Najważniejsze informacje w skrócie:

• Unijne standardy? Oznaczałyby... niższą pensję: Wbrew powszechnym opiniom, "europejskie standardy" nie oznaczają dla Polski wyższych płac. Nasze wyliczenia pokazują, że zastosowanie unijnych wskaźników (np. 60% mediany) dałoby kwotę niższą niż obecna pensja minimalna. To nowy, potężny argument za spowolnieniem tempa podwyżek.
• Prawdziwa podwyżka ukryta w definicji: Rząd pracuje nad nową definicją płacy minimalnej, która ma obejmować tylko pensję zasadniczą (bez wliczania wielu dodatków i premii). Jeśli ten zapis wejdzie w życie, dla wielu pracowników będzie to oznaczać skokową, realną podwyżkę "na rękę", a dla firm ogromny wzrost kosztów.
• Główny spór w kraju: jedna Polska, wiele płac? Najważniejsza propozycja reformy w Polsce to regionalizacja płacy minimalnej. Pracodawcy chcą jej zróżnicowania w zależności od zamożności regionu, a związki zawodowe obawiają się utrwalenia "Polski A i B".

Licytacja, na której zyskują pracownicy. Jak obecnie ustala się płacę minimalną?

Od ponad 20 lat płaca minimalna ustalana jest w Polsce na podstawie ustawy z 2002 roku, która określa mechanizm corocznej waloryzacji. Wysokość płacy minimalnej na kolejny rok jest wyliczana na podstawie prostego wzoru: ustawowe minimum jest powiększane o prognozowaną na następny rok inflację. Jeśli dodatkowo płaca minimalna jest niższa niż 50% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, do wzoru dodaje się jeszcze dwie trzecie realnego wzrostu gospodarczego (PKB). Tak wyliczona kwota stanowi jedynie minimalny, gwarantowany próg podwyżki i jest punktem wyjścia do dalszych negocjacji.

Decyzja o ostatecznej wysokości płacy zapada w ramach Rady Dialogu Społecznego (RDS), gdzie ścierają się propozycje chcących wysokich podwyżek związków zawodowych, przeciwstawne postulaty chcących jak najmniejszego wzrostu kosztów pracy organizacji pracodawców oraz interesów rządu - zarówno ekonomicznych, jak i stricte politycznych.

Nie zdarzyło się jeszcze, żeby strony dialogu zdołały się porozumieć, a gdy negocjacje kończą się fiaskiem, wolną rękę w ustalaniu pensji minimalnej dostaje rząd, który samodzielnie, w drodze rozporządzenia, ustala stawkę na kolejny rok. To właśnie ten mechanizm, łączący sztywną formułę z uznaniowością polityczną, jest źródłem corocznych konfliktów i jednym z głównych powodów nadchodzącej reformy, w której uznaniowość ma być zastąpiona przez wiążący, dokładny wzór.

Unijna dyrektywa o płacy minimalnej. Obniżka wypłat w Polsce?

Głównym motorem nadchodzących zmian jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych. Wbrew obawom, nie narzuca ona Polsce konkretnej kwoty. Jej celem jest zmotywowanie państw członkowskich do stworzenia przejrzystych, opartych na danych i przewidywalnych procedur ustalania płacy. Najważniejsze założenia dyrektywy to:

Ustalenie jasnych kryteriów: Każde państwo musi zdefiniować jasne kryteria ustalania płacy minimalnej, takie jak siła nabywcza, ogólny poziom płac, tempo ich wzrostu oraz produktywność.

Wskaźniki referencyjne: Dyrektywa promuje stosowanie orientacyjnych progów, takich jak 50% średniego wynagrodzenia lub 60% mediany wynagrodzeń, jako jednego z narzędzi oceny "adekwatności" płacy minimalnej.

Promocja układów zbiorowych: Dyrektywa kładzie ogromny nacisk na negocjacje branżowe i zobowiązuje państwa, w których mniej niż 80% pracowników jest objętych takimi układami (a Polska do nich należy), do stworzenia planu działania na rzecz ich promowania.

Postulaty zawarte w dyrektywie są zbieżne z tym, o co apelują polscy przedsiębiorcy.

