Via Carpatia. Strategiczna magistrala transportowa Północ-Południe

2022-12-20, 12:00

Trasa Via Carpatia znalazła się wśród priorytetów ogłoszonego niedawno nowego programu budowy dróg krajowych. Co więcej, trasa ta w całości została w grudniu wpisana do unijnej sieci transportowej TEN-T, co jest gwarancją jej powstania, także z wykorzystaniem środków unijnych. Rozpoczęła się budowa podkarpackich odcinków trasy, które są najtrudniejszych pod względem geologicznym i technicznym.

Rok 2022 był dla budowy trasy Via Carpatia niezwykle ważny i obfitujący w przełomowe wydarzenia. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GDDKiA ogłaszała przetargi i podpisywała umowy na budowę nowych odcinków, a także na modernizację niektórych istniejących. W tym drugim przypadku chodziło o dobudowę drugiego pasa ruchu.

Dziś na niektórych odcinkach trasy S19, która w Polsce wchodzi w skład Via Carpatii, oddana jest do użytku jedna jezdnia, samochody poruszają się w systemie 2+1 – to oznacza, że na pewnych fragmentach mają do dyspozycji dwa pasy ruchu, dzięki czemu szybsze pojazdy mogą wyprzedzić te wolniejsze. Dobudowa drugiej jezdni spowoduje eliminację tej niedogodności, upłynni ruch i poprawi bezpieczeństwo kierujących. Tym samym Via Carpatia zostanie dostosowana do wymogów trasy ekspresowej.

Jednym z takich odcinków jest fragment Sokołów Małopolski Północ – Jasionka. Dzięki budowie drugiej jezdni trasa ta będzie miała standard dwujezdniowej drogi ekspresowej, posiadającej po dwa pasy ruchu w każdą stronę, z pasem awaryjnym o szerokości 2,5 metra i poboczami. Zakres prac w ramach rozbudowy S19 obejmie także dostosowanie istniejących obiektów inżynierskich, urządzeń BRD i urządzeń ochrony środowiska. Przebudowane zostaną kolidujące drogi poprzeczne, cieki wodne oraz infrastruktura techniczna.

Najtrudniejsze do budowy odcinki trasy

Drogowcy przygotowują się także do budowy najtrudniejszych odcinków tej drogi w Polsce. Na Podkarpaciu powstaną najbardziej malownicze, ale też najtrudniejsze fragmenty S19. Zanim kierowcy będą napawać się widokami i przejazdem przez tunele, drogowcy i geolodzy przygotowują projekty tras. Tam, gdzie Via Carpatia będzie przebiegać przez górzyste tereny, niezbędne było przeprowadzenie prac geologicznych. Badane były osuwiska i podłoże, na którym powstanie droga.

Konieczność budowy wielu tak zwanych obiektów inżynierskich generuje wysokie koszty. Jednym z najdroższych odcinków Via Carpatii będzie fragment Domaradz – Krosno. Inwestycję zrealizuje Mostostal Warszawa. Wartość kontraktu przekroczy miliard złotych. Koszty podwyższy konieczność wybudowania kilku estakad, mostów i wiaduktów. Budowa będzie trwała ponad trzy lata.

W ciągu trasy głównej powstanie siedem estakad, osiem mostów, osiem wiaduktów drogowych, trzy przejścia dla zwierząt - dwa dla zwierząt średnich i jedno dla zwierząt dużych, trzy przepusty, a także szereg obiektów w ciągu dodatkowych jezdni. Rozpiętość trzech estakad w ciągu drogi ekspresowej będzie przekraczać 400 metrów, najdłuższa będzie mierzyć około 700 metrów i przebiegać na filarach o wysokości dochodzącej do 30 metrów. 

Odcinek drogi ekspresowej S19  Domaradz – Krosno przebiega przez teren o skomplikowanej budowie geologicznej, jakim są Karpaty Zewnętrzne. W związku z tym na etapie opracowania koncepcji programowej wykonano w szerokim zakresie rozpoznanie budowy geologicznej podłoża. Inwestycja będzie przebiegać w terenie wyżynnym falistym z licznymi wzniesieniami o stokach spadzistych, poprzecinanymi kotlinami i dolinami rzecznymi. Przewyższenie terenu w obrębie całego odcinka wynosi aż 150 metrów.

