Archeolodzy badają teren, na którym mają stanąć filary drugiego mostu nad cieśniną Dziwna. To obszar, który w nomenklaturze badawczej oznaczony został jako stanowisko Wolin 4 – "Ogrody".

Ostatnie badania przeprowadzono tam w latach 1999-2002 – przed budową pierwszego mostu. Odsłonięto wówczas liczne pozostałości wczesnośredniowiecznych zabudowań, jak i mniejszych obiektów które pozwoliły m.in. na dużo głębsze poznanie życia i kultury wczesnośredniowiecznych wolinian.

- Spodziewamy się znaleźć mniej więcej to samo. Istotny jest tutaj układ stratygraficzny, czyli to, na jakiej głębokości pojawiają się pierwsze zabytki archeologiczne i później – jakie były sekwencje osadnicze. Według ostatnich badań osadnictwo trwało tutaj nieprzerwanie przez ok. 200 lat – powiedział PAP kierujący pracami Igor Maciszewski z firmy Asinus.

Wyścig z wodą

Jak zaznaczył, głównym problemem jest woda, która zalewa wykop – stanowisko położone jest na podmokłych łąkach, od wschodu przylega do brzegu cieśniny Dziwny.

- Na bieżąco dokumentujemy cały obszar, stosujemy zarówno nowoczesne metody, takie jak fotogrametria, jak również klasyczną dokumentację rysunkową i fotograficzną, i powoli schodzimy w głąb, działając w obrębie warstw tzw. naturalnych – dzięki badaniom prof. Władysława Filipowiaka jest nam zdecydowanie łatwiej, ponieważ znamy stratygrafię stanowiska z poprzednich badań – powiedział Maciszewski.

Odkryto dotychczas m.in. bardzo dobrze zachowane drewniane elementy konstrukcji osadniczych z X i XI w., choć, jak wskazał kierownik prac, na tym etapie nie można jeszcze określić, czym były ani jakie pełniły funkcje.

- Mogą to być pozostałości umocnień portowych, domów lub innych obiektów, na razie nie można tego stwierdzić, zwłaszcza, że mamy tylko wycinek całego obrazu – wykop musi ograniczyć się do wielkości przyszłych filarów. Mimo tego będziemy się starali uzyskać jak najwięcej informacji – wyjaśniał archeolog.

Dodał, że ewentualne wnioski na ten temat będzie można wysnuć po opracowaniu dokumentacji. Zaznaczył, że zabytki dokumentowane są jeszcze w obrębie warstw naturalnych, gdzie zostały odnalezione.

Czytaj także: 

• Kujawsko-pomorskie: odnaleziono nóż bojowy sprzed 1200 lat

• Archeolodzy: rogate hełmy nie należały do wikingów, pochodziły z innej kultury

• Wyspy Owcze. Odnaleziono kolejny dowód na to, że Wikingowie nie byli tam pierwsi

Wyjątkowe drewniane artefakty

Oprócz pozostałości drewnianych konstrukcji w wykopie odnaleziono także liczne fragmenty ceramiki i mniejsze, organiczne artefakty.

- Nie jest to standard, by zabytki drewniane zachowały się w tak dobrym stanie. To jeden z najciekawszych aspektów tych badań. Ceramika występuje wszędzie, a w Polsce jest niewiele stanowisk tak wczesnych z tak dobrze zachowanymi zabytkami drewnianymi – mówił Maciszewski.

Wskazał, że chodzi o rodzaj podłoża – drewno najlepiej zachowuje się w terenie podmokłym. O tym, dokąd ostatecznie trafią zabytki pozyskane z badań na Wolinie, ma zdecydować wojewódzki konserwator zabytków.

Średniowieczna metropolia

Badacze tego terenu uważają stanowisko 4 – "Ogrody" za wyjątkowe, ponieważ oprócz doskonale zachowanego fragmentu wczesnośredniowiecznego miasta odkrywane są tam także przedmioty związane ze Skandynawami, przede wszystkim z Danią. Podczas badań w latach 1999-2002, prowadzonych przez Pracownię Archeologiczną IAE PAN pod kierownictwem prof. Władysława Filipowiaka odkryto liczny zbiór zabytków, bogato zdobionych według zasad skandynawskich szkół zdobniczych.

Odsłonięto wtedy pozostałości m.in. warsztatu skórniczego (zachowały się fragmenty obuwia), warsztatu obróbki drewna z licznymi elementami narzędzi, gotowych wyrobów, półfabrykatów i odpadów. Odnaleziono także ceramikę, przedmioty żelazne (w tym kolekcję broni – ewenement w skali Wolina), biżuterię i wiele zabytków drewnianych, w tym 14 łyżek, figurkę najprawdopodobniej słowiańskiego bożka oraz zabytki, które wskazywały na intensywny rozwój szkutnictwa, żeglugi i rybołówstwa.

Klucz do zagadki roli wikingów w początkach państwa polskiego?

Wiele z nich wykonanych zostało na miejscu, co może sugerować, że wikińscy rzemieślnicy zamieszkiwali tę część miasta. Obecne prace mają, według badaczy, ogromne znaczenie, nie tylko ze względu na obecność w Wolinie pierwszego króla duńskiego Haralda Sinozębego czy związki z legendarną twierdzą wikińską Jomsborg: w Wolinie prawdopodobnie leży odpowiedź na pytanie o rolę Skandynawów w powstaniu państwa polskiego, miasto to było też największym centrum słowiańskiej żeglugi, handlu i piractwa. Podjęto starania, aby wpisać Wolin na listę Pomników Historii oraz Listę Światowego Dziedzictwa UNESC

Budowany odcinek drogi S3 Świnoujście-Troszyn połączy wybrzeże Bałtyku (powstający w Świnoujściu tunel) z granicą państwa z Czechami w Lubawce. Podzielony jest na dwa pododcinki: 16-kilometrowy Dargobądz-Troszyn (na nim właśnie prowadzone są prace archeologiczne) i 17-kilometrowy Świnoujście-Dargobądz.

PAP/bm

Zespół kierowany przez duńską archeolog Luise Ørsted Brandt przeanalizował szczątki zwierzęce z sześciu grobów należących do miejscowej elity żyjącej w X wieku. Przedmiotem padania były groby znajdujące się na stanowiskach Fyrkat, Skindbjerg, Ladby, Søllested, Bjerringhøj i Hvilehøj, czyli w miejscach rozsianych po całym obszarze współczesnej Danii. Wyposażenie grobów i akcesoria zawierały skóry zwierząt domowych, podczas gdy odzież wykonana była z futer dzikich zwierząt, w szczególności łasicy, wiewiórki i bobrów.

Dobro luksusowe 

Bobry nie występowały w średniowiecznej Danii, co sugeruje, że ich futro było eksportowanym dobrem luksusowym. Niewykluczone, że skóry bobrów pozyskiwano z terenów Rusi, gdzie wikingowie nie tylko zapuszczali się w celach łupieżczych, ale też zakładali własne państwa. 

- Prawdopodobnie większość eksportowanych futer dzikich zwierząt była tak droga, że stać było na nie tylko elity. Futro bobrowe wizualnie wyróżnia się od lokalnych futer swoim połyskiem. Jest to ponadto futro ciężkie, bardzo ciepłe i wodoodporne – wskazują autorzy badań. Wodoodporność bobrzego futra musiała mieć szczególne znaczenie dla społeczności utrzymującej się z wypraw grabieżczych na niespokojnych wodach Morza Północnego i Bałtyku.

Lokalne podróbki 

Odkrycia te potwierdzają tezę, że futro było symbolem bogactwa w epoce wikingów. Autorzy badania sugerują, że występowanie odzieży wykonanej z futer występujących lokalnie dzikich zwierząt mogło być próba podwyższenia statusu przez mniej zamożnych przedstawicieli wyższych grób społecznych i stanowić odpowiednik podróbek ubiorów modnych marek.

- Lokalne futra z kuny i wiewiórki były prawdopodobnie bardziej dostępne, a na lokalną produkcję futer z kuny wskazują również znaleziska kości tych zwierząt ze śladami cięć powstałych podczas obróbki garbarskiej – wyjaśniają badacze.

Autorzy zauważają, że największym czynnikiem ograniczającym tego rodzaju badania jest niekompletność baz danych białek porównawczych; w miarę jak bazy te będą się powiększać, możliwa będzie bardziej szczegółowa identyfikacja średniowiecznych skór zwierzęcych i futer.

Ekskluzywny jak bóbr 

Od późnej starożytności do średniowiecza polowania na bobry były zajęciem przynoszącym wysokie dochody. Zwierzęta odławiano nie tylko ze względu na wodoodporne futro. Bóbr w średniowieczu był, ze względu na wodny tryb życia i pokryty łuską ogon, kategoryzowany jako ryba, dzięki czemu mógł być spożywany również w liczne dni postne. Bobry zabijano też dla pozyskania tzw. stroju bobrowego (castroleum) - oleistej wydzieliny z gruczołów skórnych. Castroleum uważano za lek na całą gamę chorób (od dolegliwości uszu, przez melancholię, aż po zaburzenia menstruacyjne) i kosmetyk o zbawiennym wpływie na skórę. 

Eureka Alert!/Plos One/bm

Jak poinformowała w komunikacie Generalna Dyrekcja Dziedzictwa Kulturalnego Portugalii (DGPC), będąca agendą rządową, miecz należący do króla został wydobyty z miejsca uznawanego za grób monarchy. Znajduje się ono na terenie kościoła klasztornego w podlizbońskim Odivelas.

DGPC sprecyzowała, że trwające ponad 70 lat poszukiwania miecza zostały zakończone sukcesem w 2020 roku. Dotychczas jednak miecz pozostawał we wnętrzu sarkofagu, gdyż restauratorzy zabytków obawiali się, że podczas otwarcia grobowiec ulegnie zniszczeniu.

Cenny artefakt

- Królewski miecz został wykonany z żelaza. Jego rękojeść przygotowano ze srebra i pokryto szkliwem. To jeden z nielicznych mieczów znalezionych w Europie w miejscu pochówku monarchy - napisano w komunikacie DGPC.

Według rządowej agendy zespół portugalskich naukowców nie otwierał domniemanego grobowca króla, ale w 2016 roku wprowadził do jego wnętrza sondę. Dzięki temu urządzeniu odnaleziono prochy Dionizego I, a także materiały, które dostały się tam po pochówku króla w 1325 roku, służące remontowi grobowca, takie jak: gruz, drewno i cement.

Po trwającej kilkanaście miesięcy debacie w kręgu władz DGPC postanowiono wydobyć miecz z sarkofagu i przekazać przedmiot do renowacji. Jak podało Radio Observador, od ponad tygodnia artefakt znajduje się już pod opieką zespołu konserwatorów zabytkowych dzieł sztuki.

Czytaj także:

• Portugalia. Odkryto pozostałości jednej z najstarszych osad Europy Południowo-Zachodniej
• U wybrzeży Izraela wyłowiono miecz krzyżowca. Przeleżał w morzu 900 lat

Zasłużony władca 

Król Dionizy I przeszedł do historii jako monarcha, który koncentrował się na wewnętrznych sprawach Portugalii. Dążył do centralizacji władzy, uzyskania autonomii od papiestwa, a także do rozwoju gospodarczego kraju w kilku obszarach, m.in. rolnictwie, leśnictwie, włókiennictwie, a także w handlu i wydobyciu metali.

Z drugiej strony, władca położył podwaliny pod przyszłą potęgę morską Portugalii. Z inicjatywy urodzonego w 1261 roku monarchy Portugalia wzmocniła wymianę handlową z Anglią, Francją oraz Flandrią. Rozwinęła też budowę stoczni oraz zorganizowała marynarkę wojenną.

PAP/bm/jp

We wrześniu tego roku w Jadowie pasjonaci historii z Jadowskiego Stowarzyszenia Historycznego odkryli 14 krzyżackich monet. W grudniu badacze natrafili na kolejne cztery znaleziska. Mimo że zdawali sobie sprawę, że okolice są bogate w pozostałości po przodkach, to przeprowadzenie badań na jednej z kościelnych łąk nie było takie proste.

- Ta łąka, na której znaleźliśmy monety znajduje się za kościołem. To teren należący do kościoła i dotychczas księża nie zgadzali się na to, żeby na ten teren wejść. Teraz nam się udało i ksiądz się zgodził. Uzyskaliśmy też zgodę Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków - powiedział w rozmowie z PAP Marek Suchocki, prezes Jadowskiego Stowarzyszenia Historycznego. 

Odkrywca skarbu zaznaczył, że badacze nie wiedzieli, czego mogą się spodziewać na tym terenie, ponieważ oficjalnie nigdy nie prowadzono tam wykopalisk, ale dziury w ziemi świadczyły o tym, że ktoś poszukiwał skarbów nielegalnie.

W ostatniej chwili

Początkowo pasjonaci natrafili na różne drobne przedmioty, klamry od paska, monety, ale nie przedstawiające szczególnej wartości. Na krzyżacki skarb natrafili dopiero podczas ostatnich badań.

- Monety były w jednym miejscu, wręcz kilka sztuk było ze sobą sklejonych i dlatego tak naprawdę udało się je odnaleźć - podkreślił Marek Suchocki, który zaznaczył, że na łące z jakiegoś powodu wykrywacze metalu wariują i w związku z tym ciężko jest tam cokolwiek namierzyć.

Niespodziewane znalezisko

14 srebrnych monet leżało w jednym miejscu, obok siebie na głębokości ok. 15 centymetrów.

- Na początku nie sądziliśmy, że to jest aż tak cenne znalezisko. Myśleliśmy, że są to boratynki, czyli dużo bardziej powszechne, miedziane monety. Po oczyszczeniu okazało się, że są to monety srebrne, bardzo wyraźne. Na większości z nich są krzyże, a z drugiej strony herby, które pozwoliły nam upewnić się, że są to kwartniki krzyżackie - opowiadał PAP Marek Suchocki.

Badacz wyjaśnił, że podobna moneta znajduje się np. w Muzeum Narodowym, dlatego łatwiej można było ją porównać. 

Marek Suchocki powiedział, że uświadomienie sobie wagi znaleziska przestraszyło badaczy.

- Te wszystkie przepisy związane z ochroną zabytków są na tyle restrykcyjne, że baliśmy się, żeby czegoś nie zniszczyć, żeby postąpić zgodnie z procedurami - zaznaczył w rozmowie z PAP.

Swoje znalezisko zgłosili do mazowieckiego wojewódzkiego konserwatora zabytków i zdali znalezione monety. Później skontaktował się z nimi archeolog z informacją, że na zlecenie konserwatora będzie przeprowadzał tam prace. Te zostały przeprowadzone na początku grudnia. W trakcie badań archeologicznych odnaleziono cztery kolejne monety.

Depozyt sakiewkowy

W jaki sposób cenny krzyżacki skarb znalazł się na zakościelnej łące w Jadowie na Mazowszu?

- Po pierwsze widać, że tam nie ma żadnych kości, ani niczego takiego co sugerowałoby, że ktoś tam zginął - tłumaczył Marek Suchocki. - Te tereny były kiedyś we władaniu książąt mazowieckich, którzy handlowali z krzyżakami. Możemy się spodziewać, że albo jacyś krzyżaccy tu zawędrowali albo to była płatność, którą ktoś wcześniej dostał od krzyżaków i po prostu zgubił.

O znalezisku poinformował również mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków.

"18 srebrnych krzyżackich monet z drugiej połowy XIV wieku odkryli na terenie Jadowa - członkowie Jadowskiego Stowarzyszenia Historycznego. To depozyt sakiewkowy. Jest najprawdopodobniej największym skarbem krzyżackim znalezionym na Mazowszu" - czytamy w mediach społecznościowych.

W tej chwili monety są w konserwacji w Państwowym Muzeum Archeologicznym. Mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków zdecyduje, gdzie skarb trafi finalnie.

PAP/th