Tajemnicza twarz z czasów Mieszka I. "Postać ze świata duchowego?"

Dębowa belka z twarzą

W czasie konferencji prasowej (10.07) naukowcy zaprezentowali wydobyte rok temu z Jeziora Lednica znalezisko: dębową belkę o zachowanej długości 1,34 m i średnicy kilkunastu centymetrów. Na przedmiocie odkryto wyobrażenie ludzkiej twarzy – czoło podkreśla od góry precyzyjnie wykonana łukowata żłobina nadająca wyobrażeniu kształt owalu o wymiarach około 13,5 na 10 cm.

Przed prezentacją artefakt musiał zostać przebadany i poddany – wymagającej dużo czasu i jeszcze niezakończonej – konserwacji.

"To przerosło nasze oczekiwania"

Dr hab. Andrzej Pydyn – profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dyrektor Centrum Archeologii Podwodnej UMK – zaznaczył, że badania prowadzone od ponad 40 lat w rejonie piastowskiego grodu na Ostrowie Lednickim to najdłuższe tego typu prace archeologiczne w naszym kraju.

Jak opowiadał, przed czterema laty, w czasie wyjątkowo suchego lata i co za tym idzie niskiego poziomu lustra wody w jeziorze, naukowcy zauważyli w strefie brzegowej drewniane elementy. Badacze postanowili je sprawdzić.

- To przerosło nasze oczekiwania. Projekt trwał ponad 4 lata. Udało nam się odkryć pozostałości umocnień, czy wałów obronnych, które w wyniku skomplikowanych procesów geologicznych zawaliły się – mówił dr hab. Andrzej Pydyn.

Na ostatnim etapie prac badacze natrafili na drewniany element, który okazał się hakiem, czyli spinającą skrzynię wałów częścią. Zapobiegała ona rozsuwaniu się ścian konstrukcji pod naporem wypełniającego ją materiału. Na tego typu elementy natrafiano już w innych piastowskich grodach, np. w Poznaniu czy Gnieźnie.

- To, co nas zaskoczyło, to twarz. Twarz, która prawdopodobnie wiąże się ze strefą symboliczną, duchową budowniczych, a przede wszystkim mieszkańców tego grodu - zaznaczył naukowiec.

Około 1050 lat temu

Badacze są przekonani, że odkryty ozdobny element nie jest efektem swobodnej działalności cieśli. Podkreślają, że tego typu wielkoskalowych przedstawień ludzi czy tworów podobnych do ludzi z okresu wczesnego średniowiecza na obszarze Słowiańszczyzny odkryto bardzo niewiele. Według badań dendrochronologicznych drzewo wykorzystane do stworzenia artefaktu ścięto w 967 roku (z marginesem siedmiu lat wstecz lub ośmiu lat po tej dacie).

O wyjątkowości znaleziska mówił również Konrad Lewek z Centrum Archeologii Podwodnej. Jak tłumaczył, badacze przyjęli, że odnaleziona twarz jest najprawdopodobniej wyobrażeniem postaci ze świata duchowego. Dodał przy tym, że tego typu sztuka mogła być bardziej popularna w świecie ówczesnych Słowian, niż wskazują na to dotychczasowe, nieliczne odkrycia archeologiczne.

Wzrok skierowany w kierunku wody

W ocenie znawców wyobrażenie lednickiej twarzy swoją stylistyką nawiązuje do niewielkich drewnianych figurek z antropomorficznymi przedstawieniami. Element z jeziora może przypominać artefakty odnalezione na Wolinie, w tym wyobrażenie czterotwarzowe. Naukowcy nie wykluczają, że znalezisko z Lednicy może nawiązywać do wierzeń, według których jeziora zamieszkiwały różne istoty. Odkryta twarz była zwrócona na zewnątrz grodu, w kierunku wody.

W rozmowie z dziennikarzami Konrad Lewek podkreślił, że jest to pierwsze tego typu znalezisko datowane na okres wczesnego średniowiecza odkryte w naszej części Europy.

Dodał, że dotychczas znalezione drewniane elementy nasypu wału były na tyle zniszczone, że jeżeli zawierały na sobie jakieś rzeźbione elementy, to stały się one niewidoczne. Wskazał przy tym, że od 2000 roku archeologowie odkryli w Lednicy łącznie cztery haki, ale tylko na jednym znaleziono przedstawienie twarzy.

Kiedy będzie można zobaczyć zagadkowe oblicze?

Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy dr Andrzej Kowalczyk ocenił, że po odpowiedniej konserwacji znalezionego elementu, w drugiej połowie przyszłego roku, eksponat zostanie zaprezentowany odwiedzającym placówkę. Najpierw jednak przedmiot musi uzyskać odpowiednią wilgotność, tak by uniknąć pękania drewna.

Na przełomie lat 50. i 60. XX w. badacze zlokalizowali w Jeziorze Lednica relikty mostu zachodniego łączącego Ostrów Lednicki z lądem. Odkryto wówczas także m.in. średniowieczną broń. Od 1982 roku naukowcy z Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu eksplorują dno jeziora w pobliżu dawnego grodu piastowskiego.

Źródło: PAP/Nauka w Polsce/jp