80 lat temu, pod Arsenałem, odbito "Rudego". "Symbol braterstwa w skali europejskiej"

80 lat temu miała miejsce Akcja pod Arsenałem. To jedna z najsłynniejszych oraz najbardziej spektakularnych akcji polskiego podziemia w trakcie II wojny światowej. - Ona wstrząsnęła i Niemcami, bo dowiedzieli się, że nie są bezkarni i w każdej chwili mogą być dopadnięci (...) i warszawiakami - powiedział w Polskim Radiu historyk Krzysztof Jabłonka.

Jak dodał, w mieszkańcow stolicy wstąpiła ogromna nadzieja, że "są nasi, biją się nasi, nie jesteśmy bezsilni".  Jego zdaniem, warszawiacy wiedzieli, że odbicie "Rudego" będzie ich kosztować, ale "to nie miało znaczenia". - To Niemcy mieli się bać nas, a nie my ich - podkreślił naukowiec.

Symbol nieprawdopodobnego braterstwa

Gośc Polskiego Radia 24 podkreślił, że akcja odbicia Jana Bytnara była dobrze przemyślana. - Bardzo dokładnie prześledzono przejazd, był świetny wywiad biały, niezbrojny, który obserwował wszystko, co się dzieje. Zaobserwowano, że wojskowe transporty z al. Szucha na Pawiak musiałby zwolnić przed podwójnym wirażem, z ulicy Bielańskiej w Długą i dalej w Nalewki. - To własnie miejsce wybrano, ustawiając trzy kolejne zapory - wyjaśnił.

Przypomniał, że kiedy ciężarówkę udało się zatrzymać, a dwaj konwojenci zostali zastrzelni, uwolniono 20 więźniów, a na końcu, na noszach, wyniesiono Jana Bytnara, który "obejmował kolegów i im dziękował ze wzruszeniem, że o nim pamiętali". - To jest największy symbol, nieprawdopodobnego braterstwa, w skali całej II wojny światowej i podziemia europejskiego. To przykład dla innych narodów, Grecy pokazują, jak harcerzy polscy potrafili stoczyć walkę w obronie kolegi - mówił dr Krzysztof Jabłonka.

Więcej o znaczeniu Akcji pod Arsenałem - w nagraniu. Zachęcamy do wysłuchania rozmowy.

Posłuchaj

Dr Krzysztof Jabłonka: Akcja pod Arsenałem jest symbolem braterstwa na skalę całej II wojny światowej ("Północ-południe"/ PR24) 21:32

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Czytaj także:

• Jan Bytnar "Rudy". Bohater Szarych Szeregów. Wspomnienia matki [POSŁUCHAJ]
• Ryszard Białous – dowódca legendarnego batalionu "Zośka"
• Stanisław Jankowski ps. Agaton. Cichociemny, który wrócił odbudować Warszawę

Spektakularna akcja w centrum okupowanej Warszawy

Akcja pod Arsenałem została zaplanowana po to by odbić Jana Bytnara "Rudego", który wraz z ojcem został aresztowany przez Niemców 23 marca 1943 roku w swoim mieszkaniu na stołecznym Mokotowie. Przyjaciele "Rudego" byli gotowi do odbicia więźnia już tego samego dnia, wtedy jednak nie otrzymali zgody dowództwa dywersji AK. Ostatecznie akcje zaplanowano trzy dni po aresztowaniu Jana Bytnara, który jednak w tym czasie stale był przesłuchiwany i torturowany przez Niemców.

Impuls do rozpoczęcia Akcji pod Arsenałem dał pracujący dla AK akwizytor firmy Wedel, który dostarczał słodycze do centrali Gestapo przy alei Szucha. Zygmunt Kaczyński "Wesoły" dzwoniąc do pobliskiej kawiarni dał znać, że samochód z więźniami wyruszył w stronę Pawiaka. Do akcji przeznaczono około 30 żołnierzy.

Pomimo tego, że udało się odbić "Rudego" to Jan Bytnar zmarł wkrótce potem ze względu na rany odniesione podczas przesłuchań. Dr Szymon Niedziela przypomina również, że za tak dużą akcję podziemia w centrum Warszawy życiem zapłacili również polscy więźniowie. Na dziedzińcu Pawiaka, dzień później, Niemcy rozstrzelali 140 osób.

(PAP)

Kanwa do powstania słynnej książki

Akcję pod Arsenałem opisuje między innymi wydana konspiracyjnie jeszcze w tym samym roku książka Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na Szaniec". Książka tak naprawdę jest zbiorem wspomnień Tadeusza Zawadzkiego "Zośki", które polecono mu spisać w ramach terapii po śmierci najbliższych przyjaciół.

***

Audycja: "Północ-południe"

Prowadzący: Antoni Opaliński

Gość: Krzysztof Jabłonka (historyk)

Data emisji: 26.03.2023

Godzina emisji: 12.36

Polskie Radio 24, IAR/ mbl