"Mój styl myślenia to dużo czytania, sport i przypatrywanie się światu. Bo to zawsze lubiłem i to jest moja dharma: gapienie się na świat. Próba myślowego uchwycenia tego świata" – to słowa Ireneusza Kani, tłumacza z kilkunastu języków: europejskich i azjatyckich, nowożytnych i starożytnych, przekładającego tomy z zakresu religioznawstwa, filozofii, teorii kultury i nauki, a także tłumacza literatury pięknej – poezji i prozy.

Słowa te pochodzą z niedawno wydanej książki "Dług metafizyczny" zawierającej eseje Ireneusza Kani i rozmowy z tłumaczem. Inna niedawno wydana książka nosi tytuł "Pieśni losu". To zapis odczytu Ireneusza Kani wygłoszonego w Akademii Muzycznej w Katowicach, poświęconego muzycznym odkryciom autora. Nie tak dawno ukazał się też nowy przekład powieści "Grek Zorba" Nikosa Kazantzakisa, którego autorem jest Ireneusz Kania.

Tłumacz, który nie przepada za angielszczyzną

- Niektóre języki lubię za ich rozmaite walory jak dźwięczność czy komplikację struktury, za bogactwo leksykalne czy słowotwórcze. Co się tyczy np. angielszczyzny, którą akurat lubię mniej niż inne języki, ale której dużo zawdzięczam, ponieważ tak się złożyło, że kilka najważniejszych książek w moim życiu powstało właśnie w języku angielskim. To m.in. "Podróże Guliwera" Swifta i "Przypadki Robinsona Kruzoe" Defoego, do których co pewien czas wracam – opowiadał gość Dwójki.

Mówiąc o Walterze Benjaminie - XX-wiecznym niemiecko-żydowskim filozofie, tłumaczu, krytyku literackim i eseiście - Ireneusz Kania stwierdził, że tłumacze wielkiej literatury to plemię "szaleńców bożych".

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadziła: Dorota Gacek

Gość: Ireneusz Kania (tłumacz i poliglota)

Data emisji: 8.02.2022

Godzina emisji: 17.30

pg

• Do księgarń trafia pierwsze krytyczne, dwutomowe wydanie "Orfeusza w piekle XX wieku", w opracowaniu Katarzyny Szewczyk-Haake.
• W książce tej Józef Wittlin pisze o konsekwencjach wojen i losie wygnańców.
• O Józefie Wittlinie i jego "Orfeuszu w piekle XX wieku" w audycji rozmawiali prof. Katarzyna Szewczyk-Haake i prof. Wojciech Ligęza.

Jak podkreślił prof. Wojciech Ligęza, czyta on Wittlina jako pisarza odwagi myślenia. - Myśleć samodzielnie to obecnie zadanie bardzo ważne, ale mało popularne. To pisarz uczciwości moralnej, odpowiedzialności, duchowego zaangażowania w sprawy zbiorowości. Jest wiarygodny, dlatego że w pewnym sensie ciągle pisze autobiografię. Wittlin jest człowiekiem rozczarowanym, ale jednocześnie pełnym nadziei. Dla niego najważniejsze jest to, co dzieje się w ludzkim umyśle, ta ciągła skłonność do wywoływania wojen - mówił.

Katarzyna Szewczyk-Haake dodała, że o sile esejów Wittlina stanowi ich specyfika. - Są w nich trudne diagnozy, a jednocześnie próby wydobycia z czytelnika siły do ich przepracowania w sobie - stwierdziła. 

"Podobno tylko maska pośmiertna może ukazać prawdziwą twarz człowieka. Często maska ta bywa jedynym dowodem, że człowiek ów miał własną twarz. Toteż każde uczciwe dzieło literackie jest właściwie pośmiertną maską autora, zrobioną już za życia" - to słowa Józefa Wittlina ze szkicu "Pisma pośmiertne".

Tym esejem autor zakończył "Orfeusza w piekle XX wieku" - tom wydany przez Jerzego Giedroycia w Instytucie Literackim w 1963 roku. Potem w roku 2000 ukazało się wznowienie tej książki, a teraz otrzymujemy pierwsze krytyczne, dwutomowe wydanie "Orfeusza w piekle XX wieku", w opracowaniu Katarzyny Szewczyk-Haake.

Józef Wittlin pisze w tych esejach o konsekwencjach wojen dla ludzkości, o kryzysie wartości moralnych, o losie emigrantów i wygnańców. Znajdujemy tu jego refleksje z podróży do bliskich mu miast: Asyżu, Wiednia czy Paryża. Są szkice literackie poświęcone ważnym dla niego pisarzom, takim jak Homer, Bernanos czy Gogol. Są wspomnienia zmarłych przyjaciół, np. Jana Stura, Josepha Rotha czy Jana Lechonia. Wiele miejsca Wittlin poświęca tak ważnemu dla niego miastu, jakim był Lwów. Istotnym dla niego tematem jest odpowiedzialność pisarska. W cytowanym eseju Wittlin wyznaje: "Jeśli jesteśmy pisarzami, piszemy nieomal zawsze in articulo mortis".

***

Tytuł audycji: Rozmowy po zmroku

Prowadziła: Dorota Gacek

Goście: prof. Katarzyna Szewczyk-Haake (literaturoznawczyni), prof. Wojciech Ligęza (historyk literatury, eseista, krytyk)

Data emisji: 15.03.2022

Godzina emisji: 21.30

mo