Pensja minimalna. Jak rosła, jaka będzie podwyżka i kto nam jej zazdrości w UE?

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Realny skok zarobków: W ciągu ostatniej dekady realna siła nabywcza pensji minimalnej wzrosła o ponad 66%, a roczne podwyżki były tak duże, że w praktyce dawały pracownikom dodatkową "13. i 14. pensję" w porównaniu do lat ubiegłych
• Przegoniliśmy Zachód: Polska, mierzona siłą nabywczej (PPS), przegoniła kraje takie jak Hiszpania czy Słowenia, plasując się w europejskiej czołówce pod względem realnej wartości minimalnego wynagrodzenia
• Bitwa o 2026 rok: Związki zawodowe odrzucają rządową propozycję na 2026 rok (4806 zł) jako "realny spadek płacy". Domagają się ok. 5015 zł, argumentując, że wzrost powinien być powiązany z dynamiką przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce, a nie tylko z inflacją
• Silnik gospodarki: Płaca minimalna jest postrzegana jako kluczowe narzędzie do poprawy jakości życia, stymulowania gospodarki poprzez konsumpcję (osoby o niskich dochodach wydają prawie każdą złotówkę) i wywierania presji na pracodawców, by podnosili standardy zatrudnienia

W wojnie o płacę minimalną ścierają się trzy racje: potrzeba zapewnienia pracownikom godnego wynagrodzenia za pracę, umożliwienie przedsiębiorcom na generowanie zysków z pracy osób przez nich zatrudnianych oraz odpowiednie zrównoważenie budżetu i zapewnienie ciągłości rozwoju gospodarki. Niniejszy tekst w szczegółowy pokazuje tę pierwszą perspektywę. Całościowe spojrzenie, pokazujące wszystkie argumenty za i przeciw przytaczane przez wszystkie strony wojny, pokazujemy w artykule głównym.

Płaca minimalna. Kto ją zarabia i dlaczego jest motorem gospodarki?

Kim są osoby zarabiające płacę minimalną i dlaczego ich dochody mają tak duże znaczenie dla całej gospodarki? Nie są oni rozproszeni równomiernie wśród wszystkich sektorów gospodarki. Najwyższy odsetek pracowników z wynagrodzeniem minimalnym odnotowuje się w kluczowych dla codziennego funkcjonowania państwa sektorach.

Płaca minimalna stała się de facto standardem w branżach takich jak gastronomia, budownictwo, handel czy usługi administrowania – w tych branżach doszło do spłaszczenia siatek płac i praktycznej unifikacji wynagrodzeń. To właśnie w tych sektorach pracują miliony osób, których decyzje zakupowe kształtują popyt wewnętrzny. Kluczowe jest tu pojęcie krańcowej skłonności do konsumpcji (MPC).

Mówi ono, jaką część z każdej dodatkowej złotówki dochodu gospodarstwo domowe przeznacza na wydatki. W przypadku osób o niższych dochodach, wskaźnik ten jest bardzo wysoki – niemal każdy złoty z podwyżki jest natychmiast wydawana na towary i usługi. W ten sposób rosnące pensje milionów pracowników zasilają popyt wewnętrzny, który stanowi krwiobieg gospodarki i generuje przychody dla tych samych przedsiębiorstw, które te płace wypłacają.

Płaca minimalna już nie taka minimalna. Dekada dynamicznego wzrostu

Ostatnie dziesięć lat to okres bezprecedensowego wzrostu minimalnego wynagrodzenia. Patrząc na nominalne kwoty, skok z 1750 zł brutto w 2015 roku do 4666 zł w roku 2025 robi ogromne wrażenie. Jednak kluczowe pytanie brzmi: czy ten wzrost nie został zniweczony przez inflację, która w ostatnich latach szczególnie się rozszalała? Dane pokazują, że nie.

Analiza realnej siły nabywczej, czyli tego, co faktycznie można kupić za minimalne wynagrodzenie, nie pozostawia wątpliwości. Pensja minimalna rosła szybciej niż ceny, co przełożyło się na realny wzrost zamożności najmniej zarabiających.

Siła nabywcza pensji minimalnej wzrosła realnie o ponad 66% w ciągu dekady. Dynamika nominalnego wzrostu była tak duża, że w niektórych latach roczna suma podwyżek w praktyce dawała pracownikom dodatkową, "13. pensję". Nominalny wzrost pensji netto z roku 2023 na 2024 wyniósł niemal 500 zł miesięcznie, co w skali roku daje dodatkowe 6000 zł – to kwota znacznie przewyższająca dwie miesięczne pensje netto z 2022 roku. W praktyce więc podwyżka oznaczała otrzymanie dodatkowo "13. i 14. pensji".

Co ważne z perspektywy całej gospodarki i podkreślane przez związki zawodowe, ten dynamiczny wzrost nie przełożył się na negatywne skutki na rynku pracy.

- Warto też zwrócić uwagę, że w ciągu ostatnich 10 lat minimalne wynagrodzenie rosło stosunkowo szybko i nie wiązało się to z żadnymi negatywnymi skutkami odnośnie wzrostu bezrobocia czy spadku zatrudnienia. Dlatego moim zdaniem płaca minimalna powinna rosnąć stosunkowo szybko – wyjaśnił nam Piotr Szumlewicz, przewodniczący Związku Zawodowego Związkowa Alternatywa.

Polska płaca powodem zazdrości. Minimalna wyższa niż w części "starej Unii"

Przywykliśmy do myślenia, że wciąż jeszcze gonimy Europę, że wciąż mamy dużo do nadrobienia i cały czas mamy status "ubogich krewnych". Tym bardziej zaskakujący obraz sytuacji wyłania się, gdy porównamy polską płacę minimalną z innymi krajami Unii Europejskiej.

Nie powinniśmy mierzyć nominalnych kwot przeliczonych na euro, gdyż jest mylące i nie daje pełnego obrazu sytuacji. Nie uwzględnia przede wszystkim różnic w cenach w poszczególnych krajach członkowskich: w Polsce jest o 28% taniej niż wynosi średnia UE.

Lepszą miarą do porównania płac minimalnych jest standard siły nabywczej (PPS), który pokazuje, ile realnie można kupić za pensję w danym kraju, uwzględniając lokalne ceny. I tu dane są jednoznaczne.

Polska z wynikiem 1555 PPS nie tylko znalazła się w najwyższej grupie państw Unii Europejskiej, ale przegoniła pod względem siły nabywczej takie kraje jak Hiszpania (1517 PPS) czy Słowenia (1427 PPS). Oznacza to, że choć nominalnie pracownik w Hiszpanii zarabia o prawie 300 euro więcej, jego realna siła nabywcza jest już niższa niż w Polsce. Za swoją wypłatę kupi mniej towarów i usług, niż można nabyć za pensję minimalną w naszym kraju.

Pensja minimalna a poziom życia. Co trzeba wiedzieć?

Wnioski płynące z analizy płacy minimalnej w standardzie siły nabywczej (PPS) znajdują potwierdzenie w szerszych, makroekonomicznych wskaźnikach Eurostatu. Kluczowym wskaźnikiem jest tu Rzeczywiste Spożycie Indywidualne (AIC), które zdaniem ekspertów Eurostatu lepiej niż PKB per capita oddaje materialny dobrobyt obywateli, ponieważ uwzględnia wszystkie towary i usługi przez nich konsumowane, również te dostarczane przez sektor publiczny (jak ochrona zdrowia czy edukacja).

Dane dotyczące AIC per capita dla Polski, wyrażone w PPS, pokazują systematyczne nadrabianie dystansu do średniej unijnej. Ten stały, konsekwentny wzrost w okresie, gdy płaca minimalna rosła najszybciej, sugeruje silną korelację między tymi zjawiskami. Choć wstępne dane za 2024 rok pokazują lekkie wyhamowanie tego trendu, jego ogólny kierunek w ostatniej dekadzie jest jednoznacznie wzrostowy. 

Ten sukces jest fundamentem, na którym strona społeczna opiera swoje twarde stanowisko w obecnych negocjacjach.

- Systematyczny wzrost płacy minimalnej w ostatnich latach realnie przyczynił się do poprawy jakości życia pracowników w Polsce. W naszym przekonaniu propozycja, którą przedstawiliśmy jest całkowicie realna i możliwa do zrealizowania. Propozycje pracodawców, ale także propozycja rządowa (szczególnie podwyżka minimalnej stawki godzinowej w wysokości 90 groszy) są z kolei w naszym odczuciu skandaliczne. Oznaczają brak szacunku dla pracowników i stagnację – przekazała nam Barbara Michałowska z Biura Komunikacji NSZZ "Solidarność".

Podwyżka płacy minimalnej na 2026 rok. Tempo sprintera czy maratończyka?

Mając za sobą dekadę sukcesów, związki zawodowe wchodzą w negocjacje na 2026 rok z jasnym celem: nie pozwolić na zatrzymanie pozytywnego trendu. Propozycja rządu, by podnieść płacę minimalną jedynie o prognozowaną inflację (do 4806 zł), jest dla nich nie do przyjęcia.

- Propozycja rządu, która opiera się wyłącznie o prognozowaną inflację, w naszej ocenie oznacza realny spadek płacy minimalnej. Związki zawodowe nie mogą się na to zgodzić, bo to oznaczałoby obniżenie wartości płacy minimalnej w relacji do płac w gospodarce – zauważył Norbert Kusiak, dyrektor Wydziału Polityki Gospodarczej w OPZZ.

Strona społeczna podkreśla, że ich wspólna propozycja (5015 zł) nie jest arbitralna, lecz oparta na konkretnych przesłankach ekonomicznych.

- Nasza propozycja oznaczałaby wzrost minimalnego wynagrodzenia o 7,48% rokrocznie. Byłoby to tempo wzrostu zbliżone do prognozowanego tempa wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, opublikowanego w Wieloletnich Założeniach Makroekonomicznych na lata 2025-2029 – wyjaśnił nam Grzegorz Sikora, Rzecznik prasowy Forum Związków Zawodowych.

Co ciekawe, krytyka ze strony związkowej dotyczy nie tylko zbyt niskich propozycji, ale także niezamierzonych, negatywnych skutków, jakie dotychczasowa polityka wywołała w innej, kluczowej dla państwa grupie pracowników – sferze budżetowej.

- Od wielu lat ze smutkiem obserwujemy degradację wielu zawodów ważnych dla bezpieczeństwa kraju, w tym pracowników pomocy społecznej, pracowników cywilnych policji czy pracowników ZUS. Warto podkreślić, że w ciągu ostatnich 10 lat płaca minimalna rosła znacznie szybciej niż płace w sektorze publicznym. W konsekwencji odsetek osób zarabiających ustawowe minimum wzrósł (...), dotyczy to między innymi wielu pracowników zatrudnionych w sektorze publicznym – zauważył Piotr Szumlewicz.

Ten gorzki komentarz, płynący ze strony lidera związkowego, pokazuje, że nawet w obozie pracowniczym istnieje świadomość, iż gwałtowny wzrost płacy minimalnej, bez proporcjonalnego wzrostu innych wynagrodzeń, prowadzi do poważnych dysfunkcji w architekturze płacowej całego państwa.

RAMKA 2: Czym jest "spłaszczenie płac"?

Kto z pracowników nie cieszy się z podwyżki pensji minimalnej?

Jednym z najważniejszych i najlepiej udokumentowanych skutków ubocznych gwałtownych podwyżek płacy minimalnej jest zjawisko kompresji, czyli spłaszczania siatki płac. Polega ono na tym, że najniższe wynagrodzenie rośnie znacznie szybciej niż pensje na innych, wyższych stanowiskach. Skalę tego zjawiska najlepiej obrazują twarde dane: relacja płacy minimalnej do mediany wynagrodzeń osiągnęła w marcu 2024 roku poziom aż 65%. Dzieje się tak, ponieważ firmy, zmuszone przez ustawę do znaczących podwyżek dla najmniej zarabiających, często nie mają już środków na proporcjonalny wzrost wynagrodzeń dla reszty załogi.

Dla pracowników, którzy dotychczas zarabiali więcej – na przykład specjalistów, brygadzistów czy doświadczonych urzędników – konsekwencje są głęboko demotywujące. Doświadczają oni erozji premii za swoje wyższe kompetencje i lata doświadczenia, co podważa sens dalszego rozwoju zawodowego i rodzi poczucie niesprawiedliwości. W skali całej gospodarki zjawisko to może prowadzić do tak zwanego "aspiracyjnego otępienia", czyli osłabienia motywacji do podnoszenia kwalifikacji, skoro nagroda finansowa za ten wysiłek systematycznie maleje .

Problem ten celnie diagnozują przedstawiciele pracodawców, wskazując na jego bezpośrednie przyczyny i skutki wewnątrz organizacji.

- Grupą szczególnie dotkniętą wzrostem płacy minimalnej są osoby, które w ostatnich latach przestały zarabiać istotnie lepiej niż pracownicy poczatkujący czy najmniej wydajni. Jeśli otrzymują oni procentowo wysokie podwyżki, to brakuje środków na wzrost wynagrodzeń dla pozostałych pracowników. Relatywnie powolny jest wzrost wynagrodzeń pracowników bardziej doświadczonych, lepiej wykształconych, czy też biorących na siebie większą odpowiedzialność. Nie wynika to ze złej woli pracodawców, lecz właśnie administracyjnie wymuszonego spłaszczenia struktury wynagrodzeń - podkreślił Piotr Rogowiecki, Dyrektor Departamentu Analiz i Legislacji Pracodawców RP.

Podsumowanie stanowisk związków zawodowych. Sukces do obrony, stagnacja nie do przyjęcia

Obiektywnie patrząc, jest całkiem dobrze, ale to nie znaczy, że nie może być lepiej. Perspektywa pracownicza to opowieść o realnej poprawie bytu, doganianiu europejskich standardów i walce o utrzymanie godziwego tempa wzrostu. Argumenty strony społecznej są mocno osadzone w danych, które pokazują, że dynamiczna polityka płacowa przyniosła wymierne korzyści milionom Polaków.

Oczywiście, tak dynamiczny wzrost płac i ambitne postulaty na przyszłość budzą zrozumiałe obawy drugiej strony tego sporu. Aby w pełni zrozumieć złożoność debaty, kluczowe jest również poznanie argumentów, które przedstawia perspektywa pracodawcy, dla którego rosnące koszty stają się egzystencjalnym wyzwaniem.

Skąd to wiemy? Jak to policzyliśmy?

Przedstawione w tym artykule analizy, liczby i wnioski nie są opiniami, lecz wynikiem pracy analitycznej opartej na oficjalnych danych publicznych, uznanych metodologiach ekonomicznych oraz bezpośrednich wypowiedziach kluczowych uczestników debaty. Chcąc zachować pełną transparentność, wyjaśniamy, na czym oparliśmy nasze ustalenia.

Dane o skali zjawiska i strukturze zatrudnienia: Informacje o liczbie osób otrzymujących płacę minimalną oraz ich podział na sektory gospodarki pochodzą z analiz, które opierają się na danych Ministerstwa Finansów oraz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS).

Analiza historycznego wzrostu płac: Obliczenia dotyczące realnego wzrostu płacy minimalnej (po odjęciu inflacji) bazują na oficjalnych danych o nominalnych stawkach wynagrodzeń oraz wskaźniku cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja CPI), publikowanych przez GUS.

Porównania międzynarodowe i wskaźniki dobrobytu: Wszystkie porównania międzynarodowe (Polska vs. Hiszpania, Słowenia itd.) oraz wyjaśnienia wskaźników takich jak Standard Siły Nabywczej (PPS) i Rzeczywiste Spożycie Indywidualne (AIC) są oparte bezpośrednio na danych publikowanych przez Eurostat, czyli unijny urząd statystyczny.

Głosy strony społecznej: Wszystkie bezpośrednie cytaty przedstawicieli NSZZ "Solidarność", OPZZ, Forum Związków Zawodowych oraz Związku Zawodowego Związkowa Alternatywa pochodzą z ekskluzywnych wypowiedzi udzielonych redakcji podczas pracy nad niniejszym cyklem artykułów.

Czytaj także: 

• 7266 zł brutto dzieli Polskę na pół. Takie są realne zarobki
• 4806 zł, czyli tak naprawdę ile? Płaca minimalna 2026 "na rękę"
• Wynagrodzenia rosną, zatrudnienie spada. GUS przedstawił nowe dane

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz