Banki centralne utrzymują stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Wyłamał się jedynie NBP

Stopy procentowe odgrywają kluczową rolę w gospodarce, regulując koszty pożyczek i inwestycji. Ich poziom wpływa zarówno na pobudzanie wzrostu gospodarczego poprzez obniżanie kosztów kredytów, jak i na kontrolę inflacji poprzez dostępność kapitału i koszty zadłużenia. Wyznaczając główną stopę procentową w gospodarce, banki pośrednio wpływają na popyt na towary i usługi.

Przyjrzyjmy się, jak w minionych latach największe banki centralne reagowały na wzrost inflacji.

Reakcja Fed

Jeszcze w pierwszym kwartale 2022 r. Fed utrzymywał stopę funduszy federalnych na poziomie zbliżonym do zera. Fed co miesiąc kupował obligacje o wartości miliardów dolarów, aby stymulować gospodarkę. Wszystko to pomimo 40-letnich maksimów w różnych miarach inflacji w USA.

Gdy Fed zdecydował, że nadszedł czas, aby coś zrobić z inflacją, zaczął działać zdecydowanie. W ciągu ostatnich 16 miesięcy bank centralny podniósł stopę funduszy federalnych o ponad pięć punktów procentowych. Pomogło to zmniejszyć rozgrzane do czerwoności stopy inflacji, które pochłaniały siłę nabywczą zwykłych Amerykanów.

- Bez stabilności cen gospodarka nie działa dla nikogo - powiedział przewodniczący Rezerwy Federalnej Jerome Powell podczas przemówienia w Jackson Hole w sierpniu 2022 roku. - W szczególności bez stabilności cen nie osiągniemy trwałego okresu silnych warunków na rynku pracy, które byłyby korzystne dla wszystkich.

Po tych słowach od 17 marca 2022 roku do 26 lipca 2022 roku Fed podniósł główną stopę 11 razy. Stopa funduszy federalnych mieści się obecnie w przedziale 5,25 proc. do 5,50 proc. Utrzymuje się na tym poziomie od ponad połowy roku.

Na grudniowym posiedzeniu Fed pozostawił stopy procentowe w USA na niezmienionym poziomie 5,25-5,50 proc. Decyzja była zgodna z konsensusem prognoz ekonomistów.
Amerykański bank centralny nie zaskoczył rynków. Na środowym posiedzeniu nie zmienił kosztu pieniądza w USA. Stopy procentowe pozostały w przedziale 5,25-5,50 proc.

Reakcja EBC

Podobną ścieżkę stóp procentowych realizował EBC, wygaszając przy tym program stymulacyjny zainicjowany w czasach COVID-19. Obecnie stopa referencyjna EBC wynosi 4,5 proc.

W czwartek 14 grudnia 2023 roku Europejski Bank Centralny po raz kolejny pozostawił podstawowe stopy procentowe bez zmian - na poziomach wynoszących 4,5, 4,75 i 4 proc. A to oznacza, że EBC zakończył cykl podwyżek i przygotowuje się do stopniowego poluzowania warunków monetarnych.

Rada Prezesów Banku stwierdziła w notatce po grudniowym posiedzeniu, że podczas gdy inflacja spadła w ostatnich miesiącach, w najbliższym czasie prawdopodobnie ponownie tymczasowo wzrośnie. Zgodnie z najnowszymi projekcjami ekspertów Eurosystemu dla strefy euro, inflacja powinna stopniowo spadać w ciągu przyszłego roku, zanim zbliży się do celu Rady Prezesów wynoszącego 2 proc. w 2025 roku.

Ogólnie rzecz biorąc, eksperci oczekują, że inflacja wyniesie 2,7 proc. w 2024 r., 2,1 proc. w 2025 r. i 1,9 proc. w 2026 r. W porównaniu z wrześniowymi projekcjami ekspertów oznacza to korektę w dół dla 2023 r., a zwłaszcza dla 2024 r.

Dotychczasowe podwyżki stóp procentowych nadal silnie przekładają się na gospodarkę. Zaostrzone warunki finansowania tłumią popyt, co pomaga obniżyć inflację. Pracownicy Eurosystemu oczekują, że w najbliższym czasie wzrost gospodarczy pozostanie słaby. Po tym okresie oczekują ożywienia gospodarczego z powodu rosnących dochodów realnych - ponieważ ludzie korzystają ze spadającej inflacji i rosnących płac - oraz poprawiającego się popytu zagranicznego.

Jaka była reakcja NBP i RPP?

Podobnie do największych banków centralnych, NBP również podnosił stopy procentowe. Jednak był też pierwszym bankiem centralnym, który zaczął je obniżać. RPP w ubiegłym roku dwukrotnie obniżyła stopy procentowe. We wrześniu o 0,75 pkt. proc. oraz w październiku o 0,25 pkt. proc. W efekcie stopy NBP spadły o 1 pkt proc., np. główna stopa procentowa NBP, stopa referencyjna, spadła z 6,75 proc. do poziomu obecnego 5,75 proc.

Polityka pieniężna wpływa na gospodarkę z opóźnieniem kilku kwartałów, co oznacza, że efekty jej decyzji są widoczne dopiero po pewnym czasie. Rada Polityki Pieniężnej powinna więc podejmować decyzje, kierując się prognozowanym poziomem inflacji w przyszłości. W tej kwestii prognozy samego banku centralnego są jednoznaczne: niezależnie od obecnych zmian cen, w najbliższych latach inflacja przewyższy cel inflacyjny Narodowego Banku Polskiego (2,5 proc. rok do roku z tolerancją odchyleń o 1 pkt proc.).

Listopadowa projekcja Departamentu Analiz i Badań Ekonomicznych NBP pokazuje, że nadmierna inflacja w tym roku będzie głównie efektem presji wzrostu cen wewnętrznych, wynikającej z szybkiego wzrostu płac i popytu konsumpcyjnego. Podobny obraz przedstawiała już lipcowa projekcja, która, zdaniem większości członków Rady Polityki Pieniężnej, uzasadniała agresywne obniżki stóp procentowych we wrześniu i nieco mniejsze w październiku.

Możliwe, że w najbliższym czasie największe banki centralne pójdą w ślad... NBP. Wszak ekonomiści zapowiadają utrzymywanie się niskiego popytu w strefie euro i ochłodzenia gospodarczego w USA. 

• Rada Polityki Pieniężnej znowu zaskakuje. Stopy procentowe na tym samym poziomie co poprzednio

PR24/IAR/Forbes/CNBC/Rzeczpospolita/mib