"Let It Be" - pol. "niech będzie" - zwrot ten to dokładnie powszechne "Amen" - to "amen" mówione na koniec wypowiedzi, na koniec modlitwy, na koniec opisu zdarzenia, czy w końcu jako potwierdzenie przyjęcia rozkazu.

Był to ostatni studyjny album zespołu, ostatni z listy oficjalnych. Na słynnej liście 500 najlepszych albumów wszech czasów czasopisma "The Rolling Stone", tej z grudnia 2003 roku, krążek Beatlesów znalazł się na 86. miejscu... tuż za "Born in the U.S.A." Bruce'a Springsteena i tuż przed "The Wall" Pink Floyd.

The Beatles zaczęli nagrywać tę płytę rok wcześniej, już w styczniu 1969. Wszyscy w grupie i wokół niej zdawali sobie sprawę, że zespół ulega rozpadowi, że każdy z wielkich muzyków za chwilę ruszy w swoją stronę. Za początek końca uważane są narastające niesnaski przy tworzeniu 9. albumu, zatytułowanego "The Beatles", nazywanego przez wszystkich "białym albumem", z racji koloru okładki, na której znalazła się jedynie nazwa grupy "The BEATLES", pisana niewielką czcionką i nieco poniżej środka, a w prawym dolnym rogu niepowtarzalny numer seryjny. Całość zaprojektował znany artysta pop-artu Richard Hamilton i jak sam twierdził, ten numer seryjny "miał spowodować ironiczną sytuację ponumerowanego wydania czegoś w liczbie pięciu milionów kopii". Ten z numerem "0000001" stał się własnością Ringo Starra.

Album ten był w wersji dwupłytowej i wśród utworów można zauważyć wyraźne podziały twórcze, kompozytorskie. Przez wielu krytyków określany był "zlepkiem" osobistych utworów i frustracji poszczególnych członków grupy.

Następnym albumem, dziesiątym, była "Yellow Submarine" ("Żółta łódź podwodna"), stworzona na potrzeby animowanego filmu o tym samym tytule. Jedenastym albumem miał być "Get Back", co tłumaczone było jako cofanie się, odzyskiwanie czegoś, co było wcześniej lub jako powrót – powrót do domu, do korzeni, do początków zespołu. Kłótniom jednak nie było końca. Nie mogli zdecydować się na kolejność utworów, na ich wybór i na wykonanie. Podczas nagrań, w styczniu 1969 roku, wszystko zwiastowało koniec współpracy. Nagrania pozostawiono w wersjach dość nieuporządkowanych i odłożono na lepsze czasy.

Wszyscy jednak oczekiwali, że kłótnie skończą się i zespół wróci do dawnej świetności, tej wspólnej, tej, której byli "marką". Podjęli próbę nagrania wspólnego albumu, jedenastego w kolejności. Po różnych perturbacjach album powstał i ostatecznie otrzymał nazwę "Abbey Road", nazwę ulicy, przy której znajdowały się studia nagraniowe.

Okładka tej płyty – Beatlesi kolejno idą po pasach – stała się przyczynkiem do różnych profetycznych tłumaczeń. Dostrzegano, że Paul McCartney, trzeci w kolejności, idzie innym krokiem niż pozostali koledzy z zespołu i jako jedyny idzie na bosaka – pozostali idą w butach. Ważna dla "domorosłych proroków" była także tablica rejestracyjna Volkswagena "Garbusa" - "281F", oznaczała ona "28 IF" - czyli według nich: "28 lat, gdyby żył". McCartney też jako jedyny z Beatlesów trzymał zapalonego papierosa... Jednym słowem – "spalił się". Obwieszczono wszem i wobec, że "Paul McCartney nie żyje!", bo "wszystko" na to wskazywało.

Prawda była jednak inna – w chwili wydania albumu McCartney miał 27 lat, a zdjęcie zrobiono w przypadkowym tle – tablica rejestracyjna nie miała innego znaczenia poza tym, które nadawał je rejestr samochodów.

Utwory na płycie miały być inaczej podzielone – na jednej stronie te autorstwa Lennona, a na drugiej McCartneya, niezależnie od strony... tak, tak, winyle miały dwie strony i można było dokonać wyraźnego podziału – tego podziału zespołu, który był widoczny gołym okiem już prawie od roku. Jednak pomysł Lennona został wspólnie zmieniony na samodzielne utwory pierwszej strony, na drugiej zaś umieszczając słynny "medley" - składanka kilku utworów traktowana często jako jeden utwór. Tu taką składanką były utwory od 3. do 7. - cała płyta natomiast kończy się dość znaczącymi tytułami "The End" i "Her Majesty".

Tak, to był koniec wspólnych nagrań i wspólnego zespołu. "Let It Be" było jedynie powrotem do wcześniejszych nagrań i ułożenie ich na nowo, w trochę innym wyborze i innej kolejności. Nie było już "Powrotu" ("Get back").

Na okładce każdy z Beatlesów miał swój portret i każdy oddzielnie, obok siebie, ale z różnymi wyrazami twarzy. Lennon śpiewał już dla siebie zapatrzony w przyszłość, McCartney też, choć w przeciwieństwie do Lennona patrzył nam prosto w twarz, Ringo Starr zamyślony, jakby smutny i obawiający się artystycznego "niebytu", jedynie George Harrison uśmiechnięty, a wyraz twarzy zdawał się mówić o radości z odzyskanej wolności. Wspaniali muzycy przez tych kilka wspólnych lat stali się zakładnikami własnej wielkości, własnej muzyki i własnych fanów liczonych w setkach milionów.

Co ciekawe, już podczas nagrywania tej płyty każdy z muzyków miał materiał na własny krążek. Każdy był wybitnym artystą i każdy szukał czegoś więcej i jak to zazwyczaj bywa – każdy chciał zarabiać już tylko własne pieniądze i pracować na własny artystyczny rachunek.

Tym dwunastym krążkiem The Beatles powiedziało sobie i światu sakramentalne "Amen" - "Let It Be' - niech tak będzie... i stało się – Beatlesi przestali istnieć jako zespół – teraz każdy był już "sobie samemu" - nawiązując do ostatnich słów "Get Back", ostatniego utworu płyty:"I'd like to say thank you on behalf of the group and ourselves And I hope we passed the audition".

PP

• Premiera "Now and Then" odbyła się 2 listopada o godz. 15 czasu polskiego. Natomiast w środę, 1 listopada, miał premierę 12-minutowy dokument poświęcony powstawaniu tej piosenki.
• W "Now and Then" można usłyszeć wszystkich członków The Beatles, chociaż dwóch z nich, John Lennon oraz George Harrison, już nie żyje. Prawdopodobnie jest to ostatnie ich wspólne nagranie.

Pół wieku oczekiwania

Historia piosenki "Now and Then" liczy sobie prawie pół wieku. Najpierw, w drugiej połowie lat 70., John Lennon nagrał demo, akompaniując sobie na swoim słynnym białym fortepianie. Po tragicznej śmierci muzyka 8 grudnia 1980 roku wydawało się, że historia The Beatles się skończyła, a to nagranie, jak i inne, przepadła. Na szczęście tak się nie stało.

– Yoko zadzwoniła do mnie, mówiąc, że ma taśmy z nagraniami Johna – wspominał Paul McCartney przy okazji premiery dwuczęściowego wydawnictwa "The Beatles Anthology". Na tych taśmach odnaleziono pełne dema trzech piosenek: "Free as a Bird", "Real Love" oraz właśnie "Now and Then". Pozostali członkowie The Beatles dograli partie instrumentalne i wokalne, całość zmiksowano przy udziale Jeffa Lynne’a jako producenta i dwa pierwsze utwory ukazały się odpowiednio w roku 1995 i 1996.

Jednak w przypadku trzeciej piosenki stało się inaczej. Kiedy Paul, George i Ringo dograli swoje partie, całość, z powodu ograniczeń technicznych – niemożności odseparowania głosu Johna od dźwięku fortepianu – została jedynie wstępnie zmiksowana. A potem odłożona na półkę, by czekać na czasy, w których najnowocześniejsze technologie pozwolą dokończyć pracę.

POSŁUCHAJ: 

The Beatles - Now And Then - The Last Beatles Song (Short Film) / YouTube The Beatles

Hołd dla Johna Lennona i George’a Harrisona

I musiało minąć ponad ćwierć wieku, by tak się stało! Wiele się zmieniło: przede wszystkim 29 listopada 2001 roku z powodu raka krtani odszedł George Harrison, tak więc premiera "Now and Then" stała swoistym hołdem dla dwóch beatlesów. A w kwestiach technicznych pojawiła się sztuczna inteligencja, którą można wykorzystywać przy pracy z muzyką. I w 2022 roku Paul McCartney i Ringo Starr ponownie weszli do studia, by wznowić prace nad dokończeniem "Now and Them". Do wokalu Johna oraz nagranych w 1995 roku przez George’a partii gitary elektrycznej oraz akustycznej Ringo dodał nową perkusję, natomiast Paul – bas, gitarę i pianino. – McCartney stwierdził, że dogra też partie, które są trochę stylizowane na muzykę George’a Harrisona: pojawia się solo, które on mógłby zagrać – zapowiada Justyna Grabarz, dziennikarka muzyczna Trójki.

Sztuczna inteligencja pomaga The Beatles

Pojawiły się głosy, że premiera "Now and Then" to już jest definitywny koniec The Beatles, że nic więcej, żadna nieznana kompozycja już się nie pojawi. – Zastanawiam się, czy to jest "koniec końca": kto w ogóle by się spodziewał, że teraz powstanie taki utwór? Może tak naprawdę to jest jakieś otwarcie nowego rozdziału? Jest to też trochę niepokojące, bo ludzie różnie reagują na sztuczną inteligencję – zastanawia się Justyna Grabarz. – Co będzie, kiedy zaczną się pojawiać utwory muzyków, którzy już nie żyją? Pojawiają się głosy, że może oni sobie tego nie życzą… – wskazuje.

– Ale jak się pojawia perspektywa, że możemy usłyszeć znowu ten wspaniały głos Johna Lennona, to jest to absolutnie znakomite – dodaje.

The Beatles - Now And Then (Official Audio)/YouTube The Beatles

Przeczytaj także:

• The Beatles: wkrótce premiera ich nieznanej piosenki! Powstanie też serial o śmierci Johna Lennona
• Lipcowe święto The Beatles. Historyczne spotkanie i film
• The Beatles - zespół, który zrewolucjonizował muzykę

***

Tytuł audycji: Pora na Trójkę
Prowadzi: Piotr Firan, Radosław Nałęcz
Gość: Justyna Grabarz (dziennikarka muzyczna Trójki)
Data emisji: 2.11.2023
Godzina emisji: 7.15

pr

Już w czasach zespołu The Beatles George Harrison co najmniej kilkukrotnie udowodnił, że sztuka pisania dobrych utworów nie jest mu obca. Po rozpoczęciu kariery solowej dodatkowo rozwinął skrzydła, a jego piosenki takie, jak "My Sweet Lord" czy "Got My Mind Set on You" zawojowały listy przebojów i anteny rozgłośni radiowych. 

"Don't Bother Me"

Przywilej pisania piosenek w zespole The Beatles od początku zarezerwowany był dla duetu John Lennon / Paul McCartney. Harrison spróbował tego po raz pierwszy dopiero w sierpniu 1963 roku, gdy leżał przeziębiony w hotelowym łóżku w Bournemouth. Efektem był utwór "Don't Bother Me", który trafił na płytę "With the Beatles".

Jest to prosta, rockandrollowa pioseneczka o chłopaku, którego zostawiła dziewczyna i który w związku z tym chwilowo nie ma ochoty zadawać się z ludźmi. Beatlesi nigdy nie zagrali jej na koncercie, sam Harrison też nie był z niej przesadnie dumny. Jak mówił, napisał ją tylko po to, by przekonać się, czy w ogóle potrafi stworzyć piosenkę. Uspokojony faktem, że mu się to udało, przez następne dwa lata nie zawracał głowy kolegom z zespołu swoimi autorskimi kompozycjami. 

 The Beatles – "Don't Bother Me", źródło: YouTube / The Beatles

"While My Guitar Gently Weeps"

Utwór skomponowany w 1968 roku pokazuje, jak długą drogę jego twórca przeszedł przez poprzednich pięć lat – jako muzyk i jako człowiek. Harrison napisał "While My Guitar Gently Weeps" wkrótce po powrocie z Indii, gdzie Beatlesi udali się w poszukiwaniu duchowych uniesień. George wrócił stamtąd odmieniony, do jego codziennej rutyny weszła medytacja transcendentalna, a jego patrzenie na otaczający świat radykalnie się zmieniło.

W tekście piosenki dość przyziemne obserwacje ("patrzę na podłogę i widzę, że trzeba ją zamieść") przeplatają się z quasi-filozoficznymi przemyśleniami ("każda pomyłka musi nas czegoś nauczyć"), nad wszystkim unosi się zaś duch "cicho łkającej gitary". Któż inny mógłby na niej zagrać, jeśli nie bliski przyjaciel George'a, "bóg gitary", Eric Clapton?

 The Beatles – "While My Guitar Gently Weeps", źródło: YouTube / The Beatles

"Here Comes the Sun"

Wydany w 1969 roku album The Beatles, "Abbey Road", zawierał aż dwa przeboje autorstwa Harrisona – pierwszy z nich to "Here Comes the Sun". Powstał on na finiszu wyjątkowo ciężkiej zimy, podczas której artysta przeszedł operację wycięcia migdałków oraz został na krótko aresztowany za posiadanie narkotyków. Na dodatek zespół miał coraz większe zatargi z wytwórnią płytową Apple.

Na progu wiosny, w nie najlepszym stanie ducha, George'owi udało się stworzyć jeden z najbardziej pogodnych utworów w karierze. Być może pomogły mu w tym piękne i niepowtarzalne okoliczności przyrody – piosenka wpadła mu bowiem do głowy, gdy przechadzał się po ogrodzie w posiadłości wspomnianego już wcześniej Claptona.

The Beatles – "Here Comes the Sun" (2019 Mix), źródło: YouTube / The Beatles

"Something"

Drugi utwór Harrisona z płyty "Abbey Road" bywa często uważany za jego szczytowe osiągnięcie w dziedzinie pisania piosenek, dorównujące najlepszym dokonaniom duetu Lennon / McCartney. Komponowanie "Something" szło George'owi tak gładko, że na pewien czas zawiesił pracę nad tym kawałkiem, obawiając się, że popełnia nieświadomy plagiat.

"Coś w sposobie, w jaki ona się porusza, przyciąga mnie do niej, jak do żadnej innej" – te i inne wyznania miłosne zawarte w piosence, skierowane były do ówczesnej żony Harrisona, pięknej modelki Patti Boyd. Sam artysta kilka lat później opowiadał w wywiadach, że pisząc ten utwór, myślał raczej o Bogu i uniwersalnej idei miłości. Na zmianę interpretacji tekstu mógł mieć wpływ fakt, że Patti w międzyczasie zostawiła George'a dla (tak, tak!) Erica Claptona. 

The Beatles – "Something", źródło: YouTube / The Beatles

"My Sweet Lord"

Uwolniony z okowów macierzystej grupy, Harrison mógł wreszcie w pełni objawić nie tylko swój kunszt kompozytorski, ale również światopogląd, w którym zasadniczą rolę odgrywały nauki hinduskich guru religijnych. Po rozpoczęciu solowej kariery nie musiał długo czekać na pierwszy hit sygnowany własnym nazwiskiem – stała się nim piosenka "My Sweet Lord" pochodząca z wydanego w 1970 roku albumu "All Things Must Pass".

Jak tłumaczył sam artysta, utwór miał być hołdem złożonym Bogu, z którym mogliby się utożsamiać wyznawcy różnych religii. Trudno jednak nie zauważyć w tekście nadreprezentacji bóstw orientalnych – oprócz obficie sławionego najwyższego boga Kryszny, pojawiają się tam również imiona Brahma, Wisznu i Śiwa. Wszyscy oni, dzięki pomocy Harrisona, rozsiedli się na szczytach światowych list przebojów, od Ameryki, przez Australię, po większość krajów zachodniej Europy.

George Harrison – "My Sweet Lord", źródło: YouTube / George Harrison

kc