenowo i operacyjnie z gigantami polskiego handlu, takimi jak dyskonty typu Biedronka czy Lidl, oraz dużymi supermarketami.
Ponadto, spółdzielnię pogrążyły drastycznie rosnące koszty prowadzenia działalności. Wśród nich prezes wymienił przede wszystkim wzrost kosztów osobowych, związanych z wynagrodzeniami pracowników, oraz lawinowo zwiększające się koszty utrzymania samych placówek, w tym ceny energii i czynsze.
Trudności finansowe PSS "Społem" w Łodzi mają swoje głębokie korzenie w historycznych decyzjach strukturalnych, które zostały podjęte dekady temu. Sam ruch spółdzielczy "Społem" w Łodzi może pochwalić się ponad stuletnią tradycją, będąc przez długi czas kluczowym elementem lokalnego handlu. Jednak, według analiz, jednym z fundamentalnych błędów organizacyjnych popełnionych po 1990 roku był podział jednej, dużej łódzkiej spółdzielni "Społem" na aż 14 mniejszych, całkowicie niezależnych jednostek. To rozdrobnienie, które miało miejsce w okresie transformacji, drastycznie ograniczyło skalę działania i siłę rynkową poszczególnych podmiotów.
Struktura "Społem": federacja, nie korporacja
"Społem" nie jest jedną firmą, ale zrzeszeniem kilkuset niezależnych, lokalnych spółdzielni (PSS). Liczba sklepów zależy od siły lokalnej organizacji.
Miasta z najsilniejszymi spółdzielniami
Warszawa
Rynek jest tu podzielony na kilka oddzielnych, niezależnych spółdzielni (np. WSS Wola, WSS Praga-Południe, Mokpol).
Kielce
PSS "Społem" w Kielcach to jedna z największych spółdzielni w Polsce, zarządzająca siecią ponad 100 placówek (sklepów, piekarni, barów).
Inne silne miasta
W czołówce ogólnopolskich rankingów regularnie pojawiają się PSS Bochnia, Biała Podlaska, Olsztyn, Wrocław, Białystok i Poznań.
Główne szyldy (marki) sklepów "Społem"
Gama
Podstawowa i najczęściej spotykana marka dla supermarketów i większych sklepów osiedlowych (wprowadzona w 2009 r.).
Lux
Marka przeznaczona dla mniejszych sklepów, często o charakterze delikatesowym lub "convenience" (szybkie, codzienne zakupy).
Sezam
Historyczna nazwa, używana głównie dla Spółdzielczych Domów Handlowych (SDH), czyli dawnych, wielopiętrowych domów towarowych.
Skutkiem tej fragmentacji była znacząco słabsza pozycja negocjacyjna w relacjach z dostawcami. W efekcie, mała spółdzielnia nie miała możliwości uzyskiwania tak korzystnych cen hurtowych na towary, jakie regularnie osiągały ogromne, ogólnopolskie sieci handlowe.
Obecnie likwidowana Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Społem" w Łodzi powstała w swojej obecnej formie w 2001 roku, stanowiąc rezultat połączenia dwóch mniejszych jednostek: "Społem" Bałuckiej Spółdzielni Spożywców oraz "Społem" Spółdzielni Spożywców "Górna". Mimo tego późniejszego połączenia, pierwotne rozdrobnienie strukturalne oraz dominacja konkurencji okazały się przeszkodami nie do pokonania, prowadząc w konsekwencji do ogłoszenia likwidacji w kontrolowany sposób. Sieci spółdzielcze "Społem", które działają nadal w wielu innych miastach w Polsce, takich jak Warszawa, Kraków czy Poznań, z pewnością z niepokojem obserwują upadek tej łódzkiej legendy.
Czytaj także:
- Kawa stanie się luksusem? Jej ceny na giełdach szaleją
- Twoja kawa będzie już tylko droższa. Wyjaśniamy, dlaczego tanio już było
- Złe czasy dla kawoszy. "Kawoflacja" nie chce odpuścić
Źródło: PPS Społem Łódź/SuperExpress/Michał Tomaszkiewicz