Trudny geologicznie teren

Łącznie na tym odcinku S19 wydzielono aż osiem obszarów osuwiskowych oraz predysponowanych osuwiskowo. Niektóre formy są złożone, co oznacza, że w jednym osuwisku drogowcy mają do czynienia ze strefami o różnym stopniu aktywności. W wyniku zaburzenia równowagi, na przykład poprzez prowadzenie prac budowlanych na dużą skalę, może nastąpić uaktywnienie się tych osuwisk. Prowadzenie prac geologicznych było więc bardzo dużym wyzwaniem i takim samym wyzwaniem dla wykonawcy będzie prowadzenie tu robót budowlanych.

Jednym z elementów trasy Via Caraptia będzie także tunel.  Zostanie on wydrążony na odcinku Rzeszów – Babica. Transport tarczy TBM na Podkarpacie mogła obserwować cała Polska. Pod koniec listopada dotarła ona do swojego miejsca przeznaczenia.

Rozłożona na części maszyna przewożona była na Podkarpacie drogą lądową na ciężarówkach, a jej największe elementy przypłynęły do Polski statkiem z hiszpańskiego portu. Ze Szczecina do Opola przetransportowane zostały barkami i pontonami Odrą. Największy fragment maszyny dotarł już na plac budowy w Babicy.

Odcinek S19 od węzła Rzeszów Południe do Babicy to jedna z ciekawszych, ale i trudniejszych technologicznie budów infrastrukturalnych w Polsce. Pagórkowate ukształtowanie terenu wymusza wykonanie wysokich estakad i tunelu zlokalizowanego do 100 metrów pod powierzchnią terenu.

Nowy tunel na trasie Via Carpatia

Tunel drogowy, którego drążenie rozpocznie się w przyszłym roku, będzie wykonany metodą mechanicznego drążenia przy pomocy maszyny TBM, która ma 112 metrów długości, masę 4000 ton, tarczę wiercącą o średnicy ponad 15 metrów. Jest to o 1,7 metra więcej niż średnica Wyspiarki – tarczy, która wydrążyła tunel w Świnoujściu. Z uwagi na gabaryty TBM będzie składana na placu budowy przy pomocy żurawi gąsienicowych o udźwigu 650 i 300 ton.

Cały transport elementów maszyny TBM składa się z czternastu zestawów transportowych podzielonych na trzy konwoje. Do przewozu największych wykorzystane zostały zestawy o parametrach: szerokość 9 metrów, długość 74 metry i waga około 260 ton, łącznie z ładunkiem – 500 ton.

Kolumny, które już dowiozły elementy tarczy, poruszały się z maksymalną prędkością 10 kilometrów na godzinę. Z uwagi na gabaryty i planowaną prędkość, jeden przejazd trwał około 20-25 dni. Ostatni z transportów dotrze na plac budowy w końcu stycznia 2023 roku.

Nie tylko wielkość ładunku i optymalizacja trasy przejazdu są tutaj wyzwaniem. Transport tak niecodziennego ładunku wymaga krótkich zmian w organizacji w ruchu na trasie przejazdu. W takich sytuacjach priorytetem jest bezpieczeństwo użytkowników dróg. Przewóz ładunków, mimo że był prowadzony w godzinach nocnych pomiędzy 22 a 6, odbywał się bez wyłączania ruchu na drogach publicznych. Konwoje posiadają specjalistyczne zabezpieczenie – między innymi pilotów kierujących ruchem, znaki zmiennej treści, mobilne poduszki zderzeniowe za kolumną oraz obstawę policji.

Via Carpatia częścią unijnej sieci TEN-T

9 grudnia Ministerstwo Infrastruktury poinformowało, że odcinek Via Carpatii Lublin – Białystok – Ełk zostanie wpisany do transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T.

Oznacza to, że cała trasa będzie stanowiła odcinek szlaku prowadzącego z Helsinek aż na Cypr. Jest to efekt uzgodnienia przez radę UE do spraw transportu projektu rozporządzenia o unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej. Ta decyzja jest potwierdzeniem, że korytarze komunikacyjne Północ – Południe wzdłuż wschodniej granicy Unii Europejskiej stają się priorytetowymi inwestycjami z punktu widzenia interesów Unii Europejskiej.

W Polsce trasa ta będzie miała ponad 700 kilometrów długości i przebiegać będzie przez województwa podlaskie, mazowieckie, lubelskie i podkarpackie. W województwie podkarpackim będzie miała docelowo długość około 170 kilometrów.