- Jednocześnie uważamy, że od 2027 r. powinno się je [minimalne wynagrodzenie] zacząć ustalać w oparciu o wartość referencyjną 60% mediany płac, co stanowiłoby realizację celu dyrektywy o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych - zadeklarowała w rozmowie z nami Aleksandra Wróbel, Analityczka ds. Regulacyjnych w Departamencie Prawa i Legislacji, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców.

Skąd poparcie pracodawców dla tych zapisów? Wyjaśnienie jest proste: obecna pensja minimalna przekracza tę wartość, przyjęcie takiego sposobu wyznaczania najniższego wynagrodzenia ograniczyłoby więc prawdopodobieństwo jego dalszego szybkiego podwyższania.

Dyrektywa o płacy minimalnej. Jak zmieniłaby się twoja wypłata?

Dyrektywa UE nie narzuca jednej metody, ale podaje dwa główne, orientacyjne wskaźniki, do których państwa członkowskie powinny dążyć: 50% przeciętnego wynagrodzenia brutto oraz 60% mediany wynagrodzeń brutto. Sprawdźmy, co te wskaźniki oznaczają dla Polski w 2026 roku.

Pensja minimalna 2026. Wariant z przeciętnym wynagrodzeniem (50%)

Aby policzyć, ile wyniosłaby tak wyznaczana pensja minimalna, musimy oszacować wysokość przeciętnego wynagrodzenie w 2026 roku. Zgodnie z Wieloletnim Planem Finansowym Państwa, na którym bazują m.in. propozycje związkowców, prognozowany wzrost przeciętnego wynagrodzenia w 2026 roku to ok. 7,5%. Wszystkie wartości podajemy w formie brutto, przed opodatkowaniem.

• Prognozowane przeciętne wynagrodzenie na koniec 2025 roku: ok. 8576 zł.
• Szacowany wzrost w 2026 roku: ok. 7,5%.
• Prognozowane przeciętne wynagrodzenie na 2026 rok: 8576 zł * 1,075 = ok. 9219 zł.
• Teraz stosujemy wskaźnik z dyrektywy:
• 50% z 9219 zł = 4609,50 zł
• Wniosek: Gdyby płaca minimalna była oparta na tym wskaźniku, wyniosłaby ok. 4610 zł. To kwota znacznie niższa niż propozycja związków zawodowych (5015 zł), niższa niż obecna, ostrożna propozycja rządu (4806 zł), a nawet niższa, niż wysokość płacy minimalnej w 2025 roku (4666 zł).

Najniższe wynagrodzenie 2026. Wariant z medianą wynagrodzeń (60%)

W tym przypadku obliczenia są jeszcze bardziej zaskakujące. Podstawą jest tu mediana, czyli kwota, od której połowa Polaków zarabia mniej, a połowa więcej.

• Mediana wynagrodzeń w Polsce (styczeń 2025, dane GUS): 6882,80 zł brutto.
• Szacowany wzrost w 2026 roku: Przyjmijmy, dla spójności, to samo tempo wzrostu co dla średniej, czyli ok. 7,5%.
• Prognozowana mediana wynagrodzeń na 2026 rok: 6882,80 zł * 1,075 = ok. 7399 zł.
• Teraz stosujemy drugi wskaźnik z dyrektywy:
• 60% z 7399 zł = 4439,40 zł
• Wniosek: Kwota minimalnego wynagrodzenia, wyliczona na podstawie najbardziej popularnego wskaźnika referencyjnego Unii Europejskiej, wynosiłaby na 2026 rok ok. 4440 zł brutto. Jest to kwota o ponad 360 zł niższa od propozycji rządu.

Dyrektywa UE o płacy minimalnej

Co unijne wskaźniki oznaczałyby dla twojej wypłaty w 2026 roku?

Uwaga: Poniższe wyliczenia to hipotetyczne symulacje. Dyrektywa UE zostanie wdrożona w przyszłości i nie ma wpływu na proces ustalania płacy minimalnej na rok 2026.

Dwa unijne scenariusze dla Polski

📊Wariant 1: 50% średniej pensji

Gdyby płaca minimalna wynosiła połowę prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (ok. 9219 zł).

~ 4610 zł

⚖️Wariant 2: 60% mediany pensji

Gdyby płaca minimalna wynosiła 60% prognozowanej mediany wynagrodzeń (ok. 7399 zł).

~ 4440 zł

Porównanie: unijne wskaźniki a polskie propozycje na 2026 r.

Propozycja związków zawodowych5015 zł

Propozycja rządu4806 zł

Obecna płaca minimalna (2025)4666 zł

Wg 50% średniej pensji (UE)4610 zł

Wg 60% mediany pensji (UE)4440 zł

Wniosek: Obliczenia pokazują, że płaca minimalna w Polsce już teraz jest wysoka. Propozycje na 2026 rok, a nawet obecna płaca, znacząco przekraczają orientacyjne progi sugerowane w dyrektywie Unii Europejskiej.

Co pokazują nam te wyliczenia? Polska płaca minimalna jest już wysoka, i to nawet w realiach całej UE. Widać to wyraźnie, gdy spojrzymy na obecne najniższe wynagrodzenie z perspektywy realnej siły nabywczej (PPS). Jak pokazują dane Eurostatu, pod tym względem Polska już dziś znajduje się w europejskiej czołówce, wyprzedzając takie kraje jak Hiszpania czy Portugalia. Oznacza to, że argument o "dostosowywaniu się do standardów UE" w kontekście wysokości płacy jest w polskich warunkach chybiony – my te standardy już teraz w dużej mierze spełniamy, a nawet przekraczamy.

Czy po reformie twoja płaca zostanie obniżona?

Czy te wyliczenia oznaczają, że po wprowadzeniu nowych, unijnych zasad, płaca minimalna w Polsce zostanie obniżona? Odpowiedź brzmi: nie, to scenariusz politycznie i prawnie nierealny. Po pierwsze, polskie prawo gwarantuje, że najniższe wynagrodzenie musi rosnąć co najmniej o prognozowaną inflację. Po drugie, żaden rząd nie zdecydowałby się na nominalne obniżenie pensji dla 3,6 miliona wyborców, gdyż koszty polityczne takiej decyzji byłyby katastrofalne.

Prawdziwy sens tych kalkulacji jest znacznie głębszy. Nie są one prognozą obniżki, lecz fundamentalną zmianą w narracji i układzie sił w publicznej debacie. Do tej pory strona związkowa mogła używać potężnego argumentu o konieczności "dostosowania się do europejskich standardów". Teraz sytuacja odwraca się o 180 stopni.

To strona pracodawców i pragmatyczne skrzydło rządu zyskują argument, że Polska nie tylko spełnia, ale wręcz przekracza unijne wskaźniki referencyjne. Dalszy, gwałtowny wzrost płacy minimalnej traci więc swoje europejskie uzasadnienie, a presja na coroczną licytację może zostać zastąpiona dążeniem do stabilizacji i umiarkowania.

Nie tylko złe wieści. Nowy zapis w ustawie może dać dużą podwyżkę

Równolegle do implementacji dyrektywy, w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej toczą się prace nad nową polską ustawą o minimalnym wynagrodzeniu (UC62). W projekcie znajduje się zapis, który może być prawdziwą "ukrytą bombą" i mieć większe skutki niż sama nominalna podwyżka.

Chodzi o propozycję, by płaca minimalna oznaczała wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze, bez możliwości wliczania do niej dodatków i premii (np. premii regulaminowej, dodatku za pracę w szkodliwych warunkach itp.). Dziś wiele firm, aby spełnić wymóg ustawowy, uzupełnia niską płacę zasadniczą właśnie takimi dodatkami. Gdyby ta zmiana weszła w życie, oznaczałaby dla milionów pracowników skokową, realną podwyżkę "na rękę", a dla firm – ogromny, dodatkowy koszt, nawet jeśli nominalna stawka płacy minimalnej nie wzrośnie drastycznie.

Inna pensja minimalna w każdym województwie? Debata o regionalizacji

Najważniejszą i najbardziej kontrowersyjną propozycją zmiany w krajowej debacie jest pomysł regionalizacji płacy minimalnej, czyli uzależnienia jej wysokości od regionu (województwa lub nawet powiatu). Postulat ten od lat podnoszą organizacje pracodawców.

- Od lat postulujemy też zregionalizowanie tej płacy minimalnej. (...) Przecież inne koszty życia, inne koszty prowadzenia działalności gospodarczej są w Warszawie, a inne w Suwałkach czy w Krośnie. Dlatego regionalizacja płacy minimalnej byłaby najlepszym rozwiązaniem - powiedział nam - Łukasz Bernatowicz, prezes Business Centre Club.

Przedsiębiorcy argumentują, że 4666 zł brutto w Warszawie ma inną realną wartość, niż ta sama kwota w innych, biedniejszych regionach kraju, szczególnie w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia czy mediany płac. Na wschodzie może wręcz dochodzić do sytuacji, gdy płacę minimalną zarabiają niemal wszyscy (spłaszczenie płac).

Z tej perspektywy racjonalne byłoby powiązanie pensji minimalnej z płacami w danym regionie - przedsiębiorcy chcieliby oczywiście, żeby obniżać ją w rejonach z niższą średnią, a nie podwyższać w miejscach, gdzie koszty życia są wyraźnie wyższe.

Różna płaca minimalna dla różnych zawodów? Propozycja związkowców

Podczas gdy pracodawcy koncentrują się na regionalizacji i powiązaniu płacy z medianą, strona związkowa również ma swoje propozycje systemowe, które idą w zupełnie innym kierunku. Jedną z najciekawszych jest postulat stworzenia dwóch poziomów płacy minimalnej: ogólnokrajowej dla sektora prywatnego i wyższej, obowiązującej w sektorze publicznym.

- Uważam też, że dobrym rozwiązaniem byłoby ustanowienie płacy minimalnej dla sektora publicznego na poziomie o 20% wyższym niż wynosi ustawowe minimum. Państwo musi bowiem konkurować o pracownika z sektorem prywatnym. (...) W wielu miejscowościach urząd miasta, oddział ZUS lub dom pomocy społecznej wyznacza standardy zatrudnienia. Dlatego państwo powinno dawać dobry przykład odnośnie wysokości płac - stwierdził Piotr Szumlewicz, przewodniczący Związku Zawodowego Związkowa Alternatywa.

Ta propozycja to próba rozwiązania problemu degradacji płac w budżetówce, ale także narzędzie do wywierania jeszcze silniejszej presji na sektor prywatny.

Jak to robią inni? Pensja minimalna z Niemiec, Francji i Czech

Debata o reformie nie toczy się w próżni. Warto spojrzeć, jak systemy płac minimalnych działają u naszych kluczowych partnerów.

Analiza pokazuje, że zaawansowane gospodarki, jak Niemcy czy Francja, często łączą ogólnokrajową stawkę z silnymi, branżowymi układami zbiorowymi, które ustalają wyższe minima dla poszczególnych sektorów. To rozwiązanie, które promuje dyrektywa UE.

Podsumowanie: Koniec ery licytacji na RDS, czas na jasny wzór?

Przyszłość debaty o płacy minimalnej w Polsce to odejście od corocznej, politycznej licytacji na rzecz stworzenia transparentnego, opartego na danych mechanizmu. Kluczowe pytania na przyszłość to nie "ile?", ale "jak liczyć?" i "czy tak samo dla wszystkich?".

Można spodziewać się wielu kontrowersji podczas prac nad wdrożeniem unijnej dyrektywy dotyczącej pensji minimalnej. Powiązanie wysokości wypłaty z danym wskaźnikiem może być bardziej opłacalnej dla jednej, a mniej dla drugiej strony dialogu. Dyskusja będzie więc gorąca: od jej wyników zależeć będą całe lata zarobków i wypłat.

Skąd to wiemy? Jak to ustaliliśmy?

Nasza analiza opiera się na tekście Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041, publicznie dostępnych założeniach do projektu nowej polskiej ustawy o minimalnym wynagrodzeniu, a także na ekskluzywnych wypowiedziach, których liderzy Business Centre Club, Związku Przedsiębiorców i Pracodawców oraz Związku Zawodowego Związkowa Alternatywa udzielili naszej redakcji.

Czytaj także: 

• 7266 zł brutto dzieli Polskę na pół. Takie są realne zarobki
• 4806 zł, czyli tak naprawdę ile? Płaca minimalna 2026 "na rękę"
• Wynagrodzenia rosną, zatrudnienie spada. GUS przedstawił nowe dane

